أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل و معه كتاب جواهر الدرر في مناقب ابن حجر

    از ویکی‌نور
    أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل و معه کتاب جواهر الدرر في مناقب ابن حجر
    أشرف الوسائل إلی فهم الشمائل و معه كتاب جواهر الدرر في مناقب ابن حجر
    پدیدآورانابن حجر هیتمی، احمد بن محمد (نویسنده) مزیدی، احمد فرید (محقق)
    عنوان‌های دیگرجواهر الدرر فی مناقب ابن حجر
    ناشردار الکتب العلمیة، منشورات محمد علي بيضون
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر1419 ق
    چاپ1
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    اشرف الوسائل الى فهم الشمائل تأليف شهاب‌الدين احمد بن حجر هيثمى (973/909ق)، متن و شرح کتاب الشمائل النبوى تأليف ابوعيسى محمد بن ترمذى مى‌باشد كه مشتمل بر ذكر شمائل و اعمال و رفتار پيامبر اسلام(ص) است. کتاب، در سال 948ق تأليف شده است.

    ساختار

    کتاب در یک جلد تأليف و با مقدمه محقق، احمد بن فريد مزيدى آغاز شده است. متن کتاب، حاوى پنجاه و شش باب بوده و مؤلف برای شرح و توضيح مطالب و مباحث متن، از آيات و روايات استفاده نموده است. مطالب، دربردارنده مجموعا 397 روايت پيرامون شمائل، اعمال، صفات و... پيامبر(ص) مى‌باشد.

    همراه با کتاب، رساله مختصرى تحت عنوانجواهر الدرر في مناقب ابن حجر اثر ابوبكر محمد بن عبدالله شافعى آمده كه در آن، به بيان كوتاهى از زندگى و احوالات و مناقب مؤلف (ابن حجر هيثمى) پرداخته شده است  .[۱]

    گزارش محتوا

    در مقدمه محقق، توضيحاتى پيرامون کتاب، موضوع و نسخه‌هاى خطى آن، شرح مختصرى از زندگى مؤلف و شيوه ترتيب و تنظيم مطالب و مباحث بيان شده است.

    محقق، ذكر نموده كه متن و شرح کتاب، به صورت جدا از هم آورده شده و برای احاديث، شماره ذكر كرده و سند آن‌ها را در پاورقى بررسى نموده است  .[۲]

    باب ابتدايى كه نسبتا باب مفصلى است، در مورد خِلقت پيامبر(ص) مى‌باشد. مؤلف عقيده دارد كه خلقت روح پيامبر(ص)، در آغاز و پيش از آفرينش عالم و پيش از خلقت حضرت آدم(ع) بوده است. وى در این زمینه، روايات بسيارى را نقل نموده و توضيح داده است.

    نویسنده در این باب، جملاتى از بزرگان نيز نقل نموده است. به عنوان مثال، برای توضيح حديث «انا اول انبياء خلقا و آخرهم بعثا»، از كلام امام محمد غزالى استفاده شده است.[۳]هم‌چنين در این باب، در مورد وضعيت ظاهرى و شكل و شمايل پيامبر(ص)، رواياتى بيان و شرح شده است.

    مؤلف در ابوابى به شرح و توضيح در مورد انگشتر، موى، خضاب كردن، سرمه كشيدن، شمشير، نعلين و عمامه پيامبر(ص) پرداخته است.

    از ديگر ابواب کتاب، بابى است پيرامون لباس پيامبر(ص).[۴]نویسنده رواياتى را بيان نموده كه لباس حضرت زياد بلند نبود و معمولا ايشان لباس سفيد مى‌پوشيد كه بسيار تمیز و مرتب بود.

    از ديگر ابواب کتاب، بابى است در مورد كلام و سخن گفتن آن حضرت.[۵]نویسنده در مجموع، پيرامون سخن و كلام پيامبر(ص) چنين بيان نموده است: پيامبر(ص) از نظر زبان، فصيح‌ترين مردم بوده، كلامش فصحيح، كوتاه، شيرين و دلنشين، داراى حكمت و همراه با منطق بوده است  .[۶]

    هم چنين ذكر شده كه پيامبر(ص) بيشتر سكوت مى‌كرده و در غير از مواقع نياز، سخنى نمى‌گفته، آغاز و پایان كلامش با نام خدا بوده، جامع و مفيد سخن مى‌گفته و در بيان مطالبش عجول نبوده است  .[۷]

    مؤلف، در مورد عبادت حضرت، مطالبى را شرح و توضيح داده است. در این باب، روايات مختلفى بيان شده كه مضمون آن‌ها، شيوه و روش عبادت پيامبر اسلام(ص) را بيان نموده است.

    خلاصه برخى از روايات این باب بدين شرح است:

    «خواب پيامبر در ابتداى شب بوده، سپس بيدار مى‌شدند و در گوشه‌اى حصيرى پهن نموده و به عبادت و راز و نياز و دعا با خدا مى‌پرداختند. زمانى كه اذان صبح مى‌شد، دوباره وضو مى‌گرفتند و برای نماز از منزل خارج مى‌شدند. عبادت حضرت در ماه رمضان بيشتر از ماه‌هاى ديگر بود».

    یکى از ابواب کتاب، در مورد تواضع و فروتنى پيامبر(ص) با مردم است. در این باب، رواياتى در مورد رفتار و كردار نیکوى آن حضرت(ص) با مردم بيان و شرح و توضيح داده شده است.

    برخى از مطالبى كه در این باب پيرامون تواضع پيامبر(ص) ذكر شده، به این شرح است:

    «رسول خدا(ص) خود را بنده خدا مى‌نامید، از بيماران عيادت مى‌كرد، در تشيع جنازه شركت مى‌نمود، سوار بر الاغ مى‌شد، دعوت مردم را اجابت مى‌كرد، برای شنيدن حاجات مردم بر روى زمین مى‌نشست و در صحبت با مردم، صدايش را بلند نمى‌كرد».

    باب پایانى کتاب، در مورد خواب ديدن ايشان است. رواياتى نقل شده كه بيان مى‌كند شيطان، نمى‌تواند به شكل پيامبر(ص) درآيد، پس كسى كه در خواب پيامبر(ص) را ببيند، در حقيقت خود ايشان را ديده است  .[۸]

    عناوین برخى ديگر از ابواب کتاب عبارت است از: جلوس حضرت؛ آداب غذا خوردن؛ خنده و مزاح پيامبر(ص)؛ روزه، شرم و حياء و میراث پيامبر(ص).

    وضعيت کتاب

    فهرست مطالب، موضوعات و احاديث پيرامون شمايل حضرت، در پایان کتاب آمده است. محقق، احمد بن فريد مزيدى، منابع، توضيحات، اختلاف نسخ و سند روايات را در پاورقى ذكر نموده است.

    پانویس

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها