الفهرست (منتجب‌الدين)

    از ویکی‌نور
    الفهرست
    الفهرست (منتجب‌الدين)
    پدیدآورانمرعشی، محمود (زير نظر)

    منتجب‌الدین، علی بن عبیدالله (نویسنده)

    محدث، سید جلال‌الدین (محقق)

    سمامی حائری، محمد (به کوشش)
    ناشرکتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره)
    مکان نشرقم - ایران
    سال نشر1366 ش
    چاپ1
    موضوعشیعه - سرگذشت‌نامه محدثان شیعه - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏115‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8‎‏ف‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    فهرست أسماء علماء الشیعة و مصنفیهم یا «فهرست» اثر شیخ منتجب‌الدین، على بن عبیدالله بن حسن بن بابویه قمى، از بزرگان شیعه در قرن ششم هجرى (ولادت، 504 - وفات، بعد از 600 هجرى) در موضوع رجال و حاوى فهرست اسامى علماى شیعه و کتاب‌هاى آنان مى‌باشد.

    انگیزه نگارش

    شیخ منتجب‌الدین كتاب حاضر را به امر «عز‌الدین یحیى بن ابى الفضل»، نقیب قم نوشته است.(عز‌الدین در سال 592 هجرى به دست سلطان علاء‌الدین خوارزمشاه به شهادت رسید.)

    شیخ انگیزه خود را چنین بیان مى‌كند كه: چون شیخ طوسى علیه الرحمة كتابى در اسماء علماء و كتب آنان نگاشته بود و پس از او كسى این كار را دنبال نكرده بود، من اسامى معاصرین شیخ طوسى و متأخرین از او تا زمان خودم را جمع نمودم و در كتابى گرد آوردم.

    بنابراین، كتاب حاضر شامل اسامى مؤلفین و علماى شیعه از عصر شیخ طوسى است تا عصر مؤلف كه شامل بیش از یك قرن مى‌شود (شیخ طوسى متوفاى 460 هجرى است و منتجب‌الدین متوفاى بعد از 600 هجرى)

    روایت كتاب

    كتاب شریف الفهرست توسط شاگرد او، برهان‌الدین محمد بن محمد حمدانى قزوینى، مؤلف كتاب حصص البراهین روایت گردیده.

    حمدانى كتاب استاد را در تاریخ 613 هجرى از نسخه‌اى كه به خط مؤلف بوده استنساخ كرده است.

    پس از او، خواجه نصیر‌الدین طوسى و سدید‌الدین حلى، پدر علامه حلى، كتاب را از برهان‌الدین حمدانى روایت كرده‌اند.

    همچنین شهید اول نیز نسخه‌اى از نسخۀ حمدانى نوشته است.

    نقل

    كتاب «الفهرست» از جمله کتاب‌هایى است كه با حجم كم و خلاصه بودن، در بیشتر كتب بزرگان تراجم منعكس شده است.

    بعضى از متأخرین كتاب را به صورت كامل در تألیفات خود آورده‌اند، مانند شیخ حرّ عاملى، كه در امل الآمل بصورت پراكنده تمام كتاب را آورده است.

    علامه مجلسى نیز در جلد 25 بحار (جلد 105 از چاپ جدید) تمام كتاب را از ابتدا تا انتها نقل كرده و هیچ تصرفى در عبارات آن نكرده است.

    اعتبار

    در مورد اعتبار این كتاب نیاز به هیچ سخنى نیست چرا كه بزرگان وقتى پیرامون شخصیتى سرگردان شوند همین كه در «الفهرست» توثیقى پیرامون او بیابند براى آنان بهترین حجت در اعتبار آن شخص است و تا كنون هیچكس در اعتبار این كتاب شبهه‌اى نكرده است.

    ترتیب كتاب

    مؤلف كتاب خود را بر طبق بر طبق حروف الفبا ترتیب داده كه دسترسى به افراد نیز آسان‌تر باشد و این همان ترتیب فهرست شیخ طوسى است؛ چرا كه این كتاب تتمه‌اى براى كتاب شیخ طوسى به حساب مى‌آید.

    چاپ

    1. فهرست شیخ منتجب‌الدین اولین بار در پایان جلد 25 بحار چاپ شد.
    2. در سال 1404 هجرى نیز با تحقیق سید‌ ‎عبدالعزیز طباطبایى چاپ گردید.
    3. چاپ حاضر با مقدمه و تحقیق دكتر سید‌ ‎جلال‌الدین محدث ارموى است.

    در این چاپ تحقیقات بسیار ارزنده‌اى كه چندین برابر حجم كتاب است به كتاب اضافه گردیده، از جمله: شرح حال شیخ منتجب‌الدین، استخراج آیات، استخراج نام افراد از كتب دیگر نظیر امل الآمل و جامع الروات و شرح حال محدث ارموى رحمةالله‌علیه.

    پس از اتمام متن كتاب نیز به عنوان تعلیقات، شرح حال مفصل بسیارى از مذكورین در متن آمده و در پایان كتاب نیز فهرستهاى متنوعى آمده از جمله:

    فهرست آیات، احادیث، امثال عربى و فارسی اشعار عربى و فارسی، اقوال، اعلام به تفكیك و فهرست اوصاف مترجمین مانند ثقه، عدل، فقیه و...

    وابسته‌ها