المختصر المفيد في شرح جوهرة التوحيد
| المختصر المفيد في شرح جوهرة التوحيد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قضاه، نوح علي (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | جوهرة التوحيد. شرح المختصر المفيد في شرح جوهرة التوحيد |
| ناشر | دار الرازي |
| مکان نشر | اردن - عمان |
| سال نشر | مجلد1: 1420ق, |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المختصر المفيد في شرح جوهرة التوحيد، شرح عالم مالکی شیخ نوح علی سلمان القضاة بر «جوهرة التوحيد في علم الكلام» ابوالامداد ابراهیم بن حسن لقانی مالکی (متوفی 1041ق) است. لقانی در جوهرة التوحيد که از جمله مهمترین آثار کلامی نزد اشاعره است، اصول اعتقادات را در 144 بیت به نظم درآورده است.
در بخش از مقدمه نویسنده چنین می‌خوانیم: «از نوشته‌های مشهور در علم توحید متن «جوهرة التوحيد» شیخ ابراهیم لقانی مالکی است. این اثر منظومه‌ای در 144 بیت است که در آن مهمترین مسائل اعتقادی اسلام برای حفظ راحتتر به شیوه گذشتگان - که قواعد هر علم را به نظم و نثر تلخیص می‌کردند تا به هنگام بحث و آموزش سریعتر در ذهن حاضر شود - تلخیص شده است. سپس شیخ عبدالسلام، فرزند مؤلف، به جهت رعایت شیوه پدرش در مختصرنویسی، شرحی مختصر بر آن نوشت و آن را در سال 1047ق، به پایان رساند. این منظومه و شرحش در مراکز آموزش دینی در مصر و شام و دیگر بلاد اسلامی تدریس می‌شدند؛ چراکه این دو کتاب برای طلاب علم که در ابتدای تحصیلات دینی بودند مناسب بود[۱].
شارح همچنین به تدریس مکرر این منظومه توسط خودش در مناطق مختلف اشاره کرده است. او در تدریس خود دو نکته را لحاظ می‌کرده است: تبیین مقصود مؤلف از هر بیت، به‌صورت نثر و شرح معنای مورد نظر از آن بیت. او همچنین شیوه گذشتگان در تألیفاتشان که به‌اختصار و منظوم می‌نوشتند را امروزه مورد پسند دانشجویان علوم دینی و غیر دینی نمی‌داند؛ چراکه دانشجویان به شیوه کتب معاصر که عبارات را بسط داده و سهل و روان بیان می‌کنند، عادت کرده‌اند[۲].
بنابراین شارح در این اثر تلاش داشته که مسائل عقیدتی را که در جوهرة التوحيد و شرحش آمده، در قالبی سهل و آسان بیان کند. او در هر بخش، ابیات را کامل ذکر کرده و برای هر بیت یا ابیات مرتبط عنوانی که بیان‌کننده مقصود باشد برگزیده است. سپس در حد توان معنای آن ابیات را شرح داده و از آیات قرآن کریم و احادیث شریفی که اهل سنت بر عقاید خود به‌عنوان شاهد مثال آورده‌اند، استفاده کرده است.[۳].
شارح این اثر نیز همانند حاشية الصاوي، اشعار جوهرة التوحيد را در سه مبحث الهیات، نبوات و سمعیات تقسیم و شرح کرده است؛ با این تفاوت که در اینجا از بیت 63 به بعد که در موضوع نبوت است، در بخش سمعیات آمده و حال آنکه در شروح دیگری چون «حاشية الصاوي علی جوهرة التوحيد في علم الكلام»، از بیت 84 که در موضوع دعاست در سمعیات ذکر شده است.[۴].
شیوه شارح در نگارش اثر بدین ترتیب است که پس از عنوان منتخب، ابیات مورد نظر را به‌طور کامل آورده و سپس به شرح مقصود مصنف پرداخته است. در ضمن شرح در صورت نیاز الفاظ و واژگان ابیات را معنا کرده و به شبهات مرتبط نیز پاسخ گفته است.
فهرست تفصیلی مطالب کتاب در انتهای آن ذکر شده است. کتاب، فاقد پاورقی است. تنها در خود متن، آدرس آیات در کروشه و آدرس روایات گاه با ذکر نام منبع و گاه با ذکر نام و صفحه آن ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- الصاوي، أحمد بن محمد، «حاشية الصاوي علی جوهرة التوحيد في علم الكلام»، بیروت، دارالكتب العلمية، الطبعة الأولی، 2010م.