بداءة النحو
| بداءة النحو | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صفایی، غلامعلی (نویسنده) |
| ناشر | حوزه علميه قم، مرکز مديريت |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1386 ش یا 1428 ق |
| چاپ | 2 |
| موضوع | زبان عربی - نحو |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
بداءة النحو، اثر حجت‌الاسلام غلامعلى صفايى بوشهرى، از علماى معاصر به زبان عربى است كه حاوى يك دوره آموزش نحو به زبان عربى روان براى طلاب و علوم دينى است.
ساختار
كتاب، شامل مدخل، مقدمه مؤلف، هفت مقصد و يك خاتمه است.
از ويژگى‌هاى اين كتاب نگارش آن بر اساس اعراب چهارگانه رفع، نصب، جر و جزم است.
مؤلف، بخشى از قواعد نحوى را ذيل اعراب چهارگانه و بخشى ديگر را كه از مقصد خامس شروع مى‌شود، ذيل عناوين توابع، اسم‌هاى عامل، فعل‌هاى انشايى غير طلبى، ادوات، جمله و كلام و در پايان اسماء عدد آورده است.
گزارش محتوا
در اين كتاب، پيش از ورود به مباحث نحوى، مدخلى به‌صورت مختصر و مفيد ذكر شده و در آن به مسائل ذيل اشاره شده است: تعريف علم نحو، تاريخ علم نحو، مذاهب نحوى كه شامل مذاهب بصرى، كوفى و بغدادى است (در اين بخش از كتاب به طبقات نحويين نيز اشاره شده است. اولين طبقه با ابوالاسود دوئلى كه از شاگردان اميرالمؤمنين على(ع) است آغاز مى‌شود)، منابعى كه براى استنباط قواعد نحوى استفاده شده است كه شامل «سماع»، «اجماع»، «قياس» و «استصحاب» مى‌باشد. برخى نيز با حذف اجماع، منابع را سه‌تا شمرده‌اند. از ديگر مباحثى كه در مدخل به آن اشاره شده است، سير تاريخى و تطور علم نحو است. در پايان اين بخش از كتاب، درباره انگيزه تأليف، مطالبى نوشته شده است.
در ادامه، مقدمه‌اى طولانى از مؤلف ديده مى‌شود. ايشان در اين بخش به تعريف علم نحو، كلمه و اقسام آن، معرفه و نكره، معرب و مبنى، جمله و اقسام آن پرداخته است.
مؤلف بعد از اين مقدمه، وارد مقاصد نانه كتاب شده است.
لازم به ذكر است كه شواهد نحوى كه در اين كتاب استفاده شده، شامل آيات قرآن، روايات، قسمت‌هایى از ادعيه، اشعار و... مى‌باشد.
اين كتاب براى طلاب و علوم دينى نگاشته شده است، ولى با توجه به اينكه كتاب عربى است و استفاده از آن براى طلاب مبتدى، با دشوارى‌هایى همراه است، به زبان فارسی با نام «آموزش مقدماتى نحو 2» ترجمه و منتشر شده است.
تعريف‌هایى كه در اين كتاب ارائه شده، بر اساس نظريه ساختارى - معنايى است.[۱]
تعريفى كه مؤلف محترم از فاعل به دست داده است نيز بر اساس نظريه ساختارى - معنايى چنين است: «اسمى است كه بعد از فعل معلوم و تام قرار مى‌گيرد و رخداد آن فعل، به آن نسبت داده مى‌شود». به شبه فعل هم در پاورقى اشاره شده است. چنان‌كه مى‌بينيم در اين تعريف هم به ساختار فاعل توجه شده است و هم به معناى آن».[۲]
در تعريف برخى از قواعد، فقط از نظرى معنايى استفاده شده است؛ براى نمونه در تعريف مفعول‌به، چنين گفته شده است: «جزئى از جمله است كه كارى بر روى آن توسط فاعل انجام شده است». درحالى‌كه در تعريف ديگر مفاعيل، از اسم منصوب استفاده شده است؛ يعنى بر اساس نظريه ساختارى - معنايى تعريف شده است.[۳]
از ويژگى‌هاى مهم اين كتاب كه در تفهيم هر چه بهتر مطالب، بسيار مؤثر است، استفاده از جدول براى تبيين قواعد نحوى است. همچنين پس از پايان هر درس، جمع‌بندى‌اى از آن درس به‌صورت نمودار و خلاصه ذكر شده است.
در بعضى از فصول اين كتاب عنوان «مطالعه و تحقيق» آمده است كه براى مطالعه بيشتر و كامل كردن اطلاعات درس به همراه مرور آن درس در اختيار طلاب قرار گرفته است.[۴]
وضعيت كتاب
فهرست محتويات در ابتداى كتاب و فهرست منابع و مآخذ در پايان به ترتيب الفبايى آمده است.
پاورقى‌هاى كتاب علاوه بر ارجاعات حاوى توضيحات سودمندى درباره برخى از جملات و الفاظ است كه شايد بتوان گفت شرح مختصرى بر كتاب است.
پانويس
منابع مقاله
- متن و مقدمه كتاب.
- مجله آيين پژوهش، نگاهى كوتاه به آموزش مقدماتى نحو، شماره 128، نوشته جواد آسه.
وابسته‌ها
البهجة المرضية علی ألفية ابن مالك
تحفة الأديب في نحاة مغني اللبيب
معجم القواعد العربية في النحو و التصريف
مبادئ العربية في الصرف و النحو
النحو المستطاب: سؤال و جواب و إعراب
أصول النحو عند السيوطي بين النظرية و التطبيق
الإنصاف في مسائل الخلاف بين النحو البصريين و الكوفيين
النحو الوافي مع ربطه بالأساليب الرفيعة و الحياة اللغوية المتجددة
همع الهوامع شرح جمع الجوامع في النحو
شرح ملاجامي علی متن الكافية في النحو
شرح التصريح علی التوضيح ابن مالك في النحو و الصرف للشيخ ابي‌محمد بن عبدالله بن يوسف بن هشام الانصاري
أوضح المسالك إلی ألفية ابن مالك
شرح الشواهد الشعرية في أمات الكتب النحوية لأربعة آلاف شاهد شعري
شرح المكودي علی الألفية في علمي الصرف و النحو
شرح الدرة البهية، «نظم الآجرومية»، في أصول علم اللغة العربية
النحو التطبيقي وفقا لمقررات النحو العربي في المعاهد و الجامعات العربية