برهان‌، محمدحسین‌ بن‌ خلف

    از ویکی‌نور
    برهان‌، محمدحسين بن خلف
    نام برهان‌، محمدحسين بن خلف
    نام‎های دیگر اب‍ن‌خ‍ل‍ف ت‍ب‍ري‍زي‌

    ب‍ره‍ان ت‍ب‍ري‍زي‌، م‍ح‍م‍دح‍س‍ي‍ن‌

    ب‍ره‍ان خ‍ل‍ف ت‍ب‍ري‍زي‌

    ابن‌ خلف تبريزي، محمدحسين

    نام پدر خلف تبریزی
    متولد سده یازدهم
    محل تولد تبریز
    رحلت / 11ق
    اساتید
    برخی آثار فرهنگ فارسی برهان قاطع
    کد مؤلف AUTHORCODE01092AUTHORCODE

    محمدحسین بن خلف تبریزی، متخلص به برهان، صاحب فرهنگ لغت «برهان قاطع» است که در سده یازدهم هجری می‌زیسته و جامع فنون بوده و شعر نیز می‌سروده است. وی تبریزی بوده و مدتی به هند رفته است. از وی دو ماده تاریخ نیز باقى مانده است: یکى درباره تجدید بنای قصر «ندی محل‌» در 1050ق/1643م و دیگری در فتح «اودگیر» در 1053ق/1643م.

    زندگی‌نامه

    محمدحسین بن خلف تبریزی، متخلص به «برهان»، صاحب فرهنگ لغت «برهان قاطع» است که در 1062ق/1652م نوشته شده است. او در عهد خود، جامع فنون بود و شعر نیز می‌سرود[۱].

    دانسته‌های ما درباره او بسیار اندک است‌. همین‌قدر مى‌دانیم که او اصلاً تبریزی بوده و چون دیگر ارباب فضل و ادب در آن عصر، به هند رفته است‌. او در حیدرآباد دکن اقامت گزید و همنشین کسانى مانند شیخ شمس‌الدین محمد عاملى‌، مشهور به ابن خاتون (متوفای 1059ق‌) بود و حواشى جامع عباسى را به خواهش همو استخراج و مدون ساخت‌. برهان تبریزی همچنین مدتى را در خدمت سلطان عبدالله قطب‌شاه بن قطب‌شاه (حکومت 1036-‌1083ق/1627-‌1672م)، از پادشاهان سلسله قطب‌شاهى هند گذراند و فرهنگ خود را به او هدیه کرد[۲].

    از برهان تبریزی‌، علاوه بر این کتاب‌، دو ماده تاریخ هم باقى مانده است‌: یکى درباره تجدید بنای قصر «ندی محل‌» در 1050ق/1640م و دیگری در فتح «اودگیر» در 1053ق/1643م[۳].

    سال‌ها پیش از تألیف برهان قاطع‌، گسترش زبان فارسی در منطقه و انتشار دیوان شاعران بزرگ در دربار سلاطین هند مانند اکبر، جهان‌گیر و شاه‌جهان‌، سبب شده بود که تمایلى عمومى نسبت به درک ظرایف و دقایق آثار این شاعران پدید آید؛ بدین‌سبب‌، ادیبان و لغت‌شناسان به نگارش و تدوین فرهنگ‌های فارسی روی آوردند و بدین‌ترتیب‌، دو دوره فرهنگ‌نویسى شکل گرفت‌: دوره نخست که تا سده 11ق‌، ادامه یافت‌، دوره جمع‌آوری لغات است و دوره دوم که از سده 11ق، آغاز مى‌شود، دوره‌ای است که در آن لغات مورد نقد و تحقیق نیز قرار گرفت‌. برهان قاطع، متعلق به دوره نخست است.[۴].

    پانویس

    1. ر.ک: دبیرسیاقی، سید محمد، ج3، ص305
    2. ر.ک: میر انصاری، علی، ج12، ص57
    3. همان
    4. همان، ص57-‌58

    منابع مقاله

    1. میر انصاری، علی، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی و همکاران (چاپ دوم)، تهران، 1377.
    2. دبیرسیاقی، سید محمد، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، تهران، 1377.

    وابسته‌ها