تاريخ مصر الفاطمية (أبحاث و دراسات)
| تاريخ مصر الفاطمية (أبحاث و دراسات) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سيمينوف، ل.الف (نویسنده) بيومي، حسن (مترجم) |
| ناشر | المجلس الأعلي للثقافة |
| مکان نشر | روسيه - مسکو |
| سال نشر | مجلد1: 1974م |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ مصر الفاطمية (أبحاث و دراسات) اثر نویسنده روسی ل. ا. سیمینوف، پژوهشی است پیرامون تاریخ فاطمیان مصر که در دوران معاصر نوشته شده است.
اصل کتاب به زبان روسی بوده که توسط حسن بیومی، به عربی ترجمه شده است.
ساختار
کتاب با مقدمه مترجم آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا، به تشریح سیستم حاکمیت مصر در زمان فاطمیان پرداخته، سپس، ضمن بررسی زراعت و امور مربوط به کشاورزی و تشریح وضعیت حرف و تجارت در مصر در دوران خلافت فاطمی، تضادهای اجتماعی در مصر در این دوران را بررسی نموده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، علاوه بر اشاره به اهمیت و موضوع کتاب، توضیحاتی پیرامون فاطمیان و تصوف و نام کتاب ارائه گردیده است.[۱]
در مدخل، به تشریح و توضیح منابعی پرداخته که در آن‌ها، مطالبی پیرامون تاریخ فاطمیون مصر نوشته شده است.[۲]
فصل نخست، به تشریح سیستم حاکمیت مصر در زمان فاطمیان اختصاص یافته است. نویسنده این سیستم را در چهار مرحله زیر، بررسی نموده است:
- مرحله مغربیه(آغاز به کار فاطمیان از شمال آفریقا)؛ در این قسمت نویسنده، به معرفی شیعه (از دیدگاه خود) و فرقه اسماعیلیه پرداخته و تاریخ مختصری از چگونگی شکل‌گیری قیام و دعوت اسماعیلیان و به قدرت رسیدن این فرقه در شمال آفریقا یا مغرب اسلامی را ارائه نموده است.[۳]
- مرحله مصریه؛ مرحله‌ای است که به دلیل اوضاع اقتصادی و سیاسی مصر، دولت فاطمیه، مرکز حکومت خود را به مصر منتقل نموده و قاهره را پایتخت خود کرد[۴]
- فاطمیه و قرامطه بحرین؛ به اعتقاد نویسنده، مسئله اساسی سیاست خارجی فاطمیون پس از استیلای بر مصر، تسلط کامل بر سوریه و پس‌ازآن بر کل خلافت عباسی و سپس، بر تمام دنیا بوده است. در این بخش، به بررسی رابطه فاطمیون با قرامطه بحرین، که فرقه‌ای از اسماعیلیه بودند، پرداخته شده است.[۵]
- فاطمیون در سوریه؛ سلطه حکومت عباسی در سوریه پیش از تهاجم فاطمیون به آن، غیر مستقر و متزلزل بوده و قبایل بدوی آن، از تحت سلطه حکومت عباسی خارج شده بودند. در این قسمت، به تشریح موقعیت سوریه و نحوه تسلط فاطمیون در آن پرداخته شده است.[۶]
در فصل دوم، به بررسی زراعت و امور مربوط به کشاورزی در مصر پرداخته شده است. انواع مالکیت زراعی؛ اصلاحاتی که یعقوب بن کلس؛ وزیر خلیفه فاطمی، المعز، با مساعدت و همراهی عسلوج بن حسن انجام داد؛ وخامت مالکیت دولت بر زمین‌های کشاورزی (که نویسنده آن را از مظاهر ضعف سلطه حکومت فاطمی برشمرده است)؛ میزان توسعه کشاورزی؛ معاصران و حقوق دهقانان در زمین؛ مسئله استقرار اراضی و سیستم فئودالی و اشکال و انواع آن در مصر، از جمله موضوعات و مطالب مطرح شده در این فصل است.[۷]
به اعتقاد نویسنده، در عصر فاطمی، شهرها مراکز حرف و تجارت در مصر بودند و اغلب این شهرها و در رأس آن‌ها اسکندریه، از زمان‌های بسیار دور، چنین بوده و پس‌ازآن، فسطاط و قاهره نیز چنین شدند، بدین منظور در فصل سوم، به تشریح وضعیت حرف و تجارت در مصر در دوران خلافت فاطمی پرداخته شده است.[۸]
از جمله مطالب مطرح شده در این فصل، می‌توان به انواع حرفه‌های شهری (مانند نساجی و تولید پارچه‌های حریر و ابریشم؛ استخراج معادن مس، آهن و...؛ صنایع‌دستی ساخته‌شده از عاج فیل؛ شیشری؛ میناکاری، سفالگری و ساخت ظروف تزئینی؛ صنعت کاغذ؛ مهندسی و ساخت بنا؛ کشتی‌سازی؛ بسته‌بندی مواد غذایی به‌منظور فروش در شهرهای بزرگ‌تر و صنعت مشروبات الکلی- هرچند از نظر حکومت صنعتی غیرمجاز بود-)؛ سازمان صنایع‌دستی؛ صنایع‌دستی روستایی، و تجارت داخلی و خارجی؛ همکاری‌های تجاری؛ نمایندگی تجاری برای کشورهای اروپایی؛ تجارت نقدی و انواع نقود در مصر اشاره نمود[۹]
فصل آخر، به بررسی تضادهای اجتماعی در مصر در دوران خلافت فاطمیان اختصاص یافته است. خلافت فاطمی قبل و بعد از تهاجم به مصر، نمونه کامل یک حکومت مرکزی شرقی در دوران قرون وسطی بوده که ارتباط عمیق و قدرتمندی با عناصر حکومت دینی داشته و رئیس آن، «الامام الخلیفه» نام داشت که تعبیری از سلطنت و حاکمیت دینی و دنیایی در زمان واحد بود. در این فصل، به تضادها و اختلافاتی که طبقه حاکم با اقشار مردم در مصر در عصر فاطمیون داشتند، اشاره گردیده است.[۱۰]
روحانیون؛ دیوان‌سالاران و اربابان قلم؛ نیروهای نظامی؛ درگیری‌های داخلی سلسله فاطمیه؛ انشعابات اسماعیلیه؛ شورش‌های مسلحانه؛ قیام‌های ابتدایی و درگیری‌های و نزاع‌های بر سر وزارت و جنبش‌های مردمی، از جمله موضوعات و مسائل مطرح شده در این فصل است.[۱۱]
برخی از نصوص عربی پیرامون حکومت عبیدیین به همراه فهرست این نصوص و اسامی خلفای فاطمیان و شجره‌نامه آن‌ها و فرزندانشان در انتهای کتاب آورده شده است.[۱۲]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب و منابع و مصادر مورد استفاده مترجم، در انتهای کتاب آمده است.
حواشی و پاورقی‌های هر فصل، در انتهای همان فصل آمده است. این حواشی، به توضیحات مترجم پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن، اختصاص یافته است.[۱۳]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.