جوهری بصری، احمد بن عبدالعزیز
| نام | جوهری بصری، احمد بن عبدالعزیز |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | عبدالعزیز |
| متولد | قرن سوم و اوایل قرن چهارم |
| محل تولد | بصره |
| رحلت | 24 ربیع‌الآخر سال 323ق. |
| اساتید | ابوجعفر محمد بن عبدالملک دقیقی واسطی
ابوالحسن علی ابن حرب طائی موصلی احمد بن عبدالجبار عطاردی |
| برخی آثار | السقیفة و فدک |
| کد مؤلف | AUTHORCODE02382AUTHORCODE |
ابوبکر احمد بن عبدالعزیز جوهری (متوفای 323ق)، راوی مشهور اخبار تاریخی و ادبی از نویسندگان قرن سوم و چهارم هجری به شمار می‌رود.
ولادت
از سوابق خانوادگی و همچنین تاریخ تولد وی، اطلاع دقیقی در دسترس نیست، لکن حدود حیات وی در اواخر قرن سوم هجری و اوایل قرن چهارم هجری می‌باشد.
جوهری اهل بصره بوده و در این شهر نیز در‌گذشته است.
تخصص
وی طبق نقل تواریخ در حدیث، ادب، تاریخ و تفسیر صاحب اثر بوده لکن کتاب‌هایش همگی از بین رفته است.
اساتید
بیشترین فعالیت‌های جوهری، نقل و گر‌دآوری اخبار و روایت‌های تاریخی، به‌ویژه مربوط به مقطع زمانی سده اول قمری بوده است. مهم‌ترین کسی که جوهری به نحو گسترده‌ای از او روایت استماع کرد، ابن شبه بود.
جوهری از شیوخ دیگری نیز، در شهرهایی مانند بغداد، کوفه و سامراء حدیث استماع کرده بود، مانند ابوجعفر محمد بن عبدالملک دقیقی واسطی در بغداد، ابوالحسن علی ابن حرب طائی موصلی در موصل، احمد بن عبدالجبار عطاردی در کوفه، ابوسعید عبدالرحمان بن محمد حارثی بصری در کوفه، سلیمان بن ربیع نهدی در کوفه، ابوحاتم مغیرت بن محمد مهلبی، ابوبکر احمد بن اسحاق بن صالح وزان و حسین بن علیل عنزی.
آثار
او اثر مستقلی در باب سقیفه داشته است و نسخه کهنی از آن، یک سال پیش از درگذشت او در دست اربلی بوده است و ابن ابی‌الحدید نه تنها بیشترین نقل از این کتاب را در مباحث تاریخی مربوط به سقیفه دارد، بلکه حفظ اسناد جوهری، در اغلب موارد بر ارزش نقل‌های او بسی افزوده است؛ احمد ابن طاووس نیز اثر جوهری را در دست داشته، و از آن روایت‌هایی را نقل کرده است.
جوهری گذشته از اخبار تاریخی – ادبی، چند حدیث نیز با اسناد خود، از حضرت رسول(ص) روایت کرده است. ابو‌احمد عسکری، او را به دقت در ثبت و ضبط یاد کرده است. به رغم این دست توثیقات از او، در آثار موجود رجال شناسی، اشاره‌ای به او دیده نمی‌شود؛ بعید نیست این موضوع به روایت او از سقیفه و ماجراهای پس از آن مربوط باشد به‌ویژه که این روایت‌ها از سده‌های نخستین مورد استناد علمای امامیه بوده است.[۱]
مذهب جوهری
درباره مذهب جوهری اقوال مختلفی بیان شده است؛ از جمله شیخ طوسی و برخی از علمای شیعی؛ مانند ابن شهرآشوب و بحرالعلوم به بررسی احتمال شیعه بودن وی پرداخته‌اند، به‌ویژه اینکه از طریق جوهری روایت‌هایی در باب فضایل و سخنان منسوب به امیرالمؤمنین علی(ع) و اخباری مربوط به اهل‌بیت(ع) نقل شده است؛ لکن برخی بزرگان اهل سنت و شیعه؛ مانند ابن ابی‌الحدید و مرحوم مامقانی به صراحت اشاره بر عامی بودن وی دارند[۲]
وفات
ایشان در 24 ربیع‌الآخر سال 323ق. در بصره وفات یافت[۳]
پانویس
منابع مقاله
- بهرامیان، علی، دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1389 ش.
- امینی، محمدهادی، السقیفة و فدک، تألیف احمد بن عبدالعزیز جوهری، تهران، نینوا، 1401ق.