حياة أميرالمؤمنين(ع): بحوث في سيرته و فضائله و حكومته من طرق أهل السنة

    از ویکی‌نور
    حياة اميرالمؤمنين علي‌عليه‌السلام: بحوث في سيرته و فضائله و حکومته من طرق أهل السنة
    حياة أميرالمؤمنين(ع): بحوث في سيرته و فضائله و حكومته من طرق أهل السنة
    پدیدآورانناظم‌زاده قمی، سید اصغر (نویسنده)
    عنوان‌های دیگربحوث في سيرته و فضائله و حکومته من طرق أهل السنة
    ناشرکوثر ولايت
    مکان نشرايران - قم
    سال نشر1419ق
    چاپ1
    شابک964-92045-0-4
    موضوععلي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت - احاديث اهل سنت علي بن ابي‎ طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - سرگذشت‌نامه - احاديث اهل سنت
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏37‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏2‎‏ح‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    حياة أميرالمؤمنين(ع): بحوث في سيرته و فضائله و حكومته من طرق أهل السنة، نوشته سید اصغر ناظم‌زاده قمی، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام و تاریخ شیعه. نویسنده در این کتاب به بررسی فضیلت‌های امیرالمؤمنین(ع) و مشی اخلاقی، سیاسی و اجتماعی آن حضرت (با محوریت منابع اهل تسنن) می‌پردازد.

    ساختار

    کتاب دارای مقدمه مؤلف است و مطالب آن در هشت فصل بیان شده است.

    مؤلف به صدوچهل منبع مراجعه کرده؛ از آن جمله‌اند: قرآن کریم؛ نهج‌البلاغه؛ شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید؛ صحاح سته اهل سنت؛ الاستيعاب؛ أسد الغابة في معرفة الصحابة؛ الأغاني؛ أنساب الأشراف؛ البداية و النهاية؛ تاريخ الخلفاء؛ تاریخ‌های طبری و یعقوبی و تاريخ الكبير بخاری؛ تفسیرهای ابن کثیر، ابن سود، طبری، زمخشری؛ جامع الأصول ابن اثیر؛ دیوان شافعی؛ سیره‌های حلبی، ابن هشام و زینی دحلان؛ الصواعق المحرقة؛ الغارات؛ طبقات الكبری؛ الكافی؛ مروج الذهب؛ مسندهای ابی‌یعلی و زید؛ مقاتل الطالبيين؛ ملل و نحل شهرستانی؛ مفردات راغب؛ وسائل الشيعة و ينابيع المودة.

    گزارش محتوا

    نویسنده، در مقدمه امامت را شعبه‌ای از نبوت می‌داند و معتقد است به‌خاطر وثوق به قول امام(ع) لازم است که وی هم مانند پیامبر(ص) معصوم باشد[۱]همچنین به‌خاطر قبح تقدیم مفضول بر فاضل، لازم است که ایشان افضل مردم زمانه خودش باشد[۲]

    او احادیث ولایت، منزلت و یوم‌الدار را به‌عنوان برخی از مواردی که در آنها به امامت آن حضرت تصریح شده است، ذکر می‌کند[۳]و برخی از فضایل آن حضرت را بر مبنای روایات و آیات برمی‌شمارد[۴]و به قول ابن حجر، اسماعیل بن اسحاق قاضی، ابوعلی نیشابوری، اخطب خوارزم و ابن ابی‌الحدید معتزلی از اهل تسن در بی‌رقیب بودن ایشان در فضایل استناد می‌کند[۵]

    مؤلف، می‌گوید: برای بیان وجود چنین فضایلی در شخصیتی انسانی (جدای از ثواب ذکر فضائل علی(ع)) به تبع بسیاری از نویسندگان و به درخواست برخی از فضلا، پس از استخاره و استمداد از آن حضرت، چنین کتابی را نوشتم[۶]

    فصل اول کتاب به ویژگی‌های شخصیتی امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد؛ بیان تواتر روایات درباره تولد آن حضرت در کعبه[۷]، نسب‌هاشمی‌اش، کنیه‌اش به ابوالحسن، ابوالحسین، ابوالقاسم، ابوتراب و ابومحمد وبیان القاب مرتضی، حیدر، امیرالمؤمنین و انزع بطین برای ایشان[۸]، بیان ایمان ابوطالب، تعلق خاطر پیامبر(ص) به او و غسل وی به دست پسرش علی(ع)[۹]، ذکر فضایل فاطمه بنت اسد (مادر آن حضرت) و حضور پیامبر(ص) در تدفین او و تکفین وی با لباس رسول خدا(ص)[۱۰]، بیان اختلاف علما در سن حضرت زهرا(س) و فضایل ایشان و ازدواجش با علی(ع)[۱۱]، ذکر نام و تعداد برادران و خواهران و فرزندان علی(ع)[۱۲]و بیان مشخصات ظاهری این امام[۱۳]از مطالب این فصل است.

    فصل دوم درباره بیان جایگاه و نقش علی بن ابی‌طالب(ع) در جنگ‌ها و غزوه‌های متعدد است. پرچم‌داری لشگر مسلمین در جنگ‌های بدر، احد، خیبر، احزاب و روز فتح مکه با علی(ع) بود[۱۴]در روز احد، از کسانی بود که پیامبر(ص) را ترک نکرد و از جنگ نگریخت و آن‌چنان شدید نبرد می‌کرد که در وصف او ندایی از آسمان می‌گفت: لا فتی إلّا علي لا سيف إلّا ذوالفقار[۱۵]در غزوه خندق، تنها کسی که به مصاف عمرو بن عبدود رفت و او را به شیوه‌ای جوانمردانه کشت، امیرالمؤمنین(ع) بود. پیامبر تعبیر رویارویی تمامی ایمان با تمام کفر را در مصاف این دو تن فرمود[۱۶]روایات، ماجرای صلح حدیبیه را تدبیر امیرالمؤمنین(ع) دانسته‌اند[۱۷]فتح قلعه‌ی خیبر، پس از تلاش‌های ناموفق ابوبکر و عمر در جنگ با دشمن، به دست امیرالمؤمنین(ع) انجام شد[۱۸]او درب قلعه خیبر را کند و تا زمان فتح کامل درب در دست ایشان بود[۱۹]در فتح مکه، گرفتن نامه حاطب بن ابی‌بلتعه از ساره، پرچم‌داری سپاه مسلمین، کشتن برخی از مشرکین به دستور رسول خدا(ص) و ساقط کردن بت بالای کعبه، از فضایل امیرالمؤمنین(ع) در این ماجراست.[۲۰]رشادت‌های علی(ع) در مقابل قبیله هوازن در حنین[۲۱]و عدم شرکت در تبوک و جانشینی پیامبر(ص) در مدینه به‌خاطر برملا کردن نقشه منافقان نیز در این فصل ذکر شده است.[۲۲]

    نویسنده در فصل سوم، به بررسی برخی از آیات و روایات نازله در ارتباط با امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد؛ آیات تطهیر، مباهله، مودت، ولایت، سقایت، انفاق، ایثار، سوره هل اتی (دهر) و احادیث، ثقلین، سدّالابواب، طیر، منزلت، غدیر، سفینه و باب حطه، مدینة العلم، علي مع القرآن، علي مع الحق و حدیث تشبیه آن حضرت به انبیا، محور مباحث این فصل هستند[۲۳]

    مؤلف در فصل چهارم درباره مناقب آن حضرت قلم زده است. تربیت آن حضرت در محضر پیامبر(ص)، سبقت او بر تمامی مردان در اسلام، خوابیدن در جایگاه پیامبر خدا(ص) برای حفظ جان ایشان در ماجرای ليلةالمبيت، ردّ الشمس به حرمت علی(ع)، بیان جانشینی پیامبر در جای‌جای تاریخ اسلام و ذکر برخی صفات آن حضرت، مانند: علم، شجاعت، زهد و عبادت، قوت ایمان، صبوری، بخشندگی و... از مطالب مذکور در این بخش هستند[۲۴]

    معجزات و اخبار آن حضرت از برخی مسائل غیبی، مباحث تشکیل‌دهنده فصل پنجم کتاب است. در این فصل ضمن بیان معجزه و کرامت و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن دو[۲۵]، از پیشگویی آن حضرت(ع) درباره خوارج نهروان، حکومت حجّاج، شهادتش، فاجعه کربلا، عاقبت برخی از اصحاب مانند میثم تمار، کمیل بن زیاد، رشید هجری و مزرّع بن عبدالله و استجابت دعای آن امام(ع) صحبت می‌شود[۲۶]

    فصل ششم کتاب به مسائل سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. در این فصل، مباحث مرتبط با امامت آن حضرت، عدالت ایشان، سیره ایشان در بیت‌المال، نحوه برخورد آن حضرت با اهل ذمه، معارضان در حکومت، غُلات، کارپردازان دولتی، بازاریان و ارباب صنایع و... و علی(ع) در جایگاه قضاوت بیان می‌شود[۲۷]

    در قسمت امامت، ضمن بیان تعریف‌های مختلف و رویکردهای مسلمانان به این مقوله[۲۸]، با استفاده از آیات ولایت و تطهیر و احادیث غدیر، منزلت، ثقلین، سفینه و دلایل دیگر، به اثبات امامت ایشان می‌پردازد[۲۹]و در این میان گریزی هم به عصمت آن حضرت می‌زند[۳۰]او مباحث سیاسی امیرالمؤمنین(ع) را مطابق با کتاب و سنت و مماثل مشی سیاسی رسول‌الله(ص) می‌داند[۳۱]و به بیان نقاط تفاوت سیاست‌های علی(ع) و معاویه می‌پردازد[۳۲]مؤلف، در بحث از عدالت علی(ع) کلام پیامبر خدا(ص) درباره عدل ایشان را ذکر می‌کند و بیان می‌دارد جامعه آن روز این عدالتی را که مورد اعتراف دوست و دشمن بود، طاقت نیاورد و نمونه‌هایی از اجرای عدالت اجتماعی را در دوران خلافت آن حضرت ذکر کرده و برخی خطابات و نامه‌هایش را می‌آورد. اجرای عدالت در حق عقیل برادرش و وصیت به اجرای آن در حق قاتلش ابن ملجم مرادی هم در این بخش ذکر شده است.[۳۳]

    فصل هفتم درباره مظلومیت و شهادت آن حضرت(ع) است. نویسنده، مواردی از برخوردهای منافقان با آن حضرت پس از شهادت رسول‌الله(ص) و همچنین مظلومیت ایشان در شورای خلافت، ماجرای حکمیت در صفین و حتی مظلومیت علی(ع) بعد از شهادت به‌حدی که بر منابر رسمی به ایشان ناسزا می‌گفتند و قبر شریفش تا مدت‌ها مخفی بود و... را ذکر می‌کند[۳۴]سپس به تاریخ شهادت ایشان، مدارا کردنش با ابن ملجم قبل از شهادتشان، سبب قتل آن حضرت (همدستی ابن ملجم و قطام)، وصیتش به امام حسن مجتبی(ع) و... می‌پردازد[۳۵]

    در فصل هشتم، برخی از کلمات آن حضرت(ع) ذکر شده است.

    وضعیت کتاب

    فهرست کل مطالب کتاب و فهارس: اسامی انبیا و ملائکه، نام‌های امامان، اعلام، قبیله‌ها و جماعات، ادیان و فرق و مذاهب، اماکن و شهرها، روزها و وقایع و غزوه‌ها و منابع و مصادر، در انتهای آن و فهرست مطالب هر فصل در ابتدای همان فصل آمده است.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه مؤلف، ص5
    2. ر.ک: همان، ص6
    3. ر.ک: همان، ص6-7
    4. ر.ک: همان، ص7-10
    5. ر.ک: همان، ص10-11
    6. ر.ک: همان، ص12
    7. متن کتاب، ص17-18
    8. همان، ص19-27
    9. همان، ص27-30
    10. همان، ص31
    11. همان، ص33-35
    12. همان، ص36-37
    13. همان، ص38
    14. همان، ص42
    15. همان، ص44-47
    16. همان، ص48-50
    17. همان، ص51
    18. همان، ص58
    19. همان، ص59
    20. همان، ص59-61
    21. همان، ص62-63
    22. همان، ص64-65
    23. همان، ص70-114
    24. همان، ص117-257
    25. همان، ص261-262
    26. همان، ص262-272
    27. همان، ص275-399
    28. همان، ص275-279
    29. همان، ص279-291
    30. همان، ص289-291
    31. همان، ص292-298
    32. همان، ص298-300
    33. همان، ص330-315
    34. همان، ص400-428
    35. همان، ص428-445

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها