كتاب الأساس لعقائد الأكياس
| كتاب الاساس لعقاید الاكیاس فی معرفه رب العالمین و عدله فی المخلوقین و ما یتصل بذلك من اصول‌الدین | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | هاشمی، محمد قاسم عبدالله (معلق) منصور بالله، قاسم بن محمد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الاساس لعقائد الاکیاس فی معرفه رب العالمین و عدله فی المخلوقین و ما یتصل بذلک من اصول‌الدین |
| ناشر | مکتبة التراث الإسلامي |
| مکان نشر | صعده - یمن |
| سال نشر | 1421 ق |
| چاپ | 3 |
| موضوع | زیدیه - عقاید کلام زیدیه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 214 /م8الف5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
كتاب الأساس لعقائد الأكياس في معرفة رب العالمين و عدله في المخلوقين و ما يتصل بذلك من أصول‌الدين، كتابى است كلامى كه توسط يكى از علماى فرقۀ زيديه به نام الامام المنصور باللّه القاسم بن محمد بن على نگاشته شده است.نویسنده در اين كتاب به بيان اصول اعتقادى زيديه دربارۀ توحيد، عدل، نبوت، امامت، و وعد و وعيد مى‌پردازد.
ساختار و گزارش محتوا
وى ابتدا به تعريف علم كلام مى‌پردازد و پس از آن دربارۀ عقل و حسن و قبح عقلى سخن مى‌گويد. برشمردن صفات خداوند و تنزيه خداى سبحان از هر گونه شبيه و همانند، سخن دربارۀ عرش و كرسى، نفى حلول، معناى لوح، رؤيت خداوند، تفاوت صفات ذات و صفات فعل و...موضوعاتى است كه در كتاب توحيد بدان‌ها پرداخته شده است.
در كتاب عدل به بيان حكم افعال عباد و افعال خداوند پرداخته شده و از اراده، معناى رضاى خداوند و ولايت و غيره سخن به ميان آمده و معانى كلمات همانندى چون ضلال و إضلال، اختبار و ابتلاء، طبع و ختم، غشاوة و وقر و حجاب بيان گرديده و قضا و قدر معنا گشته است. همچنين در اين كتاب به معرفى قدريّه مجبره پرداخته شده و از روح و معناى آن و نيز لطف و احكام آن سخن به ميان آمده است.
در كتاب نبوت، وجوب شناخت رسول خدا يادآورى گشته و معناى نبى و رسول بيان گرديده و از ملائكه سخن به ميان آمده و حقيقت معجزه تشريح گرديده است. پس از آن به نبوت خاصّه(نبوت پيامبر گرامى اسلام(ص)) پرداخته شده و از قرآن كريم و محكم و متشابه در آن سخن به ميان آمده است.
در اين كتاب همچنين به موضوع نسخ و بداء از ديدگاه زيديه پرداخته شده و ديدگاه ساير فرق نيز بيان گرديده است.
در كتاب امامت نسبت به وجوب همكارى مسلمانان با فردى كه حائز شرائط امامت است، تذكر داده شده و شروط امامت از نظر زيديه بيان گرديده است. در اين كتاب همچنين ديدگاه‌هاى مختلف دربارۀ خليفۀ اول تا سوم كه بر حضرت علی عليه‌السلام در امر امامت و خلافت پيشى گرفتند، مطرح گشته و دربارۀ امامت امام حسن مجتبى(ع) و امام حسين(ع) سخن گفته شده است. در اين كتاب بابى با عنوان امر به معروف و نهى از منكر گشوده شده كه در آن به بيان کیفیت امر به معروف و نهى از منكر پرداخته شده است. همچنين بابى به موضوع هجرت، كه جزء اصول اعتقادى زيديه مى‌باشد، اختصاص يافته است.
در كتاب منزلة بين المنزلتين، دربارۀ صدور خطا و اشتباه از جانب انبياى الهى سخن گفته شده و معناى لغوى ايمان بيان گرديده است. همچنين در اين كتاب دربارۀ كبائر و محبطات ايمان، حقيقت كفر و نفاق و فسق و عصيان و ظلم سخن گفته شده و حكم مجبّرة و كسانى كه با مؤمنين به مخالفت برمى‌خيزند، بيان شده و بابى نيز به توبه اختصاص يافته است.
در كتاب الوعد و الوعيد، دربارۀ استحقاق عقلى و شرعى آن دو سخن گفته و از شفاعت نبى مكرم اسلام(ص)، و عذاب قبر و معانى دميدن در صور، قيامت، رستاخيز، حساب، ميزان و غيره سخن به ميان آمده است. در خاتمه هم به چند فرقه شدن امت اسلامى اشاره شده و فرقۀ ناجيه از ديدگاه زيديه معرفى گرديده است.
نسخه شناسى
كتاب حاضر داراى نسخ خطى ذيل مى‌باشد:
- نسخۀ خطى موجود در كتابخانه علامه عبداللّه بن اسماعيل الهاشمى.
- نسخه شرح «الاساس» كه در كتابخانۀ صلاح بن محمد الهاشمى موجود است و قدمت آن به زمان مؤلف كتاب مى‌رسد.
نسخه حاضر در برنامه با تحقيق و تعليقات آقاى محمد قاسم عبداللّه الهاشمى در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 206 صفحه براى سومين بار در سال 1421 ه2000/م توسط انتشارات «مكتبة التراث الاسلامى» جمهورى يمن، منتشر شده است.
منابع مقاله
- مقدمه محقق.
- متن كتاب.
- مقدمه محقق كتاب: شرح الاساس الكبير نوشته احمد بن محمد بن صلاح اشرفى.