مصباح الهداية في إثبات الولاية
| مصباح الهداية في إثبات الولاية | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بهبهانی، علی (نویسنده) استادی، رضا (اشراف) |
| عنوان‌های دیگر | تحقيق علمي دقيق في اثبات الولايه و الامامه مما تصافرت عليه الايات و الروايات |
| ناشر | دار العلم |
| مکان نشر | ايران - اهواز |
| سال نشر | مجلد1: 1418ق |
| چاپ | 4 |
| موضوع | احاديث شيعه - قرن 14
اربعينات - قرن 14 امامت - احاديث علي بن ابي‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت ولايت - احاديث |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 223/54 /ب9م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مصباح الهداية في إثبات الولاية با نام کامل مصباح الهداية في إثبات الولاية، تحقيق علمي دقيق في إثبات الولاية و الإمامة مما تضافرت عليه الآيات و الروايات، نوشته سید علی موسوی بهبهانی، کتابی است به زبان عربی و با موضوع ولایت و امامت که در سال 1364ق نویسنده نگارش آن را به پایان رسانده است[۱]
این کتاب زیر نظر رضا استادی مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.
ساختار
کتاب دارای مقدمه محقق، مقدمه مؤلف، محتوای مطالب ضمن چهل حدیث، خاتمه، فهارس آیات و فهرست مطالب و احادیث است.
نویسنده در این اثر از پنجاه منبع از فریقین بهره برده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: وسائل‌الشيعة، کافی کلینی، ینابیع المودة قندوزی، مناقب ابن مغازلی، معانی‌الأخبار و ثواب‌الأعمال صدوق، مناقب آل أبی‌طالب ابن شهرآشوب، کشاف زمخشری، مجمع‌البیان طبرسی، تفسیر عیاشی، تفسیر فرات کوفی، تفسیر کبیر فخر رازی، صحیح بخاری، الغدیر علامه امینی، شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)، أمالی صدوق، أمالی طوسی، أمالی مفید و....
گزارش محتوا
محقق در مقدمه، درباره مؤلف و کتاب می‌نویسد. در بخش معرفی کتاب ابتدا به کلمات برخی علما مانند سید صدرالدین صدر، سید مرتضی حکمی، شیخ محمدعلی کاظمی و دیگران در اهمیت و کیفیت کتاب استدلال می‌کند[۲] ازنظر وی، اگر با استناد به آیات محکم و روایات متقن بتوانیم امامت و خلافت اهل‌بیت(ع) را اثبات کنیم دیگر نیازی به برخی از دلایل کلامی مانند استناد به افضلیت امام(ع) از طریق شجاعت و علم و عصمت و... نخواهیم داشت. بر همین اساس نویسنده مصباح الهدایة، چنین کاری را کرده است. رضا استادی این کتاب را از عنایات امام حسین(ع) می‌داند و تدریس آن در حوزه‌های علمیه شیعه و سنی را پیشنهاد می‌کند[۳] وی همچنین متذکر این نکته می‌شود که تحقیق ضبط بعض اسامی راویان روایات این کتاب نیاز به مراجعه و دقت کامل دارد (زیرا احتمال تصحیف در بسیاری از آنان وجود دارد) ولی ما دراین‌باره به مصادری که در ذیل صفحات کتاب به آن‌ها اشاره کرده‌ایم اعتماد کردیم و به کتاب‌های رجالی مراجعه نکرده‌ایم[۴]
نویسنده در این اثر به شرح چهل آیه درباره ولایت امیرالمؤمنین(ع) و امامت می‌پردازد. وی برای این کار به چهل حدیث تمسک می‌جوید. اولین آیه «وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلًا قُلْ كَفَى بِاللَّـهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِندَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ» (رعد: 43)؛ «و كسانى كه كافر شدند مى‌گويند: «تو فرستاده نيستى.» بگو: كافى است خدا و آن‌کس كه نزد او علم كتاب است، ميان من و شما گواه باشد» است. محور این آیه، شرح من عنده علم الکتاب است. در روایات «من عنده علم الکتاب» همان امیرالمؤمنین(ع) و اولاد ایشان است. نویسنده معتقد است اضافه علم به کتاب دلالت بر استغراق دارد یعنی حضرتش(ع) بر تمام علم کتاب احاطه دارد. او معنی علم الکتاب را هم دراین‌باره شرح می‌دهد و منظور از آن را علم به ظاهر و باطن کتاب و تأویل و تنزیل و اسرار نهفته در آن و... می‌داند که صرفاً موهبتی است از جانب خدا به امامان(ع) و قابل اکتساب نیست. نویسنده با بیان مکی بودن این آیه و اسلام آوردن عبدالله بن سلام در مدینه پس از هجرت، نزول این آیه درباره وی را رد می‌کند. وی همچنین متذکر می‌شود نزول آیه در شأن امیرالمؤمنین(ع) منافاتی با استفاده از آن درباره دیگر امامان(ع) ندارد زیرا چنین استعمالی از باب استعمال در اولین و افضل مصادیق این مورد است[۵]
دیگر آیات کتاب درباره مطالب ذیل است؛ متوسل شدن به ریسمان الهی و اینکه منظور از ریسمان الهی (حبل‌الله)، اهل‌بیت(ع) هستند و اینکه منظور از «صادقین» در آیه 120 سوره توبه و «من اهتدی» در آیه 82 سوره طه و «هادیان» در «إنَّمَا أَنتَ مُنذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ (رعد: 7) همان اهل‌بیت(ع) هستند. در ادامه شرح و تفسیر آیه‌ای که در آن ابراهیم(ع) از خدا راجع به موهبت منصب امامت به فرزندانش سؤال کرد و خدای متعال وعده عدم رسیدن عهد الهی به ظالمین را داد آمده سپس شرح و تفسیر آیات دیگری از قرآن با استفاده از روایات اهل‌بیت(ع) به معرض نمایش گذاشته شده است[۶]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب و احادیث و آیات در انتهای کتاب ذکر شده و لیست منابع و مآخذ، در انتهای مقدمه محقق (ص 31 – 38) آمده است.
پاورقی‌ها علاوه بر ذکر ارجاعات، گاهی حاوی مطالب مفیدی در شرح محتوای کتاب هستند.
صفحه‌های 25 و 26 به ترتیب، صفحه نخست و پایانی نسخه اصلی هستند که به خط مؤلف نوشته شده است. صفحه‌های 27 و 28 به ترتیب مربوط به تصویر اجازه آیت‌الله بهبهانی به سید محمدعلی روضاتی و شیخ علی دوانی، صفحه 29 نامه امام خمینی به آیت‌الله بهبهانی و در صفحه 30 تصویر تمثال و دستخط مؤلف است.
مصباح الهدایه سه بار به فارسی ترجمه شده است؛ اول به دست سید محمدرضا شفیعی دزفولی با عنوان «مفتاح العناية در ترجمه مصباح الهداية» که چاپ نشده است، دوم توسط شیخ دوانی با عنوان «شاهراه هدایت» که در سال 1376 به دستور خود مؤلف یا نوه‌اش سید عبدالله به چاپ رسید و سوم به دست همو (شیخ دوانی) که با عنوان «فروغ هدایت» در 1386 چاپ شد. ظاهراً محقق کتاب، سومین ترجمه را بهترین ترجمه می‌داند[۷]
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.