منائح الكرم في أخبار مكة و البيت و ولاة الحرم
| منائح الکرم في أخبار مکة و البيت و ولاة الحرم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصری، جمیل عبدالله محمد (محقق) سنجاری، علی بن تاج‌الدین (نویسنده) |
| ناشر | المملکة العربیة السعودیة، وزارة التعلیم العالي، جامعة أم القری، معهد البحوث العلمیة، مرکز إحیاء التراث الاسلامى |
| مکان نشر | مکه مکرمه - عربستان |
| سال نشر | 1419 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 9960-03-366-x |
| موضوع | شاهان و فرمان روایان
عربستان سعودی - تاریخ مکه - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | DS 248 /م8س9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
منائح الكرم في أخبار مكة و البيت و ولاة الحرم، كتابى است به زبان عربى كه به موضوع تاريخ مكه و بيت‌الله الحرام و اخبار مربوط به اين دو و نيز اخبار مربوط به حاكمان اين شهر اختصاص يافته است.
مؤلف با يادآورى اين نكته كه بحمد الله عالمان و فضلا در آثار كوتاه و بلند خود به ثبت وقايع مربوط به شهر مكه و بيت‌الله الحرام پرداخته‌اند؛ اما از آن جا كه با گذشت زمان خود اين آثار نيز به تاريخ پيوسته و از ثبت وقايع و جريانات جديد تهى گشته‌اند، تصميم گرفته كه با مطالعه كتاب‌هايى كه درباره تاريخ مكه نگاشته شده و نيز با مراجعه به مشاهداتى كه خود طى زندگى از حوادث و وقايع رخداده در اين شهر داشته، كتابى تازه در اين باره فراهم آورد.
اين كتاب از آن رو داراى اهميت است كه مؤلف در نگارش آن علاوه بر اين كه به بسيارى از آثارى كه قبل از وى درباره تاريخ مكه و قصص انبياء و تفسير و تراجم و تاريخ عمومى و فقه و ادبيات نگاشته شده، مراجعه كرده، بلكه از مشاهدات پدر دانشمند خويش نيز بهره برده و در ثبت وقايع و رويدادهاى تاريخى اين شهر مقدس، به ويژه در جلد چهارم و پنجم كتاب، از مشاهدات خويش نيز بهره برده است.
ساختار
كتاب در شش جلد تنظيم گرديده است. اين مجلدات روى هم رفته مشتمل بر سه بخش است. بخش سوم كه متن اصلى كتاب را در بر مى‌گيرد، فاقد تبويب و فصل‌بندى است و داراى مقدمه‌اى به قلم مؤلف است و مطالب آن تنها بر اساس سنوات هجرى و در برخى موارد بر حسب موضوع مرتب گرديده است.
شيوه مؤلف
نویسنده، بر اساس سال‌هاى هجرى قمرى مطالب كتاب را تنظيم نموده و اخبار مربوط به شهر مكه و نواحى آن را بر اين اساس ذكر مى‌كند. وى به روش علمى به بررسى مطالب تاريخى پرداخته و درباره حوادثى كه خود شاهد آنها نبوده با عبارت: "أخبرنى من أثق به"، و "من لا أتهمه" يا "على ما يقال" از آنها ياد مى‌كند. همچنين در مواردى كه به صحت خبرى اطمينان ندارد و توان اثبات صحت آن را نيز ندارد، با عبارت "والله اعلم" به نقل آن مى‌پردازد.
گزارش محتوا
مؤلف در مقدمه كتاب ابتدا به تعريف علم تاريخ پرداخته و از اقسام آن و نيز شرائط لازم كه يك مورخ بايد آنها را واجد باشد، ياد مى‌كند.
پس از مقدمه، سرزمين(اقليم) حجاز را معرفى كرده و درباره مكه مكرمه و گستره آن در زمان حكومت حاكمان گوناگون بر اين شهر، احكام فقهى مخصوص مكه، نام‌هاى مكه، حرم و حدود و علامت‌هاى آن، سبب تحريم اين شهر و نيز فضايل آن و برترى مكه بر ساير شهرها و فضيلت نماز در آن و حكم مجاورت مكه و...سخن مى‌گويد. در ادامه به موضوع بناء ساختمان كعبه معظمه از ابتدا كه در زمان ابراهيم خليل و توسط وى صورت گرفته، مى‌پردازد.
بررسى اخبار مكه از زمان ابراهيم عليه‌السلام تا زمان فتح مكه توسط سپاه اسلام در زمان پيامبر اكرم(ص) موضوع ديگرى است كه در اين كتاب بدان پرداخته شده و طى آن به نقل اخبارى درباره دارالندوه و حجرالاسود و حجر و ركن يمانى به همراه بسيارى احكام فقهى مرتبط با اين‌ها و نيز سيره نبوى پرداخته شده است.
در ادامه مؤلف به معرفى واليان و حاكمان مكه و اخبار مربوط به ايشان پرداخته و از عتاب ابن اسيد به عنوان اولين حاكم مكه پس از فتح اين شهر توسط مسلمانان ياد مى‌كند.
از آن پس به بررسى اخبار اين شهرو نيز حاكمان آن در زمان خلفاى راشدين و امويان و نيز عباسيان، فاطميان، ايوبيان، مماليك، سليمانيان و هاشميان و آلقتاده تا زمان وفات شريف حسن در مصر به سال829ه.ق. مى‌پردازد.
مؤلف اخبار مكه را از سال829ق. تا سال1097ق. بر اساس ترتيب سال‌هاى قمرى پى گرفته و در ادامه به بررسى تاريخ بيست و هفت ساله اين شهر؛ يعنى از سال 1097ق. تا 1124ق. يك سال قبل از وفات مؤلف در سال 1125ق، مى‌پردازد. در اين قسمت مؤلف به نقل حوادثى مى‌پردازد كه خود از نزديك شاهد آنها بوده يا در آنها مشاركت داشته و يا از ديگران شنيده است. اين قسمت از مطالب كتاب يكى از منابع اصلى در بررسى اين برهه از تاريخ مكه به شمار مى‌رود.
وضعیت کتاب
مجلدات مختلف اين كتاب داراى تعليقات و پاورقى‌هايى است كه توسط سه نفر از پژوهشگران عرب كه كتاب را مورد تحقيق قرار داده‌اند، بدان افزوده شده است:
جلد اول و دوم كتاب با پاورقى‌هاى دكتر جميل عبدالله المصرى، جلد سوم و چهارم همراه پاورقى‌هاى دكتر ماجده فيصل و جلد پنجم با تعليقات دكتر ملك الخياط به چاپ رسيده است.
جلد ششم؛ مشتمل بر فهرست تفصيلى كتاب است كه توسط دكتر جميل عبدالله المصرى تهيه گرديده است.
در اين جلد فهرست‌هاى ذيل درج گرديده است:
فهرست آيات، احاديث نبوى، اعلام(مرد و زن)، اماكن و شهرها، اديان و فرق و مذاهب، گروه‌ها و قبايل و شعوب، فهرست‌هاى مرتبط با زمان‌هاى ياد شده در كتاب، فهرست اموال وابزار و خوردنى‌ها و نوشيدنى‌ها، فهرست آفات و بيمارى‌ها و حوادث و بلايا، فهرست مشاغل و القاب و وسايل كيل و نيز ترازو، فهرست اصطلاحات، فهرست اشعار وارده در متن كتاب، فهرست واليان مكه و در نهايت فهرست مطالب كتاب.
منابع مقاله
1- متن كتاب.
2- مقدمه دكتر عبداللطيف بن عبدالله بن دهيش.
3- مقدمه دكتر جميل عبدالله محمد المصرى.