یکصدوسیزده سند از روابط فرهنگی - تجاری ایران و هند (1289-1329خورشیدی)
| یکصدوسیزده سند از روابط فرهنگی - تجاری ایران و هند (1289-1329خورشیدی) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عبدلی آشتیانی، اسدالله (نویسنده) |
| ناشر | مجمع ذخائر اسلامى |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | مجلد1: 1392ش , 2013م , |
| شابک | 978-964-988 -947 -4 |
| موضوع | ايران - روابط فرهنگی - هند - اسناد و مدارک
هند - روابط فرهنگی - ايران - اسناد و مدارک هند - روابط اقتصادی - ايران - اسناد و مدارک ايران - روابط اقتصادی - هند - اسناد و مدارک |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
یکصدوسیزده سند از روابط فرهنگی - تجاری ایران و هند (1289-1329خورشیدی)، اثر اسدالله عبدلی آشتیانی، گردآوری مکاتبات و اسناد تاریخی در ارتباط با دو کشور ایران و هند و تعاملات و اشتراکات فرهنگی و ارتباطات تجاری آن دو در یک دوره چهل ساله می‌باشد.
ساختار
سرآغاز کتاب مقدمه نویسنده است و به دنبال آن رونوشت و تصویر یکصدوسیزده سند آمده است. این اسناد به سه زبان فارسی، اردو و انگلیسی است که در ذیل هریک، شماره و توضیح مختصری درباره آن سند ارائه شده است.
برخی از مکاتبات دارای چند صفحه هستند که نویسنده هر صفحه را به‌عنوان یک سند در نظر گرفته است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه از رابطه تاریخی ایران و هند سخن به میان آورده و پیشینه آن را به هزاره سوم و دوم قبل از میلاد در نظر می‌گیرد. این روابط در عصر ساسانیان به‌خصوص در پایان آن، تجدید و گسترش یافته است و با ایجاد امپراتوری قدرتمند گورکانیان هندی، روابط ایرانیان و هند وارد مرحله جدیدی شد. سردمداران این دو کشور بسیار به یکدیگر نزدیک شده بودند و این همکاری تا جایی گسترش پیدا کرده بود که تا اعماق زندگی مردم نفوذ یافته بود. مهمترین مظاهر نفوذ فرهنگی را می‌توان در گسترش زبان و ادبیات فارسی در هند و هنر هند و ایرانی مانند نقاشی و معماری دید.
این ارتباطات در زمان شاهان صفوی به‌خاطر اوضاع نابسامان سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در آن دوره باعث شد به‌گونه‌ای دیگر نمود پیدا کند. ایرانیان به دنبال محیطی امن و آرام بودند، لذا روانه کشور هند شدند.
گورکانیان برای آداب‌ورسوم ایرانیان و زبان فارسی اهمیت فراوانی قائل بودند. دربار گورکانیان هند همواره جایگاه هنرمندان ایرانی بود که برای رسیدن به زندگی بهتر جلای وطن می‌کردند. همکاری هنرمندان ایرانی با هنرمندان هندی موجب پدید آمدن فرهنگ هندی - ایرانی شد. ایرانیان مشاغل مهم حکومتی هند را نیز در دست گرفتند و به اداره امور امپراتوری گورکانیان هند پرداختند. در میان وزرا و امرای مشهور هند نام بسیاری از ایرانیان دیده می‌شود که باعث تحولات مهمی در هندوستان بودند. علاوه بر آن بسیاری از بازرگانان و عناصر فعال دو کشور در بندرها، شهرها و مراکز تجاری یکدیگر مستقر شده و چرخه عظیمی از دادوستد را به وجود آورده بودند. ازاین‌رو، هند جایگاه مهمی در اقتصاد ایران داشت. در این میان دولت ایران نیز برای تشویق بازرگانان هندی به تجارت با ایران، کاروان‌سرایی مخصوص برای آنان در شیراز احداث کرده بود.
بمبئی یکی از بندرهای مهم و دومین شهر پرجمعیت و از کانون راه‌های بین‌المللی هند است. در سده سیزدهم و نیمه اول سده چهاردهم، از مهمترین مراکز طبع و نشر کتاب‌های فارسی بود. میرزا محمد بن محمد رفیع شیرازی (متولد 1269)، بازرگان اهل شیراز در 1285 نخستین شرکت نشر و فروش کتاب‌های فارسی بمبئی را تأسیس کرد. او در این کار چنان موفق بود که به «ملک‌الکتّاب» معروف شد.
در واقع ایرانیان ساکن بمبئی از لحاظ تاریخی به دو گروه مشخص تقسیم می‌شوند: کسانی که اصلاً از مراکز فرهنگی مانند شیراز، اصفهان و کاشان بودند و بیشتر به کار تجارت اشتغال داشتند و آن گروه از مهاجرانی که پس از 1326ش، عمدتاًً از یزد، به هند آمدند و به مشاغلی همچون رستوران‌داری، خبازی و بقالی پرداختند. آن‌ها موقوفاتی نیز در بمبئی برجای گذاشتند که «موقوفات انجمن فتوت اثناعشری یزدیان بمبئی» نامیده می‌شد[۱].
برخی از مکاتباتی که در این اثر به چشم می‌خورد، مکاتبه در مورد موضوعات زیر می‌باشند: منع دخول و حمل و فروش تریاک، تجارت انغوزه، واگذاری تعمیر و تکمیل ریل‌گذاری بندر شاپور، مسافرت و بازدید برخی از اشخاص از ایران یا هند، ضبط و رفع توقیف اموال کسانی چون میرزا یحیی، دو کتابچه درباره خاندان‌های ایرانیان مقیم هندوستان و معرفی آن‌ها و راز قدرت باری تعالی از حکیم منهاج‌الدین دهلوی درباره قدرت خداوند و خواص گیاهان و سخنان حکیمانه و... است. بیشتر این اسناد به‌صورت دست‌نویس و برخی از آن‌ها ماشینی است. در میان آن‌ها تعدادی نیز به‌صورت تلگراف ارسال شده است[۲].
در این اثر، سند شماره 92 و 93 (با اختلاف خیلی جزئی در متن) تکرار شده است؛ که نویسنده در سند اول در ذیل آن نوشته: «تقاضای عاجل میرزا یحیی درباره تصرف املاکش در بمبئی و کراچی از انجمن فتوت یزدیان بمبئی، 1329/7/27» و در سند دوم چنین قید نموده است: «رونوشت تقاضای میرزا یحیی از انجمن فتوت، 1329/7/27».
وضعیت کتاب
این اثر فاقد پاورقی است. فهرست محتویات در ابتدای کتاب، پس از مقدمه نویسنده ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.