آداب النفوس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'ب«' به 'ب «') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '= ' به '=') |
||
| (۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11054J1.jpg | |||
| عنوان =آداب النفوس | |||
| عنوان‌های دیگر =کتاب التوهم | |||
| پدیدآوران = | |||
[[عطا، عبدالقادر احمد]] (محقق) | |||
| | [[حارث محاسبی، حارث بن اسد]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
| کد کنگره =BP 247/25 /ح2آ4* | |||
| | | موضوع = | ||
اخلاق اسلامی | |||
| ناشر = | |||
مؤسسة الکتب الثقافیة | |||
[[حارث محاسبی، حارث بن اسد]] ( | | مکان نشر =بیروت - لبنان | ||
| سال نشر =1428 ق یا 2008 م | |||
|زبان | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11054AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
|کد کنگره | | کتابخانۀ دیجیتال نور =11054 | ||
| کتابخوان همراه نور =11054 | |||
| کد پدیدآور = | |||
|موضوع | | پس از = | ||
| پیش از = | |||
}} | |||
|ناشر | {{کاربردهای دیگر| آداب (ابهام زدایی)}} | ||
'''آداب النفوس''' و'''کتاب التوهم''' كه هر دو در یک جلد واقع شده‌اند، دو رساله‌ى عربى از تصنيفات [[حارث محاسبی، حارث بن اسد|ابوعبدالله حارث بن اسد محاسبى]]، در موضوع عرفان عملى به شمار مى‌روند. | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| | |||
| | |||
| | |||
| | |||
'''آداب النفوس''' و '''کتاب التوهم''' كه هر دو در | |||
==ساختار== | |||
«آداب النفوس»، داراى 27 عنوان كلى و «کتاب التوهم»، مشتمل بر 22 عنوان است. | «آداب النفوس»، داراى 27 عنوان كلى و «کتاب التوهم»، مشتمل بر 22 عنوان است. | ||
== گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
مؤلف در رساله «آداب النفوس»، از دلايل معرفت خدا، حقيقت توسل به حب صالحان، سياست نفس، سياست قلب، خوف و حزن، عدل و فضل، تطهير و عمل، خصالى كه خير از آنها حاصل مى‌شود، امتحان و آزمايش، مراجعه به نفس، نزدیک شدن به توبه و دور شدن از آن، مدح و ذم، يقين و عز، خير و شر، غفلت و يقظه، اخلاص و ريا، علوم نجات، محاسبه نفس و... سخن گفته است. | |||
مؤلف در رساله «آداب النفوس»، از دلايل معرفت خدا، حقيقت توسل به حب صالحان، سياست نفس، سياست قلب، خوف و حزن، عدل و فضل، تطهير و عمل، خصالى كه خير از آنها حاصل مى‌شود، امتحان و آزمايش، مراجعه به نفس، | |||
پاره‌اى از مطالب کتاب «آداب النفوس»: | پاره‌اى از مطالب کتاب «آداب النفوس»: | ||
#بهترين راه برای معرفت خداوند سبحان، تدبر در حسن تدبير و قدرت حق تعالى در ايجاد اشياء و مشاهده آيات و نشانه‌هاى اوست. انسان بعد از معرفت حق تعالى بايد ملتزم به فرائض و متأدب به آداب شريعت باشد و بايد در كردار و گفتار، به صالحان اقتدا كند كه اين، حقيقت توسل به حب آنهاست. | |||
#بهترين راه | |||
#انسان بايد بعد از فرائض ظاهرى، به فرائض باطنى، از قبيل تصحيح سرائر، صدق نيت، استقامت در اراده و... مشغول باشد و خداوند متعال اين‌گونه اعمال باطنى را مهيمن بر اعمال جوارحى قرار داده است. | #انسان بايد بعد از فرائض ظاهرى، به فرائض باطنى، از قبيل تصحيح سرائر، صدق نيت، استقامت در اراده و... مشغول باشد و خداوند متعال اين‌گونه اعمال باطنى را مهيمن بر اعمال جوارحى قرار داده است. | ||
#انسان نبايد از زبان خودش غافل باشد، چون غفلت از آن موجب هلاكت آدمى است؛ ازاين‌روى، پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايند: «هر كس سكوت كند، نجات مى‌يابد». | #انسان نبايد از زبان خودش غافل باشد، چون غفلت از آن موجب هلاكت آدمى است؛ ازاين‌روى، پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايند: «هر كس سكوت كند، نجات مى‌يابد». | ||
#حريص بودن به دنيا، نور قلب را خاموش مى‌كند. وقتى انسان از اسباب دنيوى قطع طمع نمايد، رغبت و طمع وى به اسباب اخروى جلب مى‌شود. | #حريص بودن به دنيا، نور قلب را خاموش مى‌كند. وقتى انسان از اسباب دنيوى قطع طمع نمايد، رغبت و طمع وى به اسباب اخروى جلب مى‌شود. | ||
#قلب وقتى ظلمانى مى‌شود كه از خوف لازم و حزن دائم خالى گردد، پس بر هر مسلمانى واجب است كه در تحصيل خوف و حزن كوشش كند تا قلب، نورانى شده و شيطان از آن اعراض كند. | #قلب وقتى ظلمانى مى‌شود كه از خوف لازم و حزن دائم خالى گردد، پس بر هر مسلمانى واجب است كه در تحصيل خوف و حزن كوشش كند تا قلب، نورانى شده و شيطان از آن اعراض كند. | ||
#اشرف مقامات و افضل آنها مراقبة الله است و بالاترين حد مراقبه، مراقبة النظر است و آن | #اشرف مقامات و افضل آنها مراقبة الله است و بالاترين حد مراقبه، مراقبة النظر است و آن این است كه انسان با سراسر وجودش دريابد كه خداوند متعال ناظر بر اعمال بندگانش مى‌باشد. | ||
#راه آخرت | #راه آخرت یکى است، ولى مردمان دو صنفند: صنفى، اهل عدلند و صنفى، اهل فضل. طريق عدل، طريق استقامت است، ولى طريق فضل، طريق زياده‌طلبى. اهل عدل، با سه خصلت علم، فعل و صبر شناخته مى‌شوند. | ||
#تطهير، انتقال از شر به اساسى است كه خير بر آن بنا شده است... كسى كه قبل از عمل تطهير نكند، شر، منفعت خير را از او بازمى‌دارد. | #تطهير، انتقال از شر به اساسى است كه خير بر آن بنا شده است... كسى كه قبل از عمل تطهير نكند، شر، منفعت خير را از او بازمى‌دارد. | ||
#طالب خير بايد داراى پنج خصلت باشد كه عبارتند از:صدق، صواب، شكر، رجاء و خوف. | #طالب خير بايد داراى پنج خصلت باشد كه عبارتند از:صدق، صواب، شكر، رجاء و خوف. | ||
#در بيشتر آيات قرآنى اشاره شده كه انسان‌ها مورد آزمايش و ابتلاء قرار | #در بيشتر آيات قرآنى اشاره شده كه انسان‌ها مورد آزمايش و ابتلاء قرار مى‌گیرند تا ايمان واقعى مشخص گردد. انسان گاهى كارهاى نیکى انجام مى‌دهد كه هيچ‌گاه از آنها طرفى نمى‌بندد، چون برای رضاى الهى نبوده، بلكه صرفاً برای رضايت مردم و ثناگویى آنها بوده است. انسان بايد مواظب خدعه‌هاى شيطان باشد، چون شيطان از راه‌هاى مختلف، انسان را گمراه مى‌كند. | ||
#انسان با مراجعه به نفس مى‌تواند آفات و رذايل نفسانى را شناخته و در صدد اصلاح آن برآيد و مراجعه به نفس اساس سلوك صحيح است. | #انسان با مراجعه به نفس مى‌تواند آفات و رذايل نفسانى را شناخته و در صدد اصلاح آن برآيد و مراجعه به نفس اساس سلوك صحيح است. | ||
#علامت قبولى توبه، شدت خوف و صدق ندامت است و علائم صدق ندامت عبارت است از: حفظ كردن بقيه عمر، دوام حزن، كثرت بكاء، | #علامت قبولى توبه، شدت خوف و صدق ندامت است و علائم صدق ندامت عبارت است از: حفظ كردن بقيه عمر، دوام حزن، كثرت بكاء، تفویض الى الله، صبر بر احكام خداوند عز و جل و رضا و تسليم در تمامى امور. | ||
#صدق در يقين، مشاهده‌ى ثواب و عقاب است. حب عزت و بزرگى ريشه‌ى امراض قلبى است. | #صدق در يقين، مشاهده‌ى ثواب و عقاب است. حب عزت و بزرگى ريشه‌ى امراض قلبى است. | ||
#كسى كه اهل عنايت به | #كسى كه اهل عنايت به خویش باشد و فهم تجربه به وى ارزانى شده باشد، خير و شر را مى‌شناسد و مى‌داند كه از كجاست و چگونه است و... | ||
#بيدارى و تيقظ، اصل هر خيرى است و غفلت، اصل هر شرى. | #بيدارى و تيقظ، اصل هر خيرى است و غفلت، اصل هر شرى. | ||
#شخص متوكل در تمامى حاجات دنيوى و اخروى خود به خدا تكيه دارد و از هر چه غير خداست، قطع | #شخص متوكل در تمامى حاجات دنيوى و اخروى خود به خدا تكيه دارد و از هر چه غير خداست، قطع امید مى‌كند، چون فقط خداوند را ملجأ و پناه‌گاه خود مى‌داند. انسان متوكل هيچ‌گاه به دنيا التفات نكرده و هرگز خوف كسى را به دل راه نمى‌دهد. ايمان بدون توكل معنايى ندارد و همان‌طورى‌كه ايمان داراى مراتب است، توكل هم داراى مراتب و درجات است. | ||
محاسبى در «کتاب التوهم» مى‌كوشد تا توهمات و انديشه‌هاى ناصواب و غلط را درباره‌ى معاد حذف كرده و نظريه صحيح و عالى را جاى‌گزين آن كند. وى ابتدا، درباره‌ى کیفیت نزع موت و سكرات آن، رؤيت ملك الموت و تمثل او به‌صورت‌هاى مختلف، آمدن دو ملك و نحوه‌ى سؤالات آنها بحث مى‌كند، سپس درباره‌ى نفخ صور و مردن و سپس زنده شدن تمام موجودات و قيام انسان در پيشگاه حضرت احديت و حشر و نشر و حساب و کتاب و جزاء و سؤال و میزان و صراط و شفاعت و اعراف و بهشت و دوزخ سخن مى‌گوید و بالاخره با بحث از اكرام نمودن خداوند بندگان خویش را و وصف مائده رحمانى، کتاب را به پایان مى‌برد. | |||
محاسبى در «کتاب التوهم» مى‌كوشد تا توهمات و انديشه‌هاى ناصواب و غلط را | |||
==وضعيت کتاب== | |||
کتاب، توسط عبدالقادر احمد عطا، تحقيق و تصحيح شده است. وى در مقدماتى كه بر چاپ اول و دوم کتاب و نيز بر دو رساله مزبور نگاشته است، از وضعيت فقه اعمال القلوب در دوران حضرت رسول و پس از آن و نيز از محاسبى و شخصيت وى و اهمیت کتاب «آداب النفوس» و روش تحقيق خود سخن گفته است. | |||
فهرست تحليلی «کتاب التوهم»، در آخر آن و موارد زير در پایان کتاب ذكر شده است: | |||
#فهرست آيات؛ | #فهرست آيات؛ | ||
#فهرست احاديث و آثار؛ | #فهرست احاديث و آثار؛ | ||
| خط ۸۶: | خط ۵۸: | ||
#مراجع تحقيق؛ | #مراجع تحقيق؛ | ||
#محتوا. | #محتوا. | ||
پاورقى‌ها به توضيح برخى از واژه‌ها و تركيبات و ذكر موارد اختلاف نسخ و آدرس آيات و منابع روايات اختصاص يافته است. | پاورقى‌ها به توضيح برخى از واژه‌ها و تركيبات و ذكر موارد اختلاف نسخ و آدرس آيات و منابع روايات اختصاص يافته است. | ||
== | ==وابسته‌ها== | ||
[ | {{وابسته‌ها}} | ||
[[إتحاف السّادة المتقين بشرح إحياء علوم الدين]] | |||
[[إحياء علوم الدين]] | |||
[[إرشاد القلوب]] | |||
[[إرشاد القلوب (ترجمه طباطبایی)]] | |||
[[إرشاد القلوب (ترجمه مسترحمی)]] | |||
[[أدب الدنيا و الدين]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:اخلاق اسلامی]] | [[رده:اخلاق اسلامی]] | ||
[[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]] | [[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۰ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۰۰
| آداب النفوس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عطا، عبدالقادر احمد (محقق) حارث محاسبی، حارث بن اسد (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب التوهم |
| ناشر | مؤسسة الکتب الثقافیة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1428 ق یا 2008 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اخلاق اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 247/25 /ح2آ4* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
برای دیگر کاربردها، آداب (ابهام زدایی) را ببینید.
آداب النفوس وکتاب التوهم كه هر دو در یک جلد واقع شده‌اند، دو رساله‌ى عربى از تصنيفات ابوعبدالله حارث بن اسد محاسبى، در موضوع عرفان عملى به شمار مى‌روند.
ساختار
«آداب النفوس»، داراى 27 عنوان كلى و «کتاب التوهم»، مشتمل بر 22 عنوان است.
گزارش محتوا
مؤلف در رساله «آداب النفوس»، از دلايل معرفت خدا، حقيقت توسل به حب صالحان، سياست نفس، سياست قلب، خوف و حزن، عدل و فضل، تطهير و عمل، خصالى كه خير از آنها حاصل مى‌شود، امتحان و آزمايش، مراجعه به نفس، نزدیک شدن به توبه و دور شدن از آن، مدح و ذم، يقين و عز، خير و شر، غفلت و يقظه، اخلاص و ريا، علوم نجات، محاسبه نفس و... سخن گفته است. پاره‌اى از مطالب کتاب «آداب النفوس»:
- بهترين راه برای معرفت خداوند سبحان، تدبر در حسن تدبير و قدرت حق تعالى در ايجاد اشياء و مشاهده آيات و نشانه‌هاى اوست. انسان بعد از معرفت حق تعالى بايد ملتزم به فرائض و متأدب به آداب شريعت باشد و بايد در كردار و گفتار، به صالحان اقتدا كند كه اين، حقيقت توسل به حب آنهاست.
- انسان بايد بعد از فرائض ظاهرى، به فرائض باطنى، از قبيل تصحيح سرائر، صدق نيت، استقامت در اراده و... مشغول باشد و خداوند متعال اين‌گونه اعمال باطنى را مهيمن بر اعمال جوارحى قرار داده است.
- انسان نبايد از زبان خودش غافل باشد، چون غفلت از آن موجب هلاكت آدمى است؛ ازاين‌روى، پيامبر اكرم(ص) مى‌فرمايند: «هر كس سكوت كند، نجات مى‌يابد».
- حريص بودن به دنيا، نور قلب را خاموش مى‌كند. وقتى انسان از اسباب دنيوى قطع طمع نمايد، رغبت و طمع وى به اسباب اخروى جلب مى‌شود.
- قلب وقتى ظلمانى مى‌شود كه از خوف لازم و حزن دائم خالى گردد، پس بر هر مسلمانى واجب است كه در تحصيل خوف و حزن كوشش كند تا قلب، نورانى شده و شيطان از آن اعراض كند.
- اشرف مقامات و افضل آنها مراقبة الله است و بالاترين حد مراقبه، مراقبة النظر است و آن این است كه انسان با سراسر وجودش دريابد كه خداوند متعال ناظر بر اعمال بندگانش مى‌باشد.
- راه آخرت یکى است، ولى مردمان دو صنفند: صنفى، اهل عدلند و صنفى، اهل فضل. طريق عدل، طريق استقامت است، ولى طريق فضل، طريق زياده‌طلبى. اهل عدل، با سه خصلت علم، فعل و صبر شناخته مى‌شوند.
- تطهير، انتقال از شر به اساسى است كه خير بر آن بنا شده است... كسى كه قبل از عمل تطهير نكند، شر، منفعت خير را از او بازمى‌دارد.
- طالب خير بايد داراى پنج خصلت باشد كه عبارتند از:صدق، صواب، شكر، رجاء و خوف.
- در بيشتر آيات قرآنى اشاره شده كه انسان‌ها مورد آزمايش و ابتلاء قرار مى‌گیرند تا ايمان واقعى مشخص گردد. انسان گاهى كارهاى نیکى انجام مى‌دهد كه هيچ‌گاه از آنها طرفى نمى‌بندد، چون برای رضاى الهى نبوده، بلكه صرفاً برای رضايت مردم و ثناگویى آنها بوده است. انسان بايد مواظب خدعه‌هاى شيطان باشد، چون شيطان از راه‌هاى مختلف، انسان را گمراه مى‌كند.
- انسان با مراجعه به نفس مى‌تواند آفات و رذايل نفسانى را شناخته و در صدد اصلاح آن برآيد و مراجعه به نفس اساس سلوك صحيح است.
- علامت قبولى توبه، شدت خوف و صدق ندامت است و علائم صدق ندامت عبارت است از: حفظ كردن بقيه عمر، دوام حزن، كثرت بكاء، تفویض الى الله، صبر بر احكام خداوند عز و جل و رضا و تسليم در تمامى امور.
- صدق در يقين، مشاهده‌ى ثواب و عقاب است. حب عزت و بزرگى ريشه‌ى امراض قلبى است.
- كسى كه اهل عنايت به خویش باشد و فهم تجربه به وى ارزانى شده باشد، خير و شر را مى‌شناسد و مى‌داند كه از كجاست و چگونه است و...
- بيدارى و تيقظ، اصل هر خيرى است و غفلت، اصل هر شرى.
- شخص متوكل در تمامى حاجات دنيوى و اخروى خود به خدا تكيه دارد و از هر چه غير خداست، قطع امید مى‌كند، چون فقط خداوند را ملجأ و پناه‌گاه خود مى‌داند. انسان متوكل هيچ‌گاه به دنيا التفات نكرده و هرگز خوف كسى را به دل راه نمى‌دهد. ايمان بدون توكل معنايى ندارد و همان‌طورى‌كه ايمان داراى مراتب است، توكل هم داراى مراتب و درجات است.
محاسبى در «کتاب التوهم» مى‌كوشد تا توهمات و انديشه‌هاى ناصواب و غلط را درباره‌ى معاد حذف كرده و نظريه صحيح و عالى را جاى‌گزين آن كند. وى ابتدا، درباره‌ى کیفیت نزع موت و سكرات آن، رؤيت ملك الموت و تمثل او به‌صورت‌هاى مختلف، آمدن دو ملك و نحوه‌ى سؤالات آنها بحث مى‌كند، سپس درباره‌ى نفخ صور و مردن و سپس زنده شدن تمام موجودات و قيام انسان در پيشگاه حضرت احديت و حشر و نشر و حساب و کتاب و جزاء و سؤال و میزان و صراط و شفاعت و اعراف و بهشت و دوزخ سخن مى‌گوید و بالاخره با بحث از اكرام نمودن خداوند بندگان خویش را و وصف مائده رحمانى، کتاب را به پایان مى‌برد.
وضعيت کتاب
کتاب، توسط عبدالقادر احمد عطا، تحقيق و تصحيح شده است. وى در مقدماتى كه بر چاپ اول و دوم کتاب و نيز بر دو رساله مزبور نگاشته است، از وضعيت فقه اعمال القلوب در دوران حضرت رسول و پس از آن و نيز از محاسبى و شخصيت وى و اهمیت کتاب «آداب النفوس» و روش تحقيق خود سخن گفته است. فهرست تحليلی «کتاب التوهم»، در آخر آن و موارد زير در پایان کتاب ذكر شده است:
- فهرست آيات؛
- فهرست احاديث و آثار؛
- فهرست اعلام؛
- مراجع تحقيق؛
- محتوا.
پاورقى‌ها به توضيح برخى از واژه‌ها و تركيبات و ذكر موارد اختلاف نسخ و آدرس آيات و منابع روايات اختصاص يافته است.