أخبار مكة في قديم الدهر و حديثه (فاكهی)
| أخبار مکة في قديم الدهر و حديثة (فاکهي) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فاکهی، محمد بن اسحاق (نویسنده) ابن دهیش، عبدالملک (محقق) |
| ناشر | مکتبة الأسدي |
| مکان نشر | مکه مکرمه - عربستان |
| سال نشر | 1424 ق |
| چاپ | 4 |
| موضوع | مکه - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | DS 248 /م7 ف28 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أخبار مكة في قدیم الدهر و حدیثه نوشته ابوعبدالله محمد بن اسحاق فاكهی است. گر چه تاریخ دقیق دوران حیات او بر ما پوشیده مانده، لیكن بی‌تردید در سال 272 در قید حیات بوده است. با تأسف جزو اوّل کتاب مفقود شده و نسخه موجود؛ شامل جزو دوم کتاب و بخش‌هایی از جزو اول است كه در ضمن کتاب‌های دیگر نقل شده بوده و با تلاش مصحّح محترم گردآوری گردیده است.
فاكهى با اَزرقى معاصر بود. مهم‌ترین اثر ارزشمند او اخبار مكه است كه فاسى درباره او گفته: کتاب اخبار مكه بسیار خوب است و فواید زیادى در آن وجود دارد و ما را از کتاب ازرقى بى‌نیاز كرده است.
ساختار
کتاب، شامل مطالب کتاب در شش جلد بیان شده است.
گزارش محتوا
در این کتاب نصوص فراوانى از کتاب‌هایى كه به دست ما نرسیده، یافت مى‌شود، به طور مثال، مى‌توان از کتاب عروة بن زبیر و مغازى موسى بن عقبه نام برد. فاكهى از کتاب عروه پنج روایت، و از کتاب مغازى موسى بن عقبه، سیزده روایت آورده است. وى از قول ابن عقبه، بیعت كنندگان در عقبه را نیز یادآور شده است. به عنوان نمونه، وى از موسى بن عقبه عن ابن‌شهاب آورده است، هفتاد و دو تن از افرادى كه از قبایل گوناگون در عَقَبه حضور داشته‌اند، یاد كرده است. به عنوان نمونه، وى از موسى بن عقبه از ابن‌شهاب آورده است.
محدث و تاریخ‌نگار معاصر ازرقى نیز کتابى با عنوان اخبار مكة فی قدیم الدهر و حدیثه نگاشته كه به لحاظ قدمت، پس از کتاب ازرقى جاى دارد. مباحث مشترك فروانى میان دو کتاب هست؛ ولى او از ازرقى یاد نكرده است. فاكهى اهل مكه و سال‌ها پس از ازرقى زنده بوده و ازرقى و کتابش در روزگار او شهرتى داشته‌اند. با این حال، فاكهى تنها از جدّ ازرقى، احمد بن محمد، یاد كرده و گزارش‌هایى را بى‌واسط نواده‌اش از او آورده است. ممكن است هر دو نویسنده از منبع یا منابعى مشترك سود برده باشند؛ ولى احتمال اقتباس فاكهى از ازرقى منتفى نیست. پس از اخبار مكه‌ى ازرقى و فاكهى مهم‌ترین اثر، کتاب شفاء الغرام بأخبار البلد الحرام، نوشت تقى‌الدین الفاسى المكّى (م. 832ق.) است كه بسیارى از مطالب آن به گفت مؤلف، برگرفته از کتاب ازرقى است.
مشابهت مطالب این کتاب با اخبار مكه ازرقی قابل انكار، ولی می‌توان نزدیکی دوران دو نویسنده و بهره‌گیری از منقولات مشابه را از مهم‌ترین عوامل این تقارب به شمار آورد.
مباحثی كه در تعیین مصداق اركان می‌تواند مورد تمسك قرار گیرد، عبارتند از:
1 - جایگاه مقام ابراهیم(ع)
فاكهی، جایگاه مقام را در جوار كعبه، با عبارتی مشابه ازرقی نقل كرده و تنها تفاوتش این است آن را به جای جدّ ازرقی، به برخی از مكّیان اسناد داده است. مشابهت عبارت و حتی تردید میان دو عددِ هفتم و نهم، احتمال اقتباس فاكهی از ازرقی را تقویت می‌كند.
فاكهی در موارد دیگری هم منقولات ازرقی از جدّش را با تعبیر بعض المكّیین روایت می‌كند. چنانكه محلّ نماز پیامبر را بنا به نقل برخی از مكّیان همین جایگاه اولیه مقام ابراهیم(ع) می‌داند؛ در حالی كه ازرقی همین معنا را با عبارتی مشابه از جدش نقل می‌كند.
2 - فاصله ركن شامی تا مقام ابراهیم
فاكهی نیز ركن شامی را در سمت مقام ابراهیم می‌داند و فاصله مقام از ركن را با دقت، همچون ازرقی گزارش می‌كند:
3 - فاصله اركان كعبه تا مناره‌ها
ركن شامی را فاكهی نیز در محاذات مناره مروه می‌داند و فاصله آن دو را با عبارتی؛ مانند ازرقی نقل می‌كند.
4 - فاصله ركن شامی تا باب بنی‌شیبه
عبارت فاكهی در این مورد؛ همانند عبارت ازرقی است.
منابع مقاله
متن و مقدمه کتاب.