ابن اجدابی، ابراهیم بن اسماعیل
| نام | ابناجدابی، ابراهیم بن اسماعیل |
|---|---|
| نام‌های دیگر | اب‍ن‌الاج‍داب‍ی، ابراهیم بن اسماعیل
ابناجدابی، اب‍و اس‍ح‍اق ابراهیم بن اسماعیل اجدابی، ابراهیم بن اسماعیل |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | 650 هـ.ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | الازمنه و الانواء |
| کد مؤلف | AUTHORCODE3689AUTHORCODE |
ابن اَجْدابى، ابواسحاق ابراهيم بن اسماعيل لُواتى طرابلسى (سدة 6ق)، اديب، لغت‌شناس و آشنا به علوم قرآن، فقه، كلام، هيأت و نجوم بود. گويا نياكان وى از قبايل بربرى لواته بودند كه در اَدابيه، واقع در ميان بَرُقه و طرابلسِ غرب سكونت داشتند و به همين سبب وى به ابن اجدابى شهرت يافت. او در طرابلس غرب به دنيا آمد و در همين شهر علوم متداول عصر خويش را فراگرفت و ظاهراً هيچ گاه از اين شهر خارج نشد. تجانى (د 721ق) كه تقريباً منبعى است كه درباره زندگانى ابن اجدابى اطلاعات نسبتاً مفصلى به دست مى‌دهد، در رحله خود (ص264) گويد: از ابن اجدابى پرسيدند: «تو كه هرگز براى كسب علم، پاى [از شهر] بيرون ننهاده‌اى، اين علم تو را چگونه حاصل آمد؟» وى پاسخ داد: «من آن را از دو دروازه هُواره و زناته كسب كرده‌ام». در آن زمان دانشمندانى از شرق و غرب طرابلس به آن شهر در مى‌آمدند و ابن اجدابى به ديدارشان مى‌رفت و كسب دانش مى‌كرد.
از زندگانى وى و نيز شاگردان، استادان و معاصران او اطلاعى به دست ما نرسيده است، تنها مى‌دانيم كه وى با ابن هانش طرابلسى، قاضى طرابلس در سال‌هاى 444-477ق، معاصر بود.
از آن‌جا كه ابن اجدابى خطى خوش داشته، گويا به استنساخ کتاب نيز مى‌پرداخته است. گويند امير ابوزكرياى حفصى (625 -647ق.) به کتاب‌هايى كه به خط وى نوشته شده بود، اشتياق بسيار داشت، چنان‌كه وقتى خبر يافت کتاب «الفصيح» به خط ابن اجدابى در طرابلس به فروش رفته است، پيكى به آن‌جا فرستاد تا کتاب را براى وى باز خرد.
تاريخ ولادت او روشن نيست و سال مرگ او با اختلاف فاحش، 650 و پيش از 600ق ياد شده است، اما معاصر بودنش با قاضى ابن هانش نشان مى‌دهد كه در حدود نيمه دوم قرن 5ق زنده بوده است. وى در طرابلس درگذشت و در همان‌جا مدفون گرديد.
آثار
او آثار متعددى دارد، بدين قرار:
الف-آثار چاپى:
1. كفاية المتحفّظ و نهاية المتلفّظ.
2. کتاب الازمنه والانواء.
ب- آثار منسوب:
1. دو کتاب در علم عروض كه گويا به شيوه آن روزگار يكى مفصل و ديگرى مختصر بوده است؛
2. کتاب في الرد على ابى حفص بن مكى في تثقيف اللسان؛
3. کتاب في شرح ماآخره ياء مشددة من الاسماء و بيان اعتلال هذه الياء...؛
4. المختصر في علم الانساب؛
5. رسالة الحول.
برخى بر اين شمار، کتاب «اختصار نسب قريش لابى عبدالله ابن زبير» را نيز مى‌افزايند. اثر ديگرى به نام «کتاب البديع» نيز به او منسوب است كه هيچ يك از منابع متقدم و متأخر به آن اشاره نكرده‌اند. اين کتاب ظاهراً يكى از مصادر تحرير التحبير ابن ابى اصبع (د 654ق) بوده است.
منابع مقاله
دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج2، ص710ق.