طباطبایی، سید محمد بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    ({{مراجع تقلید}}←‏وابسته‌ها)
     
    (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    '''سید محمد طباطبایی''' (۱۲۴۲-۱۱۸۰ ق)، معروف به مجاهد، از شاگردان علامه بحرالعلوم و استاد شیخ انصارى است. وی در زمان خود علیه استعمار روسیه فتوای جهاد صادر کرد و به همین خاطر به «سید محمد مجاهد» معروف شد. کتاب مفاتيح الاصول‌ از آثار مهم اوست.<div class="wikiInfo">
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR00218.jpg|بندانگشتی|طباطبایی، محمد بن علی]]
    [[پرونده:NUR00218.jpg|بندانگشتی|طباطبایی، محمد بن علی]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    خط ۳۶: خط ۳۶:
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    {{کاربردهای دیگر|طباطبایی (ابهام‌ زدایی)}}
    '''سید محمد طباطبایی''' (۱۲۴۲-۱۱۸۰ ق)، معروف به مجاهد، از شاگردان [[بحرالعلوم، سید محمدمهدی بن مرتضی|علامه بحرالعلوم]] و استاد [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصارى]] است. وی در زمان خود علیه استعمار روسیه فتوای جهاد صادر کرد و به همین خاطر به «سید محمد مجاهد» معروف شد. کتاب [[مفاتيح الأصول|مفاتیح الاصول‌]] از آثار مهم اوست.


    == ولادت ==
    == ولادت ==
    سيد محمد مجاهد بن سيد على بن محمد على بن ابى المعالى حسنى طباطبايى در سال 1180 هجرى قمرى در كربلاى معلى متولد شد.
    سید محمد مجاهد بن سید على بن محمد على بن ابى المعالى حسنى طباطبایى در سال 1180 هجرى قمرى در کربلاى معلى متولد شد.


    ==خاندان==
    ==خاندان==


    از نظر نسب خانوادگى، هم پدر و هم مادرش از خاندان علم و تقوا هستند. مادرش آمنه بيگم (1160 - 1243 قمرى)، دختر آقا محمدباقربن محمد اكمل، معروف به [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] است. او زنى عالمه و با فضيلت بوده كه صاحب مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] دربارۀ او مى‌گويد: «من أفقه نساء عصره، متكلمة واعظة أصولية محققة محدثة جليلة»<ref>مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 5 ص 62</ref>
    از نظر نسب خانوادگى، هم پدر و هم مادرش از خاندان علم و تقوا هستند. مادرش آمنه بیگم (1160 - 1243 قمرى)، دختر آقا محمدباقربن محمد اکمل، معروف به [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانى]] است. او زنى عالمه و با فضیلت بوده که صاحب مستدرکات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]] دربارۀ او مى‌گوید: «من أفقه نساء عصره، متکلمة واعظة أصولیة محققة محدثة جلیلة»<ref>مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 5 ص 62</ref>


    اين بانوى بزرگوار با پسر عمه‌اش [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سيد على طباطبايى]] (متوفاى 1231 قمرى) ازدواج كرد و حاصل اين ازدواج دو پسر به نامهاى سيد محمد و سيد مهدى بود.
    این بانوى بزرگوار با پسر عمه‌اش [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سید على طباطبایى]] (متوفاى 1231 قمرى) ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دو پسر به نامهاى سید محمد و سید مهدى بود.


    سيد على صاحب الرياض، از اعاظم فقهاى عصر خود است. او استاد بزرگانى همچون صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]]، جواد بن محمدحسینى عاملى، صاحب مقابيس و صاحب مطالع است.
    پدرش [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سید على]] صاحب [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|الریاض]]، از اعاظم فقهاى عصر خود است. او استاد بزرگانى همچون صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الکرامة]]، جواد بن محمدحسینى عاملى، صاحب مقابیس و صاحب مطالع است.


    در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] دربارۀ او اينطور آمده است: «هو المحقق المؤسس الذي ملاء الدنيا ذكره و عم العالم فضله، تخرج عليه علماء أعلام و فقهاء عظام صاروا من أكابر المراجع في الإسلام.»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 8 ص 314</ref>
    در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]] دربارۀ او اینطور آمده است: «هو المحقق المؤسس الذی ملاء الدنیا ذکره و عم العالم فضله، تخرج علیه علماء أعلام و فقهاء عظام صاروا من أکابر المراجع فی الإسلام.»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 8 ص 314</ref>


    سيد على صاحب الرياض از اجلاء شاگردان آقا محمدباقر، [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]] است.
    سید على صاحب الریاض از اجلاء شاگردان آقا محمدباقر، [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانى]] است.


    سيد محمد مجاهد با تنها دختر سيد محمد مهدى بحر العلوم (متوفاى 1208 يا 1212 قمرى) ازدواج كرد و از آن دو، سه فرزند به نامهاى سيد حسين، سيد حسن و سيد جعفر باقى ماند. سيد حسين بزرگترين فرزند آنان است و در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] دربارۀ او اينطور آمده است: «كان فاضلاً عالماً مجتهداً بصيراً بالقواعد الأصوليّة»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 6 ص 159</ref>
    سید محمد مجاهد با تنها دختر سید محمد مهدى بحر العلوم (متوفاى 1208 یا 1212 قمرى) ازدواج کرد و از آن دو، سه فرزند به نامهاى سید حسین، سید حسن و سید جعفر باقى ماند. سید حسین بزرگترین فرزند آنان است و در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]] دربارۀ او اینطور آمده است: «کان فاضلاً عالماً مجتهداً بصیراً بالقواعد الأصولیّة»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 6 ص 159</ref>


    در مورد سيد حسن نيز، چنين آمده است: «كان عالماً فاضلاً مجتهداً بصيراً قاضياً رئيساً في الحائر على مشرفه السلام».
    در مورد سید حسن نیز، چنین آمده است: «کان عالماً فاضلاً مجتهداً بصیراً قاضیاً رئیساً فی الحائر على مشرفه السلام».


    ==بزرگان در اين خاندان==
    ==بزرگان در این خاندان==


    خاندان سيد محمد مجاهد خاندان علم و فضيلت و تقوا هستند كه بعضى از آنان را در اينجا ذكر مى‌كنيم:
    خاندان سید محمد مجاهد خاندان علم و فضیلت و تقوا هستند که بعضى از آنان را در اینجا ذکر مى‌کنیم:


    # سيد محمداسماعيل بن محمدباقر[[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحيد بهبهانى]]، دايى صاحب ترجمه كه در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] به عالم فاضل تعبير شده و به نقل از نجوم السماء آمده: «العالم الفاضل الكامل النبيل المقدس الزاهد الصالح الجليل.»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 3 ص 404</ref>
    # سید محمداسماعیل بن محمدباقر[[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانى]]، دایى صاحب ترجمه که در [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]] به عالم فاضل تعبیر شده و به نقل از نجوم السماء آمده: «العالم الفاضل الکامل النبیل المقدس الزاهد الصالح الجلیل.»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 3 ص 404</ref>
    # سيد ابوالقاسم بن سيد حسن بن سيد محمد (متوفاى 1309 قمرى): «فقيه أصولي من تلامذة الشيخ الأنصاري»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 2 ص 403</ref>
    # سید ابوالقاسم بن سید حسن بن سید محمد (متوفاى 1309 قمرى): «فقیه أصولی من تلامذة الشیخ الأنصاری»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 2 ص 403</ref>
    # فرزند او سيد محمدباقربن ابوالقاسم (متوفاى 1331 قمرى): «كان عالماً فاضلاً جليلاً نبيلاً»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص 185</ref>
    # فرزند او سید محمدباقربن ابوالقاسم (متوفاى 1331 قمرى): «کان عالماً فاضلاً جلیلاً نبیلاً»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص 185</ref>
    # نوۀ او، سيد محمد صادق بن سيد محمدباقربن ابوالقاسم (متوفاى 1337 قمرى): «قام مقام أبيه بعد وفاته» و داراى تأليفات زياد است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص 367<nowiki></ref></nowiki>
    # نوۀ او، سید محمد صادق بن سید محمدباقربن ابوالقاسم (متوفاى 1337 قمرى): «قام مقام أبیه بعد وفاته» و داراى تألیفات زیاد است. ([[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]] ج 9 ص 367<nowiki></ref></nowiki>
    # سيد على نقى، فرزند ديگر سيد حسن بن سيد محمد (متوفاى 1289 قمرى): «كان عالماً فاضلاً محققاً مدققاً»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 8 ص 367</ref>
    # سید على نقى، فرزند دیگر سید حسن بن سید محمد (متوفاى 1289 قمرى): «کان عالماً فاضلاً محققاً مدققاً»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 8 ص 367</ref>
    # فرزند او سيد جعفر بن على نقى بن سيد حسن (متوفاى 1321 قمرى): «كان عالماً فاضلاً رئيساً فقيهاً»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 4 ص 132</ref>
    # فرزند او سید جعفر بن على نقى بن سید حسن (متوفاى 1321 قمرى): «کان عالماً فاضلاً رئیساً فقیهاً»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 4 ص 132</ref>
    # سيد زين‌العابدين بن سيد حسن بن سيد محمد (متوفاى 1292 قمرى): «عالم فاضل فقيه متبحر أصولي زاهد عابد ناسك»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 7 ص 165</ref>
    # سید زین‌العابدین بن سید حسن بن سید محمد (متوفاى 1292 قمرى): «عالم فاضل فقیه متبحر أصولی زاهد عابد ناسک»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 7 ص 165</ref>
    # سيد جواد بن حسين حسينى تبريزى (متوفاى 1278 قمرى)، داماد سيد محمد مجاهد و فرزندان او سيد على، سيد اسماعيل، سيد على نقى، سيد تقى و سيد محمد كه همه از علماى اعلام بوده‌اند.<ref>مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 3 ص 117</ref>
    # سید جواد بن حسین حسینى تبریزى (متوفاى 1278 قمرى)، داماد سید محمد مجاهد و فرزندان او سید على، سید اسماعیل، سید على نقى، سید تقى و سید محمد که همه از علماى اعلام بوده‌اند.<ref>مستدركات [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 3 ص 117</ref>
    # سيد صالح بن حسن بن يوسف موسوى (متوفاى 1303 قمرى)، معروف به داماد كه پدرش داماد [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سيد على صاحب رياض]] بوده: «عالم فاضل جليل فقيه محقق»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 7 ص 369</ref>
    # سید صالح بن حسن بن یوسف موسوى (متوفاى 1303 قمرى)، معروف به داماد که پدرش داماد [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سید على صاحب ریاض]] بوده: «عالم فاضل جلیل فقیه محقق»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 7 ص 369</ref>


    ==تحصيلات==
    ==تحصیلات==


    سيد محمد مجاهد نزد پدر بزرگوارش صاحب رياض و علامۀ بحر العلوم تلمذ نمود و با تلاش پيگيرى كه در اصول و فقه داشت، به سرعت به مقامات علمى دست يافت، به حدى كه پدرش او را اعلم تشخيص داده و ديگر فتوا نداد و به اين علت، سيد محمد از كربلا به اصفهان مهاجرت كرد.<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص 443</ref>
    سید محمد مجاهد نزد پدر بزرگوارش صاحب ریاض و علامۀ بحر العلوم تلمذ نمود و با تلاش پیگیرى که در اصول و فقه داشت، به سرعت به مقامات علمى دست یافت، به حدى که پدرش او را اعلم تشخیص داده و دیگر فتوا نداد و به این علت، سید محمد از کربلا به اصفهان مهاجرت کرد.<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص 443</ref>


    در كتاب فوائد رضويه، علت مهاجرت ايشان را استيلاء جماعتى از وهابيون بر حائر حسينى و كشتار اهالى آن منطقه دانسته است.<ref>الفوائد الرضوية به نقل از روضة البهية ص 579 - 581</ref>
    در کتاب فوائد رضویه، علت مهاجرت ایشان را استیلاء جماعتى از وهابیون بر حائر حسینى و کشتار اهالى آن منطقه دانسته است.<ref>الفوائد الرضوية به نقل از روضة البهية ص 579 - 581</ref>


    مدت اقامت سيد محمد در اصفهان سيزده سال بوده است و در اين مدت علماى آن منطقه در مجلس درس او حاضر مى‌شدند و ايشان مرجع علمى فقه و اصول بوده و كتاب مفاتيح الأصول و ساير تأليفاتش را در آنجا نوشته است.
    مدت اقامت سید محمد در اصفهان سیزده سال بوده است و در این مدت علماى آن منطقه در مجلس درس او حاضر مى‌شدند و ایشان مرجع علمى فقه و اصول بوده و کتاب مفاتیح الأصول و سایر تألیفاتش را در آنجا نوشته است.


    ==زعامت و مرجعيت==
    ==زعامت و مرجعیت==


    سيد محمد پس از ارتحال پدر بزرگوارش در سال 1231 قمرى، به كربلا هجرت نموده و مقام افتا و قضاوت و زعامت در دين و دنياى مردم را به عهده مى‌گيرد.
    سید محمد پس از ارتحال پدر بزرگوارش در سال 1231 قمرى، به کربلا هجرت نموده و مقام افتا و قضاوت و زعامت در دین و دنیاى مردم را به عهده مى‌گیرد.


    او مرجع عرب و عجم در زمان خود بوده و رياست شیعیان را در اين عصر به عهده داشته است تا اينكه به علت حملۀ وهابيون، به كاظمين مهاجرت مى‌كند و اين شهر محل امنى براى شیعیان مى‌گردد.
    او مرجع عرب و عجم در زمان خود بوده و ریاست شیعیان را در این عصر به عهده داشته است تا اینکه به علت حملۀ وهابیون، به کاظمین مهاجرت مى‌کند و این شهر محل امنى براى شیعیان مى‌گردد.


    از بزرگوارانى كه هم دورۀ ايشان بوده ميرزا محمد بن حسين رضوى (متوفاى 1266 قمرى) است كه با ايشان در درس سيد على صاحب الرياض شركت مى‌كرده‌اند و بين آنها مناظراتى در مسائل حجيت شهرت، كه سيد محمد نوشته و او شرح زده است، وجود داشته، كه بر صاحب مناهل اعتراضاتى داشته و در زمان خود، رياست عامه و مرجعيت عمومى را پيدا كرده است.
    از بزرگوارانى که هم دورۀ ایشان بوده میرزا محمد بن حسین رضوى (متوفاى 1266 قمرى) است که با ایشان در درس سید على صاحب الریاض شرکت مى‌کرده‌اند و بین آنها مناظراتى در مسائل حجیت شهرت، که سید محمد نوشته و او شرح زده است، وجود داشته، که بر صاحب مناهل اعتراضاتى داشته و در زمان خود، ریاست عامه و مرجعیت عمومى را پیدا کرده است.


    ==جنگ با روسيه==
    ==جنگ با روسیه==


    فتحعلى شاه قاجار در اواخر عمر شريف ايشان از او مى‌خواهد كه به عنوان تيمن و تبرک و استفاده از محضر روحانى آن عالم جليل القدر، در جنگ با روسها كه مناطقى از خاک ايران را تصرف كرده بودند شركت كند. در آن زمان مردم آنچنان به سيد محمد اعتقاد داشتند كه نقل شده وقتى در حوض مسجد شاه قزوين وضو گرفت، اهالى آن شهر به عنوان تبرک و شفا آب آن حوض را به خانه‌هايشان بردند.
    فتحعلى شاه قاجار در اواخر عمر شریف ایشان از او مى‌خواهد که به عنوان تیمن و تبرک و استفاده از محضر روحانى آن عالم جلیل القدر، در جنگ با روسها که مناطقى از خاک ایران را تصرف کرده بودند شرکت کند. در آن زمان مردم آنچنان به سید محمد اعتقاد داشتند که نقل شده وقتى در حوض مسجد شاه قزوین وضو گرفت، اهالى آن شهر به عنوان تبرک و شفا آب آن حوض را به خانه‌هایشان بردند.


    در اين جنگ، علاوه بر ايشان علماى بزرگى همچون [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|محقق نراقى]] (متوفاى 1245 قمرى) شركت داشتند.
    در این جنگ، علاوه بر ایشان علماى بزرگى همچون [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|محقق نراقى]] (متوفاى 1245 قمرى) شرکت داشتند.


    از ديگر روحانیونى كه در اين جنگ حضور داشتند مى‌توان به: سيد ابراهيم نواب يزدى بن سيد عبدالفتاح بن سلطان العلماء صاحب حاشيه بر معالم، حاج ملا محمد صالح برغانى قزوينى، شيخ ملا صفر على لاهيجانى (متوفاى 1275 قمرى)، شيخ ميرزا ضياءالدين بن اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1300 قمرى)، شيخ ميرزا داود بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1298 قمرى) و شيخ محمدحسین بن معصوم بروجردى (متوفاى 1280 قمرى) اشاره كرد.
    از دیگر روحانیونى که در این جنگ حضور داشتند مى‌توان به: سید ابراهیم نواب یزدى بن سید عبدالفتاح بن سلطان العلماء صاحب حاشیه بر معالم، حاج ملا محمد صالح برغانى قزوینى، شیخ ملا صفر على لاهیجانى (متوفاى 1275 قمرى)، شیخ میرزا ضیاءالدین بن اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1300 قمرى)، شیخ میرزا داود بن شیخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1298 قمرى) و شیخ محمدحسین بن معصوم بروجردى (متوفاى 1280 قمرى) اشاره کرد.


    متأسفانه در اين جنگ نيروهاى ايران به اهداف خود نرسيدند و شكست خوردند و همين موجب شد كه اعتقاد و خلوصى كه مردم نسبت به سيد محمد مجاهد داشتند سست شود و علت شكست را اهليت نداشتن ايشان براى حضور در جنگ و يا خالص نبودن نيت ايشان يا مستجاب نشدن دعاى ايشان براى پيروزى در جنگ به حساب آورند.
    متأسفانه در این جنگ نیروهاى ایران به اهداف خود نرسیدند و شکست خوردند و همین موجب شد که اعتقاد و خلوصى که مردم نسبت به سید محمد مجاهد داشتند سست شود و علت شکست را اهلیت نداشتن ایشان براى حضور در جنگ و یا خالص نبودن نیت ایشان یا مستجاب نشدن دعاى ایشان براى پیروزى در جنگ به حساب آورند.


    فتح على شاه نيز پس از اين شكست به او بى‌اعتنايى كرد و با او برخورد بدى داشت. محمل شريف ايشان را سنگباران كردند و با عبارتهاى زشت به او ناسزا گفتند و نهايتا سيد محمد با دلى پر درد از سخنان و اعمال ناشايستى كه از آن جماعت ديد بيمار شد و پس از مدتى كوتاه در قزوين وفات يافت.
    فتح على شاه نیز پس از این شکست به او بى‌اعتنایى کرد و با او برخورد بدى داشت. محمل شریف ایشان را سنگباران کردند و با عبارتهاى زشت به او ناسزا گفتند و نهایتا سید محمد با دلى پر درد از سخنان و اعمال ناشایستى که از آن جماعت دید بیمار شد و پس از مدتى کوتاه در قزوین وفات یافت.


    ==گفتار بزرگان==
    ==گفتار بزرگان==


    # السيد فوائد الرضويّة: «السيد الأجل الأعظم الأكرم الأفخم البحر الزاخر و السحاب الماطر الفائق على الأوائل و الأواخر، صاحب التحقيقات الرشيفة و التأليفات الأنيفة كالمفاتيح و المناهل و غيرهما، نوراللّه روضته و أعلى في الفردوس منزلته».<ref>الفوائد الرضويّة ص579</ref>
    # السید فوائد الرضویّة: «السید الأجل الأعظم الأکرم الأفخم البحر الزاخر و السحاب الماطر الفائق على الأوائل و الأواخر، صاحب التحقیقات الرشیفة و التألیفات الأنیفة کالمفاتیح و المناهل و غیرهما، نوراللّه روضته و أعلى فی الفردوس منزلته».<ref>الفوائد الرضويّة ص579</ref>
    # تكملة أمل الآمل: «علامة العلماء الأعلام و سيد الفقهاء العظام و أعلم أهل العلم بالأصول و الكلام».<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص443</ref>به نقل از تكملة أمل الآمل)
    # تکملة أمل الآمل: «علامة العلماء الأعلام و سید الفقهاء العظام و أعلم أهل العلم بالأصول و الکلام».<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ج 9 ص443</ref>به نقل از تکملة أمل الآمل)
    # الروضة البهيّة: «كان مفتياً و حاكماً و قاضياً و رئيساً في‌الدين و الدنيا و مرجعاً للعرب و العجم، انتهت الرياسة الإمامية في عصره».<ref>الفوائد الرضوية، ص 581 به نقل از الروضة البهيّة</ref>
    # الروضة البهیّة: «کان مفتیاً و حاکماً و قاضیاً و رئیساً فی‌الدین و الدنیا و مرجعاً للعرب و العجم، انتهت الریاسة الإمامیة فی عصره».<ref>الفوائد الرضوية، ص 581 به نقل از الروضة البهيّة</ref>
    # [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]]:
    # [[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعیان الشیعة]]:


    «المرجع في علمي الأصول و الفقه لكل علمائنا و صنف فيها مفاتيح الأصول و غيره حتى توفي والده فرجع إلى كربلاء، فكان المرجع العام لكلّ الإمامية في أطراف الدنيا»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ص 443</ref>
    «المرجع فی علمی الأصول و الفقه لکل علمائنا و صنف فیها مفاتیح الأصول و غیره حتى توفی والده فرجع إلى کربلاء، فکان المرجع العام لکلّ الإمامیة فی أطراف الدنیا»<ref>[[أعيان الشيعة (12 جلدی)|أعيان الشيعة]] ص 443</ref>


    ==اساتيد==
    ==اساتید==


    # علامۀ بحرالعلوم، سيد محمد مهدى بن سيد مرتضى (متوفاى 1212 قمرى)
    # علامۀ بحرالعلوم، سید محمد مهدى بن سید مرتضى (متوفاى 1212 قمرى)
    # پدرش سيد على مجاهد، صاحب الرياض
    # پدرش سید على مجاهد، صاحب الریاض


    ==شاگردان==
    ==شاگردان==


    او داراى شاگردان مشهورى نظير [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شيخ اعظم]] مرتضى انصارى (متوفاى 1281 قمرى) بوده كه مدت چهار سال از محضر پر فيض اين عالم ربانى استفاده كرده است. از ديگر شاگردان او [[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شيخ محمد شريف بن حسنعلى مازندرانى]]، مشهور به [[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شريف العلما]] (متوفاى 1245 قمرى) است.
    او داراى شاگردان مشهورى نظیر [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ اعظم]] مرتضى انصارى (متوفاى 1281 قمرى) بوده که مدت چهار سال از محضر پر فیض این عالم ربانى استفاده کرده است. از دیگر شاگردان او [[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شیخ محمد شریف بن حسنعلى مازندرانى]]، مشهور به [[شریف‌العلماء مازندرانی، محمدشریف بن حسنعلی|شریف العلما]] (متوفاى 1245 قمرى) است.


    ديگر شاگردان ايشان عبارتند از:
    دیگر شاگردان ایشان عبارتند از:
     
    {{ستون-شروع|2}}


    # شيخ ميرزا داود بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1298 قمرى)
    # شيخ ميرزا داود بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1298 قمرى)
    خط ۱۳۵: خط ۱۳۹:
    # شيخ ملا صفر على لاهيجانى قزوينى (متوفاى 1275 قمرى)
    # شيخ ملا صفر على لاهيجانى قزوينى (متوفاى 1275 قمرى)
    # شيخ ميرزا ضياءالدين بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1300 قمرى)
    # شيخ ميرزا ضياءالدين بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1300 قمرى)
    {{پایان}}


    ==وفات==
    ==وفات==
    [[پرونده:NUR200218.jpg|بندانگشتی|مرقد سید محمد مجاهد در کربلای معلاء|200px]]
    آیت‌الله سید محمد مجاهد پس از مراجعت از جنگ با روس، در حالى که از سخنان و اعمال ناشایست مردم دلى پر درد داشت، بیمار شد و پس از مدتى کوتاه در قزوین وفات یافت.


    آیت‌الله سيد محمد مجاهد پس از مراجعت از جنگ با روس، در حالى كه از سخنان و اعمال ناشايست مردم دلى پر درد داشت، بيمار شد و پس از مدتى كوتاه در قزوين وفات يافت.
    وفات ایشان در 13 جمادی‌الثانی 1242ق بود و بدن مطهر ایشان را به کربلاى معلى منتقل و دفن کردند. قبر آن بزرگوار مشهور و داراى گنبد بزرگى در بین الحرمین بوده  و محل زیارت مردم است.


    وفات ايشان در سال 1242 هجرى قمرى بود و بدن مطهر ايشان را به كربلاى معلى منتقل و دفن كردند. قبر آن بزرگوار مشهور و داراى گنبد بزرگى است و محل زيارت مردم است.
    ==آثار==
    {{ستون-شروع|2}}


    ==آثار==
    # مفاتيح الأصول
    # مفاتيح الأصول
    # الوسائل في الأصول
    # الوسائل في الأصول
    خط ۱۵۷: خط ۱۶۴:
    # حاشيه بر معالم
    # حاشيه بر معالم
    # رسالة في حجّية الشهرة
    # رسالة في حجّية الشهرة
    {{پایان}}


    ==پانویس==
    ==پانویس==
    خط ۱۶۲: خط ۱۷۰:




    {{مراجع تقلید}}
    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}
    [[المناهل]]  
    [[المناهل]]  


    خط ۱۶۹: خط ۱۷۹:


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:مراجع تقلید]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۶

    طباطبایی، محمد بن علی
    نام طباطبایی، محمد بن علی
    نام‌های دیگر آی‍ت‌ال‍ل‍ه‌ م‍ج‍اه‍د

    م‍ج‍اه‍د، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌

    طباطبائی، سید محمد بن علی

    نام پدر علی
    متولد ۱۱۸۰ق
    محل تولد کربلا
    رحلت 1205 ش یا 1242 ق یا 1826 م، قزوین
    اساتید صاحب ریاض • علامه بحرالعلوم
    برخی آثار ‏مفاتیح الاصول

    ‏المناهل

    کد مؤلف AUTHORCODE00218AUTHORCODE
    برای دیگر کاربردها، طباطبایی (ابهام‌ زدایی) را ببینید.

    سید محمد طباطبایی (۱۲۴۲-۱۱۸۰ ق)، معروف به مجاهد، از شاگردان علامه بحرالعلوم و استاد شیخ انصارى است. وی در زمان خود علیه استعمار روسیه فتوای جهاد صادر کرد و به همین خاطر به «سید محمد مجاهد» معروف شد. کتاب مفاتیح الاصول‌ از آثار مهم اوست.

    ولادت

    سید محمد مجاهد بن سید على بن محمد على بن ابى المعالى حسنى طباطبایى در سال 1180 هجرى قمرى در کربلاى معلى متولد شد.

    خاندان

    از نظر نسب خانوادگى، هم پدر و هم مادرش از خاندان علم و تقوا هستند. مادرش آمنه بیگم (1160 - 1243 قمرى)، دختر آقا محمدباقربن محمد اکمل، معروف به وحید بهبهانى است. او زنى عالمه و با فضیلت بوده که صاحب مستدرکات أعیان الشیعة دربارۀ او مى‌گوید: «من أفقه نساء عصره، متکلمة واعظة أصولیة محققة محدثة جلیلة»[۱]

    این بانوى بزرگوار با پسر عمه‌اش سید على طباطبایى (متوفاى 1231 قمرى) ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دو پسر به نامهاى سید محمد و سید مهدى بود.

    پدرش سید على صاحب الریاض، از اعاظم فقهاى عصر خود است. او استاد بزرگانى همچون صاحب مفتاح الکرامة، جواد بن محمدحسینى عاملى، صاحب مقابیس و صاحب مطالع است.

    در أعیان الشیعة دربارۀ او اینطور آمده است: «هو المحقق المؤسس الذی ملاء الدنیا ذکره و عم العالم فضله، تخرج علیه علماء أعلام و فقهاء عظام صاروا من أکابر المراجع فی الإسلام.»[۲]

    سید على صاحب الریاض از اجلاء شاگردان آقا محمدباقر، وحید بهبهانى است.

    سید محمد مجاهد با تنها دختر سید محمد مهدى بحر العلوم (متوفاى 1208 یا 1212 قمرى) ازدواج کرد و از آن دو، سه فرزند به نامهاى سید حسین، سید حسن و سید جعفر باقى ماند. سید حسین بزرگترین فرزند آنان است و در أعیان الشیعة دربارۀ او اینطور آمده است: «کان فاضلاً عالماً مجتهداً بصیراً بالقواعد الأصولیّة»[۳]

    در مورد سید حسن نیز، چنین آمده است: «کان عالماً فاضلاً مجتهداً بصیراً قاضیاً رئیساً فی الحائر على مشرفه السلام».

    بزرگان در این خاندان

    خاندان سید محمد مجاهد خاندان علم و فضیلت و تقوا هستند که بعضى از آنان را در اینجا ذکر مى‌کنیم:

    1. سید محمداسماعیل بن محمدباقروحید بهبهانى، دایى صاحب ترجمه که در أعیان الشیعة به عالم فاضل تعبیر شده و به نقل از نجوم السماء آمده: «العالم الفاضل الکامل النبیل المقدس الزاهد الصالح الجلیل.»[۴]
    2. سید ابوالقاسم بن سید حسن بن سید محمد (متوفاى 1309 قمرى): «فقیه أصولی من تلامذة الشیخ الأنصاری»[۵]
    3. فرزند او سید محمدباقربن ابوالقاسم (متوفاى 1331 قمرى): «کان عالماً فاضلاً جلیلاً نبیلاً»[۶]
    4. نوۀ او، سید محمد صادق بن سید محمدباقربن ابوالقاسم (متوفاى 1337 قمرى): «قام مقام أبیه بعد وفاته» و داراى تألیفات زیاد است. (أعیان الشیعة ج 9 ص 367</ref>
    5. سید على نقى، فرزند دیگر سید حسن بن سید محمد (متوفاى 1289 قمرى): «کان عالماً فاضلاً محققاً مدققاً»[۷]
    6. فرزند او سید جعفر بن على نقى بن سید حسن (متوفاى 1321 قمرى): «کان عالماً فاضلاً رئیساً فقیهاً»[۸]
    7. سید زین‌العابدین بن سید حسن بن سید محمد (متوفاى 1292 قمرى): «عالم فاضل فقیه متبحر أصولی زاهد عابد ناسک»[۹]
    8. سید جواد بن حسین حسینى تبریزى (متوفاى 1278 قمرى)، داماد سید محمد مجاهد و فرزندان او سید على، سید اسماعیل، سید على نقى، سید تقى و سید محمد که همه از علماى اعلام بوده‌اند.[۱۰]
    9. سید صالح بن حسن بن یوسف موسوى (متوفاى 1303 قمرى)، معروف به داماد که پدرش داماد سید على صاحب ریاض بوده: «عالم فاضل جلیل فقیه محقق»[۱۱]

    تحصیلات

    سید محمد مجاهد نزد پدر بزرگوارش صاحب ریاض و علامۀ بحر العلوم تلمذ نمود و با تلاش پیگیرى که در اصول و فقه داشت، به سرعت به مقامات علمى دست یافت، به حدى که پدرش او را اعلم تشخیص داده و دیگر فتوا نداد و به این علت، سید محمد از کربلا به اصفهان مهاجرت کرد.[۱۲]

    در کتاب فوائد رضویه، علت مهاجرت ایشان را استیلاء جماعتى از وهابیون بر حائر حسینى و کشتار اهالى آن منطقه دانسته است.[۱۳]

    مدت اقامت سید محمد در اصفهان سیزده سال بوده است و در این مدت علماى آن منطقه در مجلس درس او حاضر مى‌شدند و ایشان مرجع علمى فقه و اصول بوده و کتاب مفاتیح الأصول و سایر تألیفاتش را در آنجا نوشته است.

    زعامت و مرجعیت

    سید محمد پس از ارتحال پدر بزرگوارش در سال 1231 قمرى، به کربلا هجرت نموده و مقام افتا و قضاوت و زعامت در دین و دنیاى مردم را به عهده مى‌گیرد.

    او مرجع عرب و عجم در زمان خود بوده و ریاست شیعیان را در این عصر به عهده داشته است تا اینکه به علت حملۀ وهابیون، به کاظمین مهاجرت مى‌کند و این شهر محل امنى براى شیعیان مى‌گردد.

    از بزرگوارانى که هم دورۀ ایشان بوده میرزا محمد بن حسین رضوى (متوفاى 1266 قمرى) است که با ایشان در درس سید على صاحب الریاض شرکت مى‌کرده‌اند و بین آنها مناظراتى در مسائل حجیت شهرت، که سید محمد نوشته و او شرح زده است، وجود داشته، که بر صاحب مناهل اعتراضاتى داشته و در زمان خود، ریاست عامه و مرجعیت عمومى را پیدا کرده است.

    جنگ با روسیه

    فتحعلى شاه قاجار در اواخر عمر شریف ایشان از او مى‌خواهد که به عنوان تیمن و تبرک و استفاده از محضر روحانى آن عالم جلیل القدر، در جنگ با روسها که مناطقى از خاک ایران را تصرف کرده بودند شرکت کند. در آن زمان مردم آنچنان به سید محمد اعتقاد داشتند که نقل شده وقتى در حوض مسجد شاه قزوین وضو گرفت، اهالى آن شهر به عنوان تبرک و شفا آب آن حوض را به خانه‌هایشان بردند.

    در این جنگ، علاوه بر ایشان علماى بزرگى همچون محقق نراقى (متوفاى 1245 قمرى) شرکت داشتند.

    از دیگر روحانیونى که در این جنگ حضور داشتند مى‌توان به: سید ابراهیم نواب یزدى بن سید عبدالفتاح بن سلطان العلماء صاحب حاشیه بر معالم، حاج ملا محمد صالح برغانى قزوینى، شیخ ملا صفر على لاهیجانى (متوفاى 1275 قمرى)، شیخ میرزا ضیاءالدین بن اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1300 قمرى)، شیخ میرزا داود بن شیخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1298 قمرى) و شیخ محمدحسین بن معصوم بروجردى (متوفاى 1280 قمرى) اشاره کرد.

    متأسفانه در این جنگ نیروهاى ایران به اهداف خود نرسیدند و شکست خوردند و همین موجب شد که اعتقاد و خلوصى که مردم نسبت به سید محمد مجاهد داشتند سست شود و علت شکست را اهلیت نداشتن ایشان براى حضور در جنگ و یا خالص نبودن نیت ایشان یا مستجاب نشدن دعاى ایشان براى پیروزى در جنگ به حساب آورند.

    فتح على شاه نیز پس از این شکست به او بى‌اعتنایى کرد و با او برخورد بدى داشت. محمل شریف ایشان را سنگباران کردند و با عبارتهاى زشت به او ناسزا گفتند و نهایتا سید محمد با دلى پر درد از سخنان و اعمال ناشایستى که از آن جماعت دید بیمار شد و پس از مدتى کوتاه در قزوین وفات یافت.

    گفتار بزرگان

    1. السید فوائد الرضویّة: «السید الأجل الأعظم الأکرم الأفخم البحر الزاخر و السحاب الماطر الفائق على الأوائل و الأواخر، صاحب التحقیقات الرشیفة و التألیفات الأنیفة کالمفاتیح و المناهل و غیرهما، نوراللّه روضته و أعلى فی الفردوس منزلته».[۱۴]
    2. تکملة أمل الآمل: «علامة العلماء الأعلام و سید الفقهاء العظام و أعلم أهل العلم بالأصول و الکلام».[۱۵]به نقل از تکملة أمل الآمل)
    3. الروضة البهیّة: «کان مفتیاً و حاکماً و قاضیاً و رئیساً فی‌الدین و الدنیا و مرجعاً للعرب و العجم، انتهت الریاسة الإمامیة فی عصره».[۱۶]
    4. أعیان الشیعة:

    «المرجع فی علمی الأصول و الفقه لکل علمائنا و صنف فیها مفاتیح الأصول و غیره حتى توفی والده فرجع إلى کربلاء، فکان المرجع العام لکلّ الإمامیة فی أطراف الدنیا»[۱۷]

    اساتید

    1. علامۀ بحرالعلوم، سید محمد مهدى بن سید مرتضى (متوفاى 1212 قمرى)
    2. پدرش سید على مجاهد، صاحب الریاض

    شاگردان

    او داراى شاگردان مشهورى نظیر شیخ اعظم مرتضى انصارى (متوفاى 1281 قمرى) بوده که مدت چهار سال از محضر پر فیض این عالم ربانى استفاده کرده است. از دیگر شاگردان او شیخ محمد شریف بن حسنعلى مازندرانى، مشهور به شریف العلما (متوفاى 1245 قمرى) است.

    دیگر شاگردان ایشان عبارتند از:

    1. شيخ ميرزا داود بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1298 قمرى)
    2. شيخ محمدحسین بن معصوم بروجردى (متوفاى 1280 قمرى)
    3. شيخ احمد بن على مختارى گلپايگانى
    4. آقا احمد بن آقا محمد على بن آقا محمدباقروحيد بهبهانى حائرى کرمانشاهى (متوفاى 1243 قمرى)
    5. ميرزا حسين لاهيجى نجفى (متوفاى 1306 قمرى)
    6. سيد حسين بن سيد محمد مجاهد طباطبايى
    7. ملا حسين واعظ تسترى
    8. صفر على لاهيجى
    9. شيخ غلام رضا بن محمد على آرانى كاشانى
    10. ميرزا محمدحسن بن محمد معصوم رضوى مشهدى، معروف به حاجى مجتهد (متوفاى 1278 قمرى)
    11. سيد محمد شفيع جابلقى (متوفاى 1280 قمرى)
    12. حاج ملا محمد صالح برغانى قزوينى
    13. سيد محمدتقى قزوينى
    14. شيخ عبدالحسين بن شيخ ملا على برغانى قزوينى
    15. ميرزا ابوالحسن بن حسين بن تقى تنكابنى، مشهور به گيلانى
    16. شيخ ملا صفر على لاهيجانى قزوينى (متوفاى 1275 قمرى)
    17. شيخ ميرزا ضياءالدين بن شيخ اسد اللّه بروجردى (متوفاى 1300 قمرى)

    وفات

    مرقد سید محمد مجاهد در کربلای معلاء

    آیت‌الله سید محمد مجاهد پس از مراجعت از جنگ با روس، در حالى که از سخنان و اعمال ناشایست مردم دلى پر درد داشت، بیمار شد و پس از مدتى کوتاه در قزوین وفات یافت.

    وفات ایشان در 13 جمادی‌الثانی 1242ق بود و بدن مطهر ایشان را به کربلاى معلى منتقل و دفن کردند. قبر آن بزرگوار مشهور و داراى گنبد بزرگى در بین الحرمین بوده و محل زیارت مردم است.

    آثار

    1. مفاتيح الأصول
    2. الوسائل في الأصول
    3. مناهل الأحكام
    4. إصلاح العمل
    5. عمدة المقال في تحقيق أحوال الرجال
    6. رسالة حجية الظن
    7. المصابيح في شرح المفاتيح للكاشاني
    8. جامع العبائر
    9. كتاب في الأغلاط المشهورة
    10. المصباح الباهر في رد اليادري و إثبات نبوة نبينا الطاهر
    11. رسالة في الاستصحاب
    12. الجهاديّة
    13. حاشيه بر معالم
    14. رسالة في حجّية الشهرة

    پانویس

    1. ↑ مستدركات أعيان الشيعة ج 5 ص 62
    2. ↑ أعيان الشيعة ج 8 ص 314
    3. ↑ أعيان الشيعة ج 6 ص 159
    4. ↑ أعيان الشيعة ج 3 ص 404
    5. ↑ أعيان الشيعة ج 2 ص 403
    6. ↑ أعيان الشيعة ج 9 ص 185
    7. ↑ أعيان الشيعة ج 8 ص 367
    8. ↑ أعيان الشيعة ج 4 ص 132
    9. ↑ أعيان الشيعة ج 7 ص 165
    10. ↑ مستدركات أعيان الشيعة ج 3 ص 117
    11. ↑ أعيان الشيعة ج 7 ص 369
    12. ↑ أعيان الشيعة ج 9 ص 443
    13. ↑ الفوائد الرضوية به نقل از روضة البهية ص 579 - 581
    14. ↑ الفوائد الرضويّة ص579
    15. ↑ أعيان الشيعة ج 9 ص443
    16. ↑ الفوائد الرضوية، ص 581 به نقل از الروضة البهيّة
    17. ↑ أعيان الشيعة ص 443


    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=طباطبایی،_سید_محمد_بن_علی&oldid=714791»