مقریزی، احمد بن علی

نسخهٔ قابل چاپ دیگر پشتیبانی نمی‌شود و ممکن است در زمان رندر کردن با خطا مواجه شوید. لطفاً بوکمارک‌های مرورگر خود را به‌روزرسانی کنید و در عوض از عمبکرد چاپ پیش‌فرض مرورگر خود استفاده کنید.

مقریزی، احمد بن علی

نام	مقریزی، احمد بن علی
نام‌های دیگر	مقریزی، ابوالعباس مقریزی، تقی‌الدین
نام پدر	علی
متولد	766ق
محل تولد	قاهره مصر
رحلت	845 ق
اساتید	عبدالرحمن بن خلدون
برخی آثار	‏اتعاظ الحنفا باخبار الائمه الفاطمیین الخلفا النزاع و التخاصم فی ما بین بنی أمیة و بنی‌هاشم
کد مؤلف	AUTHORCODE00637AUTHORCODE

ابوالعباس تقى‌الدین احمد بن على مقریزى، (766 - 845ق)، از نامورترین مورخان تاریخ مصر، در سده‌هاى هشتم و نهم هجرى در دوره ممالیک مصر، نویسنده کتاب المواعظ و الإعتبار فی ذکر الخطط و الآثار.

مقریزى، منسوب است به محله مقریز در بعلبک لبنان که جد اعلاى او، ابراهیم، از محدّثان بزرگ آن دیار به شمار مى‌آمده است و به سبب شهرت وى، فرزندانش هم به آن مکان منسوب شده‌اند.

ولادت

او در سال 766ق، در قاهره مصر به دنیا آمد و تحت تربیت جدّ مادرى‌اش، معروف به ابن صائغ حنفى، قرار گرفت و حافظ قرآن گردید. وى در خانواده‌اى مشهور به علم و دانش رشد یافت و دانش‌هاى عصر خویش را فراگرفت.

دوران حیات مقریزى، معاصر با سال‌هاى پایانى دولت ممالیک بحرى (648 - 792ق) و آغاز حاکمیت ممالیک برجى و چرکسى (782 - 922ق) است که بر مصر و شام حکومت می‌کردند. این سلسله، سنیان متعصبى بودند و سیاست سنى‌مآبانه ایوبیان را دنبال می‌کردند و اینکه سلسله ناتوانى از خلفاى عباسى را در قاهره نگه داشته بودند، مبیّن همین سیاست است.

از سلاطین معاصر مقریزى که وى براى آنها تاریخ نگاشته است، مى‌توان از الظاهر سیف برقوق (784 - 801ق) و پسرش، الناصر فرج بن برقوق (801 - 808ق) نام برد که کتاب «إغاثة الأمة بکشف الغمة»، پیرامون موضوع بحران‌هاى اقتصادى مصر و علل پیدایش آنها هم‌زمان با سلطنت سلطان اخیر، نوشته شده است.

تحصیلات

مقریزى براى فراگرفتن دانش و نشر آن، به سرزمین‌هایى چون مکه و دمشق، سفر نمود و در آنجا به تدریس مشغول گردید. وى علاقه‌مند بود که در مکه به کتابت مشغول شود و به نقل حدیث بپردازد. این آرزوى او، برآورده شد و مدتى در آنجا اقامت گزید و برخى از آثار خویش را در آنجا نگاشت.

مقریزى، براى فراگرفتن علوم و دانش‌هاى زمان خویش، نزد استادان فراوانى، شاگردى نمود. برخى شمار استادان و شیوخ او را تا 600 تن دانسته‌اند که یکى از بارزترین استادان وى، عبدالرحمن بن خلدون است. به‌طور طبیعى هریک از استادان وى در دانش‌هایى همچون فقه، حدیث، ادبیات، تاریخ و دیگر علوم تأثیرهایى بر او داشته‌اند.

شمار آثار و تألیف‌هاى مقریزى را تا 200 مجلد کتاب نوشته‌اند؛ هرچند فقط تعدادى از آنها را نام برده‌اند. برخى محققانِ آثار مقریزى، شُمار کتاب‌هاى موجود او را 36، 41 و 47 مجلد دانسته و نام همین تعداد را برده‌اند.

آثار مقریزى را بر اساس معیارهاى گوناگون مى‌توان به چند دسته تقسیم نمود. اگر معیارِ تقسیم، حجم آثار باشد مى‌توان گفت کتاب‌هاى او بر دو گونه‌اند:

برخى از آثار او به‌صورت دائرةالمعارف مى‌باشند، مانند کتاب «المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار» که به خطط مقریزى شهرت یافته است و نیز کتاب «السلوک لمعرفة دول الملوک».

برخى دیگر از آثار او، کتاب‌هاى کم‌حجم در موضوع‌هاى معینى هستند، مانند کتاب «النزاع و التخاصم فى ما بین بنى امیة و بنى هاشم» و کتاب «اغاثة الأمة بکشف الغمة». این چند کتاب، از مشهورترین آثار مقریزى هستند که سخاوى و زرکلى از آنها نام برده‌اند.

اما اگر در کتاب‌هاى مقریزى، مکان و سرزمین، معیار تقسیم قرار گیرد، باز مى‌توان مجموعه آثار او را بر دو نوع تقسیم نمود:

برخى از آثار وى در خصوص تاریخ مصر نگاشته شده‌اند (مقریزى با نگارش آثارى در تاریخ مصر پس از اسلام، تاریخ این کشور را انسجام ویژه‌اى بخشید)، مانند «عقد الجواهر الأسفاط فى ملوک مصر و الفسطاط» که با عنوان «عقد جواهر الأسفاط فى أخبار مدینة الفسطاط» نیز از آن نام برده‌اند و نیز کتاب «اتعاظ الحنفاء بأخبار الأئمة الفاطمیین الخلفاء».

دسته دوم، آثارى هستند که در تاریخ عمومى و سیره نوشته شده‌اند، مانند «الخبر عن البشر» و نیز «إمتاع الأسماع بما للرسول من الأبناء و الأموال و الحفدة و المتاع».

وفات

وى پس از گذراندن عمر خویش در کسب و نشر دانش و علوم اسلامى و تألیف کتاب‌هاى فراوان و بر عهده داشتن عنوان‌هاى دینى و دولتى همچون قاضى، محتسب، مدرس و امام جماعت، در شانزدهم رمضان سال 845ق، در قاهره درگذشت.