أخبار نيل مصر
| نام کتاب | أخبار نیل مصر |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | کتاب اخبار نیل مصر |
| پدیدآورندگان | مصطفی، لبیبه ابراهیم (محقق)
محمد، نعمات عباس (محقق) اقفهسی، احمد بن عماد الدین (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DT 115 /الف7الف3 |
| موضوع | اهرام
رود نیل رود نیل، دره مصر - آثار تاریخی |
| ناشر | دار الکتب و الوثائق القومیة، الإدارة المرکزیة للمراکز العلمیة، مرکز تحقیق التراث |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1427 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10122AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
اخبار نيل مصر تأليف شهاب‌الدين بن عماد اقفهسى متوفى 808ق، به زبان عربى است. نويسنده در اين کتاب به بيان فضيلت "نيل" و مطالب پيرامون آن؛ مانند سرچشمه، منابع و محل‌هاى جريان آن پرداخته است. کتاب از نوع جغرافياى اقليمى است واهميت آن بدين جهت است كه مؤلف آن اكثر نوشته‌هاى جغرافى‌دانان و مورخين و فقهاى گذشته درباره نيل را از مصادر مختلف گردآورى و بعضى را با بعض ديگر مقايسه و مطالب مختلف درباره اين رود را در کتاب واحدى جمع نموده است.
ساختار
در مطلع اثر اهميت موضوع "نيل" و سابقه آن در فرهنگ مصر و پس از آن مقدمه محقق و مؤلف آمده است. متن کتاب در دو بخش تنظيم شده است كه بخش اول مختصر و بخش بعد به شيوه "فصل فصل"، در 10 فصل ارائه شده است. ملحقات کتاب، مشتمل بر هفت نقشه تاريخي و فهرست‌ها نيز در پايان کتاب آمده است. تحقيقاتي خوبي كه از سوي محققين انجام شده است، به صورت پاورقي آمده كه علاوه بر ذكر منابع، ابهامات کتاب را نيز بر طرف كرده است.
گزارش محتوا
دكتر ابراهيم مصطفى، در مقدمه کتاب تاريخچه‌اى از پيشينه نگارش جغرافياى نيل را ذكر كرده است كه چكيده آن به اين شرح است: از آنجا كه رود نيل سبب مواريث و عمران و آبادى مصر بوده است، همواره مورد اهتمام مصريان قرار داشته است. از جمله مشهورترين دانشمندان مصري يوناني كه به تحقيق درباره نيل و منابع آن پرداخته است، "بطلميوس" جغرافى‌دان است. نوشته‌هاي جغرافيايي او تمام نقاط عالم را شامل مي‌شود. وي نقشه‌هاي فراواني نيز از نيل ترسيم كرده است. نوشته‌ها و نقشه‌هاي او تا اواسط قرن شانزدهم يا عصر نهضت جديد، بزرگترين مرجع مطالعات جغرافياي عمومي بود. وي از مجراي نيل وصف دقيقي نمود و عرب نيز کتاب او را ترجمه كرد و مطالب فراواني به آن افزود؛ اما آنها درباره عظمت‌هاي نيل كمتر نوشتند و مطالبي را هم كه به نوشته‌هاي بطلميوس افزودند، صحيح نبوده و مشتمل بر اساطير و خرافات است.
در فصل اول، ابتدا آياتي كه به رود نيل تفسير شده و رواياتي كه در فضيلت رود نيل صادر شده، به تفصيل آمده است. مسعودي در مروج‌الذهب و منابع ديگر به مقدار جريان آب در رود نيل كه به 16 ذرع مى‌رسيده و خراج سلطان را تأمين مى‌كرده است، اشاره كرده‌اند. در سرزمين مصر انبياي عظيم الشأني مدفون هستند كه نويسنده به آن افتخار كرده است. اين فصل، با ذكر موجودات عجيب اين سرزمين به اتمام مى‌رسد.
فصل دوم با بحثي درباره سرمنشأ رود نيل و مكان‌هايي كه در آن جاري مي‌شود و علت سبزي اين رود آغاز شده است. نكته‌اي كه اشاره به آن لازم است، اين است كه نويسنده بنا داشته است كه در كنار مطالب مربوط به نيل، به جاذبه‌ها و عجايب مصر اشاره كند. از جمله اين شگفتى‌ها، اهرام مصر است كه ويژگى‌هاي آنها و چگونگي ساخت اين آثار و... آمده است.
نويسنده در سطور اوليه فصل اول کتاب، روايتي از پيامبر اكرم(ص) به نقل از ابوهريره ذكر كرده بود كه در آن چهار رود سيحون، جيحون و فرات و نيل، نهرهاى بهشتي ناميده شده بود. با توجه به اينكه از رود نيل بحث شد، نويسنده فصلي را نيز به اين سه رود اختصاص مى‌دهد.
مطالب ديگري نيز در ضمن فصولي آورده شده است كه اگر چه ارتباط كاملي با عنوان کتاب ندارند؛ به عنوان مثال در آخر فصل دوم، بحثي فقهي درباره كراهت و يا عدم كراهت طهارت با برخي آب‌ها؛ مانند زمزم آمده است كه بهتر بود، در اين نوشتار طرح نمى‌شد.
وضعيت کتاب
تحقيقاتي خوبي از سوي محققين - لبيبة ابراهيم مصطفي و نعمات عباس محمد - به صورت پاورقي آمده كه علاوه بر ذكر منابع، ابهامات کتاب را نيز بر طرف كرده است. دو نسخه خطي اثر نيز توسط محققين مقابله شده است و اختلافات ذكر شده است.
فهرست‌هاي کتاب
1-اعلام.
2-امم و شعوب و قبائل و فرق و جماعات.
3-اماكن و شهرها.
4-الفاظ اصطلاحي.
5-اسامى كتب.
6-آيات قرآني.
7-احاديث.
8-مصادر و مراجع تحقيق.
9-موضوعات.
منابع
مقدمه و متن کتاب