إشارة السبق إلی معرفة الحق
| نام کتاب | اشاره السبق الی معرفه الحق |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | حلبی، علی بن حسن (نويسنده)
بهادری، ابراهیم (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | |
| ناشر | جماعة المدرسين في الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1414 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE27AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
إشارة السبق إلى معرفة الحق، تاليف علاءالدين ابوالحسن على بن حسن بن ابوالمجد حلبى، معروف به ابن أبي المجد (از علماى قرن ششم هجرى) است.
اين كتاب از معدود كتاب‌هايى است كه در آن هم مباحث عقائد و هم احكام فقهى مطرح گرديده است.
اين نحوۀ نگارش در كتاب‌هايى نظير «جمل العلم و العمل»، تأليف سيد شريف مرتضى (م436ق)، «تقريب المعارف في العقائد و الأحكام»، تأليف شيخ ابوالصلاح تقى‌الدين حلبى (م447ق) و «غنية النزوع»، تأليف حمزة بن على بن زهرۀ حلبى (م585ق) نيز ديده مى‌شود.
ساختار
اين كتاب از دو كتاب «إشارة السبق» و «قاعدۀ ضمان» تشكيل شده است.
كتاب إشارة السبق؛ شامل دو قسمت مباحث اعتقادى و مباحث فقهى است.
در قسمت اعتقادى يا به تعبير ديگر (اركان عقلى)، چهار ركن توحيد، عدل، نبوت و امامت مورد بررسى قرار گرفته است.
قسمت مباحث فقهى كه از صفحۀ 66 آغاز مى‌گردد و اركان شرعى ناميده شده است؛ شامل فروع عبادات از طهارت تا آخر امر به معروف و نهى از منكر است.
اين قسمت؛ شامل 5 ركن است كه عبارتند از: صلاة، زكاة، صوم، حج، جهاد.
قابل ذكر است كه كتاب طهارت در ضمن ركن صلاة در كتاب امر به معروف و نهى از منكر در ضمن ركن جهاد مطرح شده است.
اگر چه مؤلف در صفحۀ 66 طهارت را به عنوان يكى از اركان شرعى نام نمى‌برد؛ اما آن را در زير مجموعۀ ركن صلاة مطرح نموده است.
گزارش محتوا
مؤلف در خطبۀ كتاب راجع به علت نام‌گذارى كتاب اين گونه مى‌نويسد:
به دليل اين كه ذكر مختصر تكاليف آسان‌تر و ذكر تفصيلى آنان دشوار مى‌نمايد، ما اشاره به اين تكاليف را انتخاب نموده‌ايم، به صورتى كه تكاليف مورد نياز حذف نشده و به صورت متعادل نظم و ترتيب داده شود.
پس بهترين راه، راه وسط است و آن راهى است كه ما در اين كتاب (اشارة) پيموده‌ايم.
قسمت احكام بر خلاف مباحث اعتقادى، بسيار مختصر و همچنان كه در مقدمۀ آن آمده، به صورت اشاره تدوين شده است و بعضى از مباحث آن مثل مبحث خمس فقط در يك صفحه ذكر شده است.
اين قسمت در واقع رسالۀ عمليۀ مؤلف بوده كه در آن نظريات فقهاى قبل از مؤلف مطرح شده و به صورت فقه استدلالى نمى‌باشد، بلكه نظريات نهايى فقهى مؤلف در آن جمع‌آورى شده است و در آن باب عبادات؛ شامل كتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكاة، صوم، حج، جهاد مطرح شده است.
اگر چه اين كتاب به صورت فقه موجز و رسالۀ عمليّه نوشته شده است؛ اما در موارد نادرى نيز به نظريات فقهاى ديگر اشاره نموده است، البته نام آنان را ذكر ننموده و با عبارت‌هاى مبهم قيل، خلاف، من أصحابنا، به نظريات آنان اشاره نموده است كه در حواشى كتاب گاهى مصادر كلمات آنان ذكر شده است.
در حواشى كتاب گاهى به طرح نظريات مؤلف در كتاب‌هاى «مختلف الشيعة» يا «مدارك الأحكام» علامۀ حلّى اشاره شده است.
وضعيت
اگر چه در بعضى از كتب متأخرين از شهيد اول، اين كتاب را نسبت به ابوالصلاح حلبى (م447ق) صاحب «الكافي في الفقه» داده‌اند؛ اما اين نسبت اشتباه بوده است و مؤلف آن علاءالدين بن ابى‌المجد مى‌باشد.
صاحب روضات الجنات نيز از فاضل هندى و صاحب رياض العلماء، تصريح آنان به تأليف كتاب توسط ابن ابى المجد حلبى را ذكر نموده است.
همچنان كه از زندگى‌نامۀ ابن ابى المجد اطلاعات واضح و مشخصى وجود ندارد، از تاريخ تأليف كتاب نيز اطلاع دقيقى در دست نيست.
اين كتاب اولين بار در سال 1276ق در ضمن كتاب الجوامع الفقهية به صورت چاپ سنگى انتشار يافته است.
ناشر كتاب موجود مؤسسۀ نشر اسلامى تابع جامعۀ مدرسين مى‌باشد كه به وسيلۀ مؤسسۀ امام صادق(ع) در شعبان 1414ق چاپ شده است و محقق و مصحح آن شيخ ابراهيم بهادرى مراغى است كه نهايت تلاش خود را در تحقيق و تصحيح اين كتاب داشته است.
مؤسسۀ امام صادق(ع)، در تكميل تحقيق اين كتاب نقش بسزايى داشته است و آية الله شيخ جعفر سبحانى مقدمۀ ارزشمندى در سال 1414ق براى آن نگاشته‌اند.
نسخه‌ها
در نگارش كتاب موجود از 5 نسخه استفاده شده است.
1 - نسخۀ چاپ سنگى كه در ضمن كتاب الجوامع الفقهية در سال 1276ق چاپ شده است.
اين نسخه به عنوان مصدر اصلى در تحقيق و تصحيح مورد استفاده واقع شده است.
2 - فتوكپى از نسخه‌اى كه در كتابخانۀ آستان قدس رضوى در مشهد موجود است و با رمز (أ) مشخص شده است.
3 - نسخۀ كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى كه در ضمن مجموعه‌اى است كه با شمارۀ 1272 مشخص شده است. اين نسخه از ابتدا و انتهايش ناقص بوده و با رمز (م) مشخص شده است.
4 - نسخۀ الينابيع الفقهية كه با رمز (س) مشخص شده است.
5 - نسخۀ كتابخانۀ دانشگاه تهران كه با شمارۀ 920 در قسمت پنجم صفحۀ 1776 فهرست كتابخانه معين شده است.
صاحب الذريعة، به نسخه‌اى كه در نزد شيخ اسدالله بوده و تاريخ نگارش آن مربوط به سال 708ق، اشاره نموده است.
پیوندها
مطالعه کتاب اشاره السبق الی معرفه الحق در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور