نصاب الصبيان
| نام کتاب | نصاب الصبيان |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | ابو نصر فراهی، مسعود بن ابی بکر (نويسنده)
مشکور، محمدجواد (مصحح) |
| زبان | فارسی
عربی |
| کد کنگره | PJ 6636 /ف2الف2 1361 |
| موضوع | زبان عربی - واژه نامهها - فارسی |
| ناشر | اشرفی |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1361 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE11378AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
نصاب الصبيان اثر ابونصر محمد يا منصور بدر الدين فراهى شاعر قرن ششم و هفتم هجرى، از قديمى‌ترين فرهنگ‌هاى منظوم و يكى از كهن‌ترين مجموعه‌هاى لغت تازى به پارسى است.
ساختار
كتاب در يك جلد منتشر شده است كه حاوى دو مقدمه از محقق و مولف، متن و چند فهرست مى‌باشد. مولف با ظرافت خاصى براى به خاطر سپردن معانى واژه‌هاى عربى، معانى آنها را به نظم كشيده است.
گزارش محتوا
كتاب شامل 200 بيت است كه در بحور مختلف از اوزان علم عروض به نظم درآمده است. با گذشت زمان شمار ابيات كتاب افزايش يافته و در بعضى از نخسه‌هاى چاپى به 650 بيت نيز رسيده است.
اين اثر از قرن هفتم هجرى به بعد براى آموختن واژه‌هاى عربى به مبتديان در مدارس علوم دينى مورد استفاده قرار مى‌گرفته است و هنوز هم ادامه دارد. وجه تسميه كتاب بدين جهت است كه به حكم شارع اسلام حد نصاب زكات شرعى نقره دويست درهم مى‌باشد. پس ابونصر ابيات خود را تلويحاً در صفا و جلا به نقره خالص تشبيه و هر بيت را به يك درهم سيمين تمثيل نموده است. ابونصر محض تواضع و فروتنى براى اين كتاب اسم نصاب الصبيان اختيار كرده است. در صورتيكه مندرجات آن در خور فهم دانش‌پژوهان و ارباب كمال است.
در اين كتاب با هر لغت عربى يا چند مترادف آن، يك لغت فارسى يا مترادف آن آورده مى‌شود. علاوه بر اين، اسامى ماه‌هاى عربى، ايرانى، رومى و اطلاعاتى درباره علوم قرآنى و پيامبر اعظم(ص) و امامان(ع) و امثال اين‌ها به نظم در آخر كتاب آمده است.
نصاب الصبيان از روزگار مولف با حسن قبول عام مواجه شد و از اوسط قرن هفتم تا اوايل قرن چهاردهم درمدت 650 سال در كشورهاى ايران و هندوستان و آسياى صغير و در هر كجا كه زبان فارسى نفوذ داشت، به عنوان كتاب درسى قلمداد مى‌شده است. از مزاياى اين كتاب، منظوم بودن آن است كه حفظ و ضبط و بازشناسى اشعار را در ذهن نوجوانان آسان و پردوام مى‌كند.
وضعيت كتاب
كتاب توسط محمد جواد مشكور براساس طبع برلين مورد تحقيق قرار گرفته است. محقق چون طبع قديم آن معرب نبوده آن را با مراجعه به فرهنگ‌هاى عربى اعراب‌گذارى نموده است.
براى آنكه اين كتاب مورد استفاده لغت‌شناسان نيز قرار گيرد فهرستى از كليه لغات عربى متن با معانى آنها، و نيز فهرستى از همه لغات فارسى با ذكر صفحه و شماره سطر در آخر كتاب ذكر شده است.
منبع مقاله
مقدمه و متن كتاب