أخبار الطوال (ترجمه): تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'راهي' به 'راهی')
    جز (جایگزینی متن - 'ایراني' به 'ایرانی')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =  
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =  
    | کتابخوان همراه نور =02321
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    خط ۷۵: خط ۷۶:
    به عنوان مثال، قابل مقايسه با کتاب «[[تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام|سنی الملوك و الارض و الانبيا]]»، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه بن حسن اصفهانى]] از قرن چهارم يا غرر اخبار ملوك الفرس [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ابومنصور ثعالبى]] از قرن پنجم نيست. با وجود اين، اهمیت آن محفوظ بوده و مورد اعتماد است.
    به عنوان مثال، قابل مقايسه با کتاب «[[تاریخ سنی ملوك الأرض و الأنبیاء علیهم‌الصلاة‌و‌السلام|سنی الملوك و الارض و الانبيا]]»، [[حمزه اصفهانی، حمزه بن حسن|حمزه بن حسن اصفهانى]] از قرن چهارم يا غرر اخبار ملوك الفرس [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ابومنصور ثعالبى]] از قرن پنجم نيست. با وجود اين، اهمیت آن محفوظ بوده و مورد اعتماد است.


    سوم، مختص به تاريخ اسلام بوده و با پیکارهاى اعراب و ایرانيان در دوره دوم خلافت خليفه دوم شروع و به پایان خلافت معتصم؛ يعنى سال 227ق ختم مى‌شود؛ با این حال، در مورد سيره و مغازى رسول خدا(ص) مطلقا سخنى به میان نيامده است.
    سوم، مختص به تاريخ اسلام بوده و با پیکارهاى اعراب و ایرانیان در دوره دوم خلافت خليفه دوم شروع و به پایان خلافت معتصم؛ يعنى سال 227ق ختم مى‌شود؛ با این حال، در مورد سيره و مغازى رسول خدا(ص) مطلقا سخنى به میان نيامده است.


    نویسنده در این بخش، درباره گرفتارى‌هاى [[امام على(ع)]] با معاویه و جنگ‌هاى جمل، صفين و نهروان، به تفصيل سخن گفته و دوران حكمرانى معاویه و يزيد را مورد بررسى قرار داده است؛ واقعه كربلا و شهادت امام حسین(ع) نيز نسبتاً به طور تفصيلى بيان شده است.
    نویسنده در این بخش، درباره گرفتارى‌هاى [[امام على(ع)]] با معاویه و جنگ‌هاى جمل، صفين و نهروان، به تفصيل سخن گفته و دوران حكمرانى معاویه و يزيد را مورد بررسى قرار داده است؛ واقعه كربلا و شهادت امام حسین(ع) نيز نسبتاً به طور تفصيلى بيان شده است.

    نسخهٔ ‏۵ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۹:۱۹

    اخبار الطوال‏ (ترجمه)
    أخبار الطوال (ترجمه)
    پدیدآورانمهدوی دامغانی، محمود (مترجم) دینوری، احمد بن داود (نویسنده)
    ناشرنشر نی
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1371 ش
    چاپ4
    موضوعاسلام - تاریخ - متون قدیمی تا قرن 14

    ایران - تاریخ - پیش از اسلام - متون قدیمی تا قرن 14

    تاریخ جهان - متون قدیمی تا قرن 14
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏DS‎‏ ‎‏35‎‏/‎‏63‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏ ‎‏الف‎‏3041

    أخبار الطوال، اثر عربى ابوحنيفه احمد بن داود دينورى، تاريخ‌نگار، طبيعى‌دان و لغت‌شناس ایرانى (متوفى 281ق) در تاريخ عمومى است.

    کتاب یکى از مهم‌ترين منابع تاريخ ایرانى عصر ساسانى است كه حوادث دولت‌هاى عرب پس از اسلام را تا پایان خلافت معتصم عباسى (227ق) در برداشته و شامل بسيارى از مقررات اسلام در امور سياسى، ادارى و نخستين مورد اجراى آن‌ها در دولت اسلامى است.

    نویسنده، از اكثر منابع در دسترس خویش بهره برده است كه این امر بر ارزش، اهمیت و اعتبار کتاب افزوده و به گفته دكتر عبدالحسين زرين‌كوب، وى در این کتاب، یکى از معتمدان تاريخ به شمار مى‌رود.

    ساختار

    مؤلف خود هيچ تقسيم‌بندى برای کتابش صورت نداده و حتى عنوان‌هاى صفحات، با توجه به این كه داخل كروشه قرار دارد، احتمالا از مصحح بوده و توسط ايشان بر اساس موضوع هر قسمت، انتخاب شده است؛ با این وجود، مى‌توان مطالب آن را به سه بخش كلى تاريخ پيامبران، پادشاهان ایران و روم و تاريخ اسلام تقسيم كرد.

    مؤلف، از روش تاريخ‌نگارى تركيبى استفاده نموده و وقايع را سال به سال و يا برحسب سلسله و كشور ياد نكرده، بلكه آن‌ها را از آغاز تا فرجام، پيوسته آورده است. در این روش، مورخ به جاى ذكر روايات مختلف، از راه مقايسه و تركيب و ايجاد سازگارى میان آن‌ها، واقعه مذكور را طى یک روايت توضيح دهد.

    مباحث از سرگذشت حضرت آدم(ع)، فرزندان او، پيامبران بنى اسرائيل و تاريخ باستانى ایران و يمن آغاز گشته و با مرگ هشتمین خليفه عباسى به پایان مى‌رسد.

    قسمت اعظم مطالب، حاوى اطلاعاتى درباره تاريخ ایران، بالاخص از جنگ قادسيه به این سو است.

    نویسنده درباره برخى از رویدادهاى مربوط به تاريخ شيعه، نظير جنگ‌هاى امام على(ع)، واقعه كربلا، قيام مختار و جنبش عباسيان و قيام ابومسلم با تفصيلى بيشتر سخن گفته و گزارش‌هاى او درباره رویدادهاى پس از ظهور اسلام، غالباً معتبر و دست اول است.

    وى تنها به نقل روايت اكتفا نمى‌كند، بلكه در برخى موارد به تحليل رویدادها نيز پرداخته، مى‌كوشد علل و موجبات واقعه‌اى را كه گزارش مى‌كند، پيدا كند.

    اثر او گذشته از این كه از منابع معتبر تاريخ اسلام به شمار مى‌رود، از ازرش ادبى نيز برخوردار بوده و در فصاحت كلام در زمره آثار ادبى طراز اول عربى به شمار مى‌رود.

    فتوحات نخستين اعراب، جنگ‌هاى قادسيه و نهاوند، برافتادن امپراتورى ایران، پيدايش و بالاگرفتن كار عباسيان، جشن‌هاى علویان به ویژه در خراسان، سقوط امویان و شورش‌هاى خوارج از مباحث پرارزش کتاب است.

    نویسنده برخى وقايع عصر خود را شخصاً ديده يا شنيده است كه این برارزش اثر او مى‌افزايد.

    وى از شرح دسته‌بندى‌ها و انقلاب‌هاى زمان خود دورى جسته و شايد بيمناك بوده و نخواسته كه خویشتن را گرفتار مسائل روز كند.

    کتاب در مورد فتوحات اسلام داراى رواياتى است كه در ديگر منابع ديده نمى‌شود و بسيارى از مطالب آن، با کتاب‌هایى نظير تاريخ يعقوبى كه معاصر نویسنده مى‌باشد، یکى است.

    نویسنده در انواع علوم و فنون متداول عصر خود صاحب‌نظر بوده و بيشتر منابعى كه در نگارش کتابش از آن‌ها بهره‌مند شده، اكنون در دست نيست و خود نيز در چند مورد نام آن‌ها را نياورده است.

    وى سعى بر خلاصه‌نویسى داشته و مهم‌ترين منابع او عبارتند از: قرآن، منابع ایرانى، ادبى، جغرافيايى، کتاب‌هاى مورخان مسلمان گذشته و نسب نامه‌ها.

    شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران از جمشيد و پيروزى ضحاك بر او تا پادشاهى منوچهر، كيقباد، گشتاسب، بهمن، دارا، اسكندر و سپس ساسانيان تا انقراض آن‌ها، از مباحث ديگر کتاب است.

    گزارش محتوا

    بخش اول، ابتدا به بيان تاريخ خلقت پرداخته و دربردارنده مطالبى در مورد آدم و فرزندان نخستين او و پيامبرانى؛ همچون ادريس(ع)، نوح(ع)، هود(ع)، ابراهیم(ع)، اسماعيل(ع) و پادشاهى داوود(ع) و سليمان(ع) تا ظهور عيسى(ع) است.

    مطالب این بخش، نه از لحاظ زمانى و نه از لحاظ مكانى پيوسته نيست و از شرح حال پيامبرانى بزرگ؛ چون موسى(ع)، هارون(ع) و يوسف(ع) در آن گفتگو نشده است؛ اما ظهور زردشت و آيين او و نجات بنى‌اسرائيل به وسيله پادشاهان ایران در آن بحث شده و شايد از كهن‌ترين منابعى باشد كه این موضوعات در آن آمده است و چون آغاز تنظيم کتاب‌هاى تاريخ، قومى بوده است، نبايد انتظار داشت كه قابل مقايسه با تاريخ طبرى يا مروج‌الذهب مسعودى و امثال آن باشد.

    دوم، كه مطالب آن آمیخته با بخش اول بوده و جداگانه تنظيم نشده، شرح حال و سرگذشت پادشاهان ایران، رم و يمن است و از جمشيد و پيروزى ضحاك (بيوراسب) بر او و منوچهر، كيقباد، گشتاسب، بهمن، دارا و اسكندر، ملوك الطوايف و سپس ساسانيان تا انقراض ايشان سخن گفته و برخى از وقايع جنبى؛ چون خروج بهرام چوبين را هم بررسى كرده است.

    در این بخش، از بلقيس، ملكه سبا و نمرود هم گفتگو شده و با توجه به اختصار آن نبايد آن را با کتاب‌هایى كه در قرون چهارم و پنجم نوشته شده، مقايسه كرد.

    به عنوان مثال، قابل مقايسه با کتاب «سنی الملوك و الارض و الانبيا»، حمزه بن حسن اصفهانى از قرن چهارم يا غرر اخبار ملوك الفرس ابومنصور ثعالبى از قرن پنجم نيست. با وجود اين، اهمیت آن محفوظ بوده و مورد اعتماد است.

    سوم، مختص به تاريخ اسلام بوده و با پیکارهاى اعراب و ایرانیان در دوره دوم خلافت خليفه دوم شروع و به پایان خلافت معتصم؛ يعنى سال 227ق ختم مى‌شود؛ با این حال، در مورد سيره و مغازى رسول خدا(ص) مطلقا سخنى به میان نيامده است.

    نویسنده در این بخش، درباره گرفتارى‌هاى امام على(ع) با معاویه و جنگ‌هاى جمل، صفين و نهروان، به تفصيل سخن گفته و دوران حكمرانى معاویه و يزيد را مورد بررسى قرار داده است؛ واقعه كربلا و شهادت امام حسین(ع) نيز نسبتاً به طور تفصيلى بيان شده است.

    وى داستان مختار و حكومت فرزندان زبير را هم به تفصيل آوره و بعد از تشريح انقراض بنى‌مروان، درباره قيام مردم ایران، به خصوص خراسان و ابومسلم، كم و بيش اظهار نظر داشته است؛ ولى در ديگر موارد، سخن را مختصر كرده است؛ چنان كه نه تنها از داستان برمكيان چشم پوشيده، بلكه در مورد رفتار مأمون با حضرت امام رضا(ع) و خاندان سرخسى هم سخنى به میان نياورده است.

    آخرين مبحث او هم درباره چگونگى كشته شدن بابك و افشين است و با آن كه در سال 283ق؛ يعنى 55 سال پس از مرگ معتصم، زنده بوده، تاريخ خود را به حكومت وى ختم كرده است.

    در کتاب، كم و بيش گرايش ایرانى مشاهده مى‌شود، این واقعيت را مى‌توان به وضوح در داستان قيام مختار ملاحظه نمود.

    نویسنده از کتاب‌هاى كمى نام برده و برای ذكر اسانيد، تنها به ذكر قالوا اكتفا كرده است. البته گاهى از منابع خود؛ چون ابن مقفع، على بن حمزه كسايى و اصعمى نام برده است.

    نویسنده كوشيده است تا در تاريخ اسلام شكلى موازى و مرتبط به هم از حوادث ایران، يمن، عربستان و روم شرقى ارائه دهد. او به اسناد اهمیتى نمى‌دهد، زيرا مى‌خواهد، گزيده‌اى از آثار پيشين فراهم كند كه حجم كم کتاب شاهد این مدعاست. چنين پيداست كه وى میان اسرائيليات و منابع ایرانى، روايات عراقى و مدنى تألیف و تركيبى بوجود آورده است.

    یکى از نكات قابل توجه در کتاب، توجه نویسنده به پيدايى و شكل‌گيرى آداب و رسوم‌ها و نيز بوجود آمدن برخى امكانات برای تسهيل زندگى بشر است.

    وى حوادث برجسته و مهم را كه تأثيرى زيادى در دوره‌هاى بعد داشته است، گلچين كرده و آن‌ها را در مجموعه‌اى واحد تدوین نموده است.

    در كل مى‌توان گفت كه دينورى یکى از معدود مورخانى است كه توانسته به درستى حوادث تاريخى را حلاجى كرده و شاهكارى به زبان عربى در تاريخ بوجود آورد.

    وضعيت کتاب

    کتاب نخستين بار در سال 1887م در ليدن هلند به همت گيرگاس خاورشناس روس منتشر شده و نسخه منقح، پيراسته و معتبر آن توسط عبدالمنعم عامر در 1960م در قاهره چاپ رسيده است.

    ترجمه فارسی کتاب به قلم صادق نشأت در سال 1346ش صورت گرفته است.

    پاورقى‌ها به ذكر منابع و توضيح برخى كلمات و عبارات متن پرداخته است.

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. دايرةالمعارف تشيّع، جلد دوم ص3.
    3. سايت خبرى ایران نيوزپيپر.
    4. سايت خبرى روزنامه رسالت.
    5. سايت جديد ایران صدا.
    6. www.javidi1982.persinblog.ir.

    وابسته‌ها

    الأخبار الطوال