أضواء علی مناهج بعض المفسرين من زوايا علوم القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ،' به '،') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '= ' به '= ') |
||
| (۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02921J1.jpg | |||
| عنوان =اضواء علی مناهج بعض المفسرین من زوایا علوم القرآن | |||
| پدیدآوران = | |||
| | [[متولی، عبدالحمید محمود]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
| کد کنگره =BP 91/5 /م5الف6 | |||
| | | موضوع = | ||
تفاسیر - تاریخ و نقد | |||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
تفسیر - فن | تفسیر - فن | ||
مفسران - نقد و تفسیر | مفسران - نقد و تفسیر | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | عبد الحمید محمود متولی | ||
| مکان نشر =قاهره - مصر | |||
| سال نشر = 1420 ق | |||
|مکان نشر | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02921AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | |||
| شابک =977-19-8719-4 | |||
|سال نشر | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02921 | |||
| | | کتابخوان همراه نور =02921 | ||
| | | کد پدیدآور = | ||
| | | پس از = | ||
| | | پیش از = | ||
}} | |||
'''اضواء على مناهج بعض المفسّرين من زوايا علوم القرآن''' تأليف دكتر [[عبد الحمید محمود متولى]] استاد تفسير و علوم قرآنى دانشكده‌ى مباحث اسلامى دانشگاه الأزهر پيرامون معرفى روشهاى بعضى از مفسّرين به زبان عربى به رشته تحرير در آمده است. | |||
==ساختار== | |||
مباحث کتاب در يازده مبحث تدون شده و متضمن بعضى مباحث پيرامون تفسير، منشأ پيدايش آن و دخول اسرائيليات در تفسير مى‌باشد. مؤلف اهتمام در بيان مسائل واجب بر مفسّر هنگام بررسى قرآن جهت فهم آن و نوشتن تفسير دارد، چه تفسير تحليلى باشد يا موضوعى، چه در یک سوره باشد يا كل قرآن، وى امیدوار است با نوشتن این کتاب مسلمانان و پژوهشگران را با میراث تفسيرى اسلام و تفاوت روش آنها و جايگاهشان آشنا كند. | |||
==گزارش محتوا== | |||
در مبحث اول معانى لغوى و اصطلاحى تفسير و تأویل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: متن كتاب، ص12]</ref>، تفاوت آن دو و شروط لازم بر مفسّر و اقسام تفاسير مأثور و مصادر آنها، تفسير قرآن به قرآن و به سنّت بررسى و به تبيين تفسير در عهد صحابه مى‌پرداخته می‌شود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86?pageNumber=72&viewType=html ر.ک: همان، ص72]</ref>. | |||
بعد از قرآن و سنت، كلام صحابه مصدر ديگرى برای تفسير قرآن شمرده شده و مشهورترين تفاسير از صحابه را 10 تفسير مى‌باشد. تفاسير خلفاى اربعه، ابن مسعود، [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، ابىّ بن كعب، زيدبن ثابت، ابوموسى اشعرى و عبدالله بن زبير<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص77]</ref>. معرفى بزرگانى كه بيشترين روايات از آنها در تفاسير وجود دارد در ادامه مى‌آيد. | |||
پس از معرفى آنها، فضائلشان، ارزش تفاسير مأثور از صحابه و تابعين و ممیّزات آنها، تعصب مذهبى، اغراض سياسى و اختلاط احاديث، از اسباب ضعف در تفاسير برشمرده و بيان می‌شود كه شروع تدوین نوشتارى تفسير در پایان قرن اول هجرى در عهد عمربن عبدالعزيز بوده است. | |||
در | ايشان اقوال مفسّرين از صحابه و تابعين را جمع‌آورى كرده و مى‌گوید: از مزاياى تفسير در این مرحله، ضمیمه كردن روايات پيامبر اكرم(ص) در تفسير به تفاسير صحابه و تابعين، اختصار اسانيد و از نقاط ضعفشان اسناد از سلف بدون ذكر قائلينشان و ورود برخى روايات اسرائيليات مى‌باشد. | ||
مهمترين تفاسير مأثور: 1. [[جامع البيان في تفسير القرآن (تفسير الطبري)|جامع البيان]] - [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبرى]] 2. [[معالم التنزيل]] - لغوى 3. [[تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)|تفسير القرآن]] - [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]] 4. [[الدر المنثور في التفسير بالمأثور|در المنثور]] - [[سيوطى]] مى‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص118]</ref>. پس از بررسى و معرفى مختصرى از دوران حيات، مهمترين تأليفات، جايگاه علمى آنها به تبيين تفاسيرشان پرداخته و معتقدند تفسير به رأى بر سه معنا اطلاق مى‌شود: | |||
1. اعتقاد 2. قياس 3. اجتهاد و مورد سوّم را مقصود ما نحن فيه مى‌داند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص142]</ref>. تفسير به رأى، تفسير قرآن به اجتهاد بعد از شناخت كلام عرب و الفاظشان و دلالت آنها، با استعانت از شعر و... و وقوف بر اسباب نزول و شناخت ناسخ و منسوخ و... مى‌باشد. وى پس از بازگو كردن ادله قائلين به عدم جواز تفسير به رأى و جواب آنها، هر قسم از تفسير به رأى كه موافق قوانين زبان عربى، ادله شرعى و شرايط تفسير نباشد را جايز نمى‌داند و بعد از بيان نكاتى در تعارض تفسير مأثور و تفسير به رأى و برشمارى و معرفى اجمالى مهمترين کتابهاى مشهور تفسير به رأى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص165]</ref>، در فصل بعد اهتمام در شناساندن فرقه اهل سنت و روش تفسيرى آنها داشته<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص216]</ref> و در ضمن مقدمه‌اى پس از اشاره‌اى به منشأ پيدايش فرق اسلامى و انشعابشان به پنج فرقه اصلى اهل سنت، معتزله، مرجئه، شيعه و خوارج، به معرفى این فرق مى‌پردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص225]</ref>. | |||
وى بر این باور است كه زيديّه فرقه‌اى از شيعه بوده و نزدیک ترين آنها به اهل سنت مى‌باشند<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص257]</ref> و پس از معرفى زيديّه و مبادى اعتقادى ايشان، ديدگاه آنها نسبت به تفسير قرآن و برشمارى مهمترين كتب تفسيرى آنها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص243]</ref>، معتقد است كه شيعه امامى در تشيّعشان مبالغه و از حدود عقل و شرع تعدى كرده‌اند و از مهمترين تعاليم شيعى، مباحث عصمت، رجعت، مهدى منتظر و تقيه مى‌باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص271]</ref> و نهایت سعيشان را كرده‌اند تا بين آيات قرآن، مبادى و اصولشان جمع كنند. تفاسيرشان متأثر از معتزله مى‌باشد و منابع تفسير مأثور نزدشان، قرآن، احاديث نبوى و منقول از ائمه اثنى عشريّه مى‌باشد. از مهمترين كتب تفسيرى آنها [[التبيان في تفسير القرآن|البيان الجامع لكل علوم القرآن]] تأليف [[شيخ طوسى]] است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص282]</ref>. مؤلف در خاتمه به عقايد صوفيه و منهج تفسيرى آنها مى‌پردازد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/2921/%D8%A7%D8%B6%D9%88%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%AC-%D8%A8%D8%B9%D8%B6-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D9%86-%D8%B2%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8 ر.ک: همان، ص302]</ref>. | |||
==وضعيت کتاب== | |||
در پایان کتاب اهم مراجع و فهرست محتویات آمده و در پاورقى به آدرس آيات، روايات و منابع اشاره شده است. | |||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدمه و متن کتاب | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: تفسیر]] | [[رده: تفسیر]] | ||
[[رده:علم تفسیر]] | [[رده:علم تفسیر]] | ||
[[رده:اسفند(1400)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۵۳
| اضواء علی مناهج بعض المفسرین من زوایا علوم القرآن | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | متولی، عبدالحمید محمود (نویسنده) |
| ناشر | عبد الحمید محمود متولی |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1420 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-19-8719-4 |
| موضوع | تفاسیر - تاریخ و نقد
تفسیر - فن مفسران - نقد و تفسیر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 91/5 /م5الف6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اضواء على مناهج بعض المفسّرين من زوايا علوم القرآن تأليف دكتر عبد الحمید محمود متولى استاد تفسير و علوم قرآنى دانشكده‌ى مباحث اسلامى دانشگاه الأزهر پيرامون معرفى روشهاى بعضى از مفسّرين به زبان عربى به رشته تحرير در آمده است.
ساختار
مباحث کتاب در يازده مبحث تدون شده و متضمن بعضى مباحث پيرامون تفسير، منشأ پيدايش آن و دخول اسرائيليات در تفسير مى‌باشد. مؤلف اهتمام در بيان مسائل واجب بر مفسّر هنگام بررسى قرآن جهت فهم آن و نوشتن تفسير دارد، چه تفسير تحليلى باشد يا موضوعى، چه در یک سوره باشد يا كل قرآن، وى امیدوار است با نوشتن این کتاب مسلمانان و پژوهشگران را با میراث تفسيرى اسلام و تفاوت روش آنها و جايگاهشان آشنا كند.
گزارش محتوا
در مبحث اول معانى لغوى و اصطلاحى تفسير و تأویل[۱]، تفاوت آن دو و شروط لازم بر مفسّر و اقسام تفاسير مأثور و مصادر آنها، تفسير قرآن به قرآن و به سنّت بررسى و به تبيين تفسير در عهد صحابه مى‌پرداخته می‌شود[۲].
بعد از قرآن و سنت، كلام صحابه مصدر ديگرى برای تفسير قرآن شمرده شده و مشهورترين تفاسير از صحابه را 10 تفسير مى‌باشد. تفاسير خلفاى اربعه، ابن مسعود، ابن عباس، ابىّ بن كعب، زيدبن ثابت، ابوموسى اشعرى و عبدالله بن زبير[۳]. معرفى بزرگانى كه بيشترين روايات از آنها در تفاسير وجود دارد در ادامه مى‌آيد.
پس از معرفى آنها، فضائلشان، ارزش تفاسير مأثور از صحابه و تابعين و ممیّزات آنها، تعصب مذهبى، اغراض سياسى و اختلاط احاديث، از اسباب ضعف در تفاسير برشمرده و بيان می‌شود كه شروع تدوین نوشتارى تفسير در پایان قرن اول هجرى در عهد عمربن عبدالعزيز بوده است.
ايشان اقوال مفسّرين از صحابه و تابعين را جمع‌آورى كرده و مى‌گوید: از مزاياى تفسير در این مرحله، ضمیمه كردن روايات پيامبر اكرم(ص) در تفسير به تفاسير صحابه و تابعين، اختصار اسانيد و از نقاط ضعفشان اسناد از سلف بدون ذكر قائلينشان و ورود برخى روايات اسرائيليات مى‌باشد.
مهمترين تفاسير مأثور: 1. جامع البيان - طبرى 2. معالم التنزيل - لغوى 3. تفسير القرآن - ابن كثير 4. در المنثور - سيوطى مى‌باشد[۴]. پس از بررسى و معرفى مختصرى از دوران حيات، مهمترين تأليفات، جايگاه علمى آنها به تبيين تفاسيرشان پرداخته و معتقدند تفسير به رأى بر سه معنا اطلاق مى‌شود:
1. اعتقاد 2. قياس 3. اجتهاد و مورد سوّم را مقصود ما نحن فيه مى‌داند[۵]. تفسير به رأى، تفسير قرآن به اجتهاد بعد از شناخت كلام عرب و الفاظشان و دلالت آنها، با استعانت از شعر و... و وقوف بر اسباب نزول و شناخت ناسخ و منسوخ و... مى‌باشد. وى پس از بازگو كردن ادله قائلين به عدم جواز تفسير به رأى و جواب آنها، هر قسم از تفسير به رأى كه موافق قوانين زبان عربى، ادله شرعى و شرايط تفسير نباشد را جايز نمى‌داند و بعد از بيان نكاتى در تعارض تفسير مأثور و تفسير به رأى و برشمارى و معرفى اجمالى مهمترين کتابهاى مشهور تفسير به رأى[۶]، در فصل بعد اهتمام در شناساندن فرقه اهل سنت و روش تفسيرى آنها داشته[۷] و در ضمن مقدمه‌اى پس از اشاره‌اى به منشأ پيدايش فرق اسلامى و انشعابشان به پنج فرقه اصلى اهل سنت، معتزله، مرجئه، شيعه و خوارج، به معرفى این فرق مى‌پردازد[۸].
وى بر این باور است كه زيديّه فرقه‌اى از شيعه بوده و نزدیک ترين آنها به اهل سنت مى‌باشند[۹] و پس از معرفى زيديّه و مبادى اعتقادى ايشان، ديدگاه آنها نسبت به تفسير قرآن و برشمارى مهمترين كتب تفسيرى آنها[۱۰]، معتقد است كه شيعه امامى در تشيّعشان مبالغه و از حدود عقل و شرع تعدى كرده‌اند و از مهمترين تعاليم شيعى، مباحث عصمت، رجعت، مهدى منتظر و تقيه مى‌باشد[۱۱] و نهایت سعيشان را كرده‌اند تا بين آيات قرآن، مبادى و اصولشان جمع كنند. تفاسيرشان متأثر از معتزله مى‌باشد و منابع تفسير مأثور نزدشان، قرآن، احاديث نبوى و منقول از ائمه اثنى عشريّه مى‌باشد. از مهمترين كتب تفسيرى آنها البيان الجامع لكل علوم القرآن تأليف شيخ طوسى است[۱۲]. مؤلف در خاتمه به عقايد صوفيه و منهج تفسيرى آنها مى‌پردازد[۱۳].
وضعيت کتاب
در پایان کتاب اهم مراجع و فهرست محتویات آمده و در پاورقى به آدرس آيات، روايات و منابع اشاره شده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب