إحياء علوم الدين: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'يك' به 'یک')
    جز (جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |')
     
    (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    | تصویر =NUR01333J1.jpg
    | تصویر =NUR01333J1.jpg
    | عنوان =إحیاء علوم الدین
    | عنوان =إحیاء علوم‌الدین
    | عنوان‌های دیگر =الـاملاء فی اشکالات الاحیاء
    | عنوان‌های دیگر =الاملاء فی اشکالات الاحیاء


    تعریف الاحیاء بفضائل الاحیاء
    تعریف الاحیاء بفضائل الاحیاء
    خط ۲۱: خط ۲۱:
    | مکان نشر =[بی جا] - [بی جا]
    | مکان نشر =[بی جا] - [بی جا]
    | سال نشر =  
    | سال نشر =  
     
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01333AUTOMATIONCODE
    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE1333AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =16
    | تعداد جلد =16
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =10895
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01333
    | کتابخوان همراه نور =01333
    | کد پدیدآور =
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پس از =
    خط ۳۱: خط ۳۱:
    }}
    }}


    '''احياء علوم‌ الدين'''، کتابى جامع در معارف اسلامى و عرفانى، به عربى، اثر امام [[محمد غزالى طوسى]] (450 - 505)، عالم و متفكر بزرگ اسلامى است.
    '''''إحياء علوم الدين'''''، کتابى جامع در معارف اسلامى و عرفانى، به عربى، اثر امام [[محمد غزالى طوسى]] (450 - 505)، عالم و متفكر بزرگ اسلامى است.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    خط ۳۷: خط ۳۷:


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    با اينكه گذشت نه قرن، ما را از هم جدا مى‌كند و نيز با وجود تلاش‌هاى جديد و معاصرى كه برای معرفى اسلام صورت مى‌گيرد، با اين حال، «احياء العلوم» تنها کتابى است كه تقريبا همه علوم مسلمانان را به‌صورت متداخل؛ نه به‌صورت مجزا و منفصل در بر دارد و یک اسلام تام الاصول غير ناقص را به تصویر مى‌كشد و به هيچ گروه يا فرقه‌اى گرايش ندارد و در هيچ‌یک از حوزه‌هاى علوم اسلامى نيز اسير و محبوس نيست؛ با آنكه غزالى، در عقايد، اشعرى و در فروع، شافعى و در بينش، صوفى بود.
    با اينكه گذشت نه قرن، ما را از هم جدا مى‌كند و نيز با وجود تلاش‌هاى جديد و معاصرى كه برای معرفى اسلام صورت مى‌گیرد، با این حال، «احياء العلوم» تنها کتابى است كه تقريبا همه علوم مسلمانان را به‌صورت متداخل؛ نه به‌صورت مجزا و منفصل در بر دارد و یک اسلام تام الاصول غير ناقص را به تصویر مى‌كشد و به هيچ گروه يا فرقه‌اى گرايش ندارد و در هيچ‌یک از حوزه‌هاى علوم اسلامى نيز اسير و محبوس نيست؛ با آنكه غزالى، در عقايد، اشعرى و در فروع، شافعى و در بينش، صوفى بود.


    ربع عبادات، درباره آداب و دقايق سنن و اسرار معانى عبادات است كه عالم عامل را از دانستن آن گريزى نيست. اين ربع، خود، از ده کتاب تشكيل شده است كه نخستين آنها، «کتاب العلم» است. به قول مؤلف، سبب آغاز كردن کتاب با اين مبحث، آن است كه علم، مهم‌ترين هدف برای امور كشفى است كه با آموختن آن بنا به فرموده رسول اكرم(ص)، خداوند متعال بندگى (عبادت) مى‌شود. ديگر کتاب‌هاى ربع نخست به اين شرحند: قواعد العقايد، اسرار طهارت، اسرار نماز، اسرار زكات، اسرار روزه، اسرار حج، آداب تلاوت قرآن، اذكار و دعاها، ترتيب اوراد در اوقات.
    ربع عبادات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?sectionNumber=2&pageNumber=7&viewType=html ر.ک: متن کتاب، ج1، ص7]</ref>، درباره آداب و دقايق سنن و اسرار معانى عبادات است كه عالم عامل را از دانستن آن گريزى نيست. این ربع، خود، از ده کتاب تشكيل شده است كه نخستين آنها، «کتاب العلم» است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?sectionNumber=2&pageNumber=7&viewType=html ر.ک: همان، ص7]</ref>. به قول مؤلف، سبب آغاز كردن کتاب با این مبحث، آن است كه علم، مهم‌ترين هدف برای امور كشفى است كه با آموختن آن بنا به فرموده رسول اكرم(ص)، خداوند متعال بندگى (عبادت) مى‌شود. ديگر کتاب‌هاى ربع نخست به این شرحند: قواعد العقايد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?sectionNumber=2&pageNumber=153&viewType=html ر.ک: همان، ص 153]</ref>، اسرار طهارت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=2&pageNumber=29&viewType=html ر.ک: همان، ج2، ص29]</ref>، اسرار نماز<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=2&pageNumber=67&viewType=html ر.ک: همان، ص 67]</ref>، اسرار زكات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=2&pageNumber=185&viewType=html ر.ک: همان، ص185]</ref>، اسرار روزه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=3&pageNumber=31&viewType=html ر.ک: همان، ج3، ص31]</ref>، اسرار حج<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=3&pageNumber=47&viewType=html ر.ک: همان، ص47]</ref>، آداب تلاوت قرآن<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=3&pageNumber=105&viewType=html ر.ک: همان، ص105]</ref>، اذكار و دعاها<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=3&pageNumber=143&viewType=html ر.ک: همان، ص143]</ref>، ترتيب اوراد در اوقات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=4&pageNumber=4&viewType=html ر.ک: همان، ج4، ص4]</ref>.


    ربع عادات، شامل ده کتاب به شرح زير است: آداب خوردن، آداب ازدواج، احكام كسب، حلال و حرام، آداب صحبت و معاشرت با اصناف خلق، گوشه‌گيرى، آداب سفر، سماع و وجد، امر به معروف و نهى از منكر، آداب معيشت و اخلاق نبوت.
    ربع عادات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=4&pageNumber=61&viewType=html ر.ک: همان، ص61]</ref>، شامل ده کتاب به شرح زير است: آداب خوردن<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=4&pageNumber=61&viewType=html ر.ک: همان، ص61]</ref>، آداب ازدواج<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=4&pageNumber=95&viewType=html ر.ک: همان، ص 95]</ref>، احكام كسب<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=4&pageNumber=167&viewType=html ر.ک: همان، ص167]</ref>، حلال و حرام<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=5&pageNumber=19&viewType=html ر.ک: همان، ج5، ص19]</ref>، آداب صحبت و معاشرت با اصناف خلق<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=5&pageNumber=139&viewType=html ر.ک: همان، ص139]</ref>، گوشه‌گیرى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=6&pageNumber=53&viewType=html ر.ک: همان، ج6، ص53]</ref>، آداب سفر<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=6&pageNumber=93&viewType=html ر.ک: همان، ص93]</ref>، سماع و وجد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=6&pageNumber=135&viewType=html ر.ک: همان، ص135]</ref>، امر به معروف و نهى از منكر<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=7&pageNumber=3&viewType=html ر.ک: همان، ج7، ص3]</ref>، آداب معيشت و اخلاق و نبوت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=7&pageNumber=95&viewType=html ر.ک: همان، ص95]</ref>.


    ربع مهلكات، درباره صفات ناپسندى است كه برای زدودن و پاك كردن نفس و دل از آنها، آيات قرآنى نازل شده است. غزالى حد و حقيقت هر یک از اين خلقيات و اسباب پديد آمدن آنها را شرح داده و آفات آنها و نشانه‌هايى را كه بدان شناخته مى‌شوند و روش‌هاى درمانى آنها را يادآور شده است. اين ربع، شامل ده کتاب به شرح زير است: شرح شگفتى‌هاى دل، رياضت نفس، آفات دو شهوت شكم و فرج، آفات زبان، آفات غضب، حقد و حسد، ذم دنيا، نكوهش مال و بخل، ذم جاه و ريا، نكوهش كبر و عجب و غرور.
    ربع مهلكات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=8&pageNumber=3&viewType=html ر.ک: همان، ج8، ص3]</ref>، درباره صفات ناپسندى است كه برای زدودن و پاک كردن نفس و دل از آنها، آيات قرآنى نازل شده است. [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] حد و حقيقت هر یک از این خلقيات و اسباب پديد آمدن آنها را شرح داده و آفات آنها و نشانه‌هایى را كه بدان شناخته مى‌شوند و روش‌هاى درمانى آنها را يادآور شده است. این ربع، شامل ده کتاب به شرح زير است: شرح شگفتى‌هاى دل، رياضت نفس، آفات دو شهوت شكم و فرج، آفات زبان<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=9&pageNumber=3&viewType=html ر.ک: همان، ج9، ص3]</ref>، آفات غضب، حقد و حسد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=9&pageNumber=87&viewType=html ر.ک: همان، ص87]</ref>، ذم دنيا<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=9&pageNumber=153&viewType=html ر.ک: همان، ص 153]</ref>، نكوهش مال و بخل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=10&pageNumber=4&viewType=html ر.ک: همان، ج10، ص4]</ref>، ذم جاه و ريا<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=10&pageNumber=77&viewType=html ر.ک: همان، ص77]</ref>، نكوهش كبر و عجب<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=11&pageNumber=4&viewType=html ر.ک: همان، ج11، ص4]</ref> و غرور<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=11&pageNumber=77&viewType=html ر.ک: همان، ص77]</ref>.


    ربع منجيات، درباره صفات پسنديده‌اى است كه موجب تقرب به خداوند مى‌شود. غزالى، علاوه بر بيان حد و حقيقت هر صفت، اسباب و نشانه‌ها و فضيلت آن را نيز يادآور شده است.
    ربع منجيات<ref>[https://noorlib.ir/book/view/1333/%D8%A5%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%A1-%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85-%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86?volumeNumber=11&pageNumber=143&viewType=html ر.ک: همان، ص143]</ref>، درباره صفات پسنديده‌اى است كه موجب تقرب به خداوند مى‌شود. [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، علاوه بر بيان حد و حقيقت هر صفت، اسباب و نشانه‌ها و فضيلت آن را نيز يادآور شده است.


    غزالى، در نگارش اين اثر، از دو کتاب «الرسالة القشيرية» و «قوت القلوب» تأثير پذيرفته است. «احياء علوم‌ الدين» از گران‌قدرترين کتاب‌هاى اسلامى در شناخت حلال و حرام است كه ظاهر و باطن احكام را به هم آميخته و مشتمل است بر شريعت و طريقت و حقيقت. در طرح مطالب هر کتاب، غزالى، ابتدا، به آيات و احاديث و اخبار و آثار استشهاد مى‌كند، سپس با پروردن معانى آنها به بيان و زبانى ساده و روشن، به شرح و بسط و ارائه آراى خود مى‌پردازد.
    [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، در نگارش این اثر، از دو کتاب «[[الرسالة القشيرية]]» و «[[قوت القلوب في معاملة المحبوب و وصف طريق المريد إلی مقام التوحيد|قوت القلوب]]» تأثير پذيرفته است. «إحياء علوم الدين» از گران‌قدرترين کتاب‌هاى اسلامى در شناخت حلال و حرام است كه ظاهر و باطن احكام را به هم آمیخته و مشتمل است بر شريعت و طريقت و حقيقت. در طرح مطالب هر کتاب، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، ابتدا، به آيات و احاديث و اخبار و آثار استشهاد مى‌كند، سپس با پروردن معانى آنها به بيان و زبانى ساده و روشن، به شرح و بسط و ارائه آراى خود مى‌پردازد.


    برخى، اين کتاب را نقد كرده‌اند و مناقشه‌هاى بسيارى درباره آن صورت گرفته است؛ از جمله كسانى كه سخت بر غزالى و کتابش خرده گرفته‌اند، مى‌توان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]] و ابن صلاح و مارزى را نام برد. گذشته از نقد برخى مباحث عقلى و كلامى کتاب در باب اعتقادات، بيشترين اشكالى كه بر اين کتاب وارد شده، وجود احاديث ضعيف در آن است. در حقيقت، غزالى، چندان درايتى در علم حديث نداشته و از شيخى حديث نشينده است. ديگر اينكه غزالى، به دليل گرايش شديد به تصوف و حسن ظن فراوان به مشايخ صوفيه، گاه گفتار آنان را، بدون تحقيق و بررسى و اغلب، با عين عبارات نقل كرده است.
    برخى، این کتاب را نقد كرده‌اند و مناقشه‌هاى بسيارى درباره آن صورت گرفته است؛ از جمله كسانى كه سخت بر [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] و کتابش خرده گرفته‌اند، مى‌توان [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن جوزى]] و [[ابن صلاح، عثمان بن عبدالرحمن|ابن صلاح]] و مارزى را نام برد. گذشته از نقد برخى مباحث عقلى و كلامى کتاب در باب اعتقادات، بيشترين اشكالى كه بر این کتاب وارد شده، وجود احاديث ضعيف در آن است. در حقيقت، [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، چندان درايتى در علم حديث نداشته و از شيخى حديث نشينده است. ديگر اينكه [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]]، به دليل گرايش شديد به تصوف و حسن ظن فراوان به مشايخ صوفيه، گاه گفتار آنان را، بدون تحقيق و بررسى و اغلب، با عين عبارات نقل كرده است.


    ==وضعيت کتاب==
    ==وضعيت کتاب==


    «إحياء علوم الدين» چندين بار تلخيص و به بعضى زبان‌ها، از جمله فارسی ترجمه و بارها به چاپ رسيده است. بهترين چاپ آن، تصحيح [[زين‌الدين عراقى]] است، همراه با تخريج آيات قرآنى به ضمیمه «تعريف الاحياء بفضائل الحياء»، اثر علامه عبدالقادر بن شيخ بن عبدالله العيدروس؛ هم‌چنين «الاملاء عن اشكالات الاحياء»، اثر شخص امام [[غزالی، محمد بن محمد|غزالى]] كه ردى است بر اعتراضات بعضى از معاصران و «[[عوارف المعارف]]» [[سهروردی، عمر بن محمد|سهروردى]] كه در 1406 به جاپ رسيده است، از ديگر نسخه‌هاى تصحيحى این کتاب به شمار مى‌روند.
    ==پانويس ==
    <references />


    «احياء علوم‌ الدين» چندين بار تلخيص و به بعضى زبان‌ها، از جمله فارسی ترجمه و بارها به چاپ رسيده است. بهترين چاپ آن، تصحيح زين‌الدين عراقى است، همراه با تخريج آيات قرآنى به ضميمه «تعريف الاحياء بفضائل الحياء»، اثر علامه عبدالقادر بن شيخ بن عبدالله العيدروس؛ هم‌چنين «الاملاء عن اشكالات الاحياء»، اثر شخص امام غزالى كه ردى است بر اعتراضات بعضى از معاصران و «عوارف المعارف» سهروردى كه در 1406 به جاپ رسيده است، از ديگر نسخه‌هاى تصحيحى اين کتاب به شمار مى‌روند.


    ==منابع مقاله==
    ==منابع مقاله==
    # مقدمه و متن کتاب؛
    # مقدمه و متن کتاب؛
    # مسعود انصارى خوشابر، فرهنگ آثار ايرانى اسلامى، سروش؛
    # مسعود انصارى خوشابر، فرهنگ آثار ایرانى اسلامى، سروش؛
    # کتاب ماه دين، خرداد و شهريور 1387.
    # [https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/number/19311 کتاب ماه دين، خرداد و تیر 1387].


    ==وابسته‌ها==
    ==وابسته‌ها==
    خط ۶۵: خط ۶۸:




    [[إتحاف السّادة المتقین بشرح إحیاء علوم الدین]]
    [[إتحاف السّادة المتقین بشرح إحیاء علوم‌الدین]]


    [[احياء علوم الدين]]
    [[ترجمه فارسی إحياء علوم الدين]]


    [[المحجة البیضاء في تهذیب الإحیاء]]
    [[المحجة البیضاء في تهذیب الإحیاء]]
    خط ۷۶: خط ۷۹:
    [[رده:اخلاق اسلامی]]
    [[رده:اخلاق اسلامی]]
    [[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]]
    [[رده:آثار کلی اخلاق قرن 1 – 14]]
    [[رده:اردیبهشت (1401)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۲

    إحیاء علوم‌الدین
    إحياء علوم الدين
    پدیدآورانحسین، محمد خضر (مقدمه‌نویس)

    غزالی، محمد بن محمد (نویسنده)

    حافظ عراقی، عبدالرحیم بن حسین (محقق)
    عنوان‌های دیگرالاملاء فی اشکالات الاحیاء تعریف الاحیاء بفضائل الاحیاء
    ناشردار الکتاب العربي
    مکان نشر[بی جا] - [بی جا]
    چاپ1
    موضوعاخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 تصوف - عرفان
    زبانعربی
    تعداد جلد16
    کد کنگره
    ‏‎‏BP‎‏ ‎‏247‎‏/‎‏35‎‏ ‎‏/‎‏غ‎‏4‎‏الف‎‏3‎‏ ‎‏1300‎‏الف
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    إحياء علوم الدين، کتابى جامع در معارف اسلامى و عرفانى، به عربى، اثر امام محمد غزالى طوسى (450 - 505)، عالم و متفكر بزرگ اسلامى است.

    ساختار

    اين کتاب، شامل چهار بخش(ربع) است: ربع عبادات، ربع عادات، ربع مهلكات، ربع منجيات.

    گزارش محتوا

    با اينكه گذشت نه قرن، ما را از هم جدا مى‌كند و نيز با وجود تلاش‌هاى جديد و معاصرى كه برای معرفى اسلام صورت مى‌گیرد، با این حال، «احياء العلوم» تنها کتابى است كه تقريبا همه علوم مسلمانان را به‌صورت متداخل؛ نه به‌صورت مجزا و منفصل در بر دارد و یک اسلام تام الاصول غير ناقص را به تصویر مى‌كشد و به هيچ گروه يا فرقه‌اى گرايش ندارد و در هيچ‌یک از حوزه‌هاى علوم اسلامى نيز اسير و محبوس نيست؛ با آنكه غزالى، در عقايد، اشعرى و در فروع، شافعى و در بينش، صوفى بود.

    ربع عبادات[۱]، درباره آداب و دقايق سنن و اسرار معانى عبادات است كه عالم عامل را از دانستن آن گريزى نيست. این ربع، خود، از ده کتاب تشكيل شده است كه نخستين آنها، «کتاب العلم» است[۲]. به قول مؤلف، سبب آغاز كردن کتاب با این مبحث، آن است كه علم، مهم‌ترين هدف برای امور كشفى است كه با آموختن آن بنا به فرموده رسول اكرم(ص)، خداوند متعال بندگى (عبادت) مى‌شود. ديگر کتاب‌هاى ربع نخست به این شرحند: قواعد العقايد[۳]، اسرار طهارت[۴]، اسرار نماز[۵]، اسرار زكات[۶]، اسرار روزه[۷]، اسرار حج[۸]، آداب تلاوت قرآن[۹]، اذكار و دعاها[۱۰]، ترتيب اوراد در اوقات[۱۱].

    ربع عادات[۱۲]، شامل ده کتاب به شرح زير است: آداب خوردن[۱۳]، آداب ازدواج[۱۴]، احكام كسب[۱۵]، حلال و حرام[۱۶]، آداب صحبت و معاشرت با اصناف خلق[۱۷]، گوشه‌گیرى[۱۸]، آداب سفر[۱۹]، سماع و وجد[۲۰]، امر به معروف و نهى از منكر[۲۱]، آداب معيشت و اخلاق و نبوت[۲۲].

    ربع مهلكات[۲۳]، درباره صفات ناپسندى است كه برای زدودن و پاک كردن نفس و دل از آنها، آيات قرآنى نازل شده است. غزالى حد و حقيقت هر یک از این خلقيات و اسباب پديد آمدن آنها را شرح داده و آفات آنها و نشانه‌هایى را كه بدان شناخته مى‌شوند و روش‌هاى درمانى آنها را يادآور شده است. این ربع، شامل ده کتاب به شرح زير است: شرح شگفتى‌هاى دل، رياضت نفس، آفات دو شهوت شكم و فرج، آفات زبان[۲۴]، آفات غضب، حقد و حسد[۲۵]، ذم دنيا[۲۶]، نكوهش مال و بخل[۲۷]، ذم جاه و ريا[۲۸]، نكوهش كبر و عجب[۲۹] و غرور[۳۰].

    ربع منجيات[۳۱]، درباره صفات پسنديده‌اى است كه موجب تقرب به خداوند مى‌شود. غزالى، علاوه بر بيان حد و حقيقت هر صفت، اسباب و نشانه‌ها و فضيلت آن را نيز يادآور شده است.

    غزالى، در نگارش این اثر، از دو کتاب «الرسالة القشيرية» و «قوت القلوب» تأثير پذيرفته است. «إحياء علوم الدين» از گران‌قدرترين کتاب‌هاى اسلامى در شناخت حلال و حرام است كه ظاهر و باطن احكام را به هم آمیخته و مشتمل است بر شريعت و طريقت و حقيقت. در طرح مطالب هر کتاب، غزالى، ابتدا، به آيات و احاديث و اخبار و آثار استشهاد مى‌كند، سپس با پروردن معانى آنها به بيان و زبانى ساده و روشن، به شرح و بسط و ارائه آراى خود مى‌پردازد.

    برخى، این کتاب را نقد كرده‌اند و مناقشه‌هاى بسيارى درباره آن صورت گرفته است؛ از جمله كسانى كه سخت بر غزالى و کتابش خرده گرفته‌اند، مى‌توان ابن جوزى و ابن صلاح و مارزى را نام برد. گذشته از نقد برخى مباحث عقلى و كلامى کتاب در باب اعتقادات، بيشترين اشكالى كه بر این کتاب وارد شده، وجود احاديث ضعيف در آن است. در حقيقت، غزالى، چندان درايتى در علم حديث نداشته و از شيخى حديث نشينده است. ديگر اينكه غزالى، به دليل گرايش شديد به تصوف و حسن ظن فراوان به مشايخ صوفيه، گاه گفتار آنان را، بدون تحقيق و بررسى و اغلب، با عين عبارات نقل كرده است.

    وضعيت کتاب

    «إحياء علوم الدين» چندين بار تلخيص و به بعضى زبان‌ها، از جمله فارسی ترجمه و بارها به چاپ رسيده است. بهترين چاپ آن، تصحيح زين‌الدين عراقى است، همراه با تخريج آيات قرآنى به ضمیمه «تعريف الاحياء بفضائل الحياء»، اثر علامه عبدالقادر بن شيخ بن عبدالله العيدروس؛ هم‌چنين «الاملاء عن اشكالات الاحياء»، اثر شخص امام غزالى كه ردى است بر اعتراضات بعضى از معاصران و «عوارف المعارف» سهروردى كه در 1406 به جاپ رسيده است، از ديگر نسخه‌هاى تصحيحى این کتاب به شمار مى‌روند.

    پانويس

    1. ↑ ر.ک: متن کتاب، ج1، ص7
    2. ↑ ر.ک: همان، ص7
    3. ↑ ر.ک: همان، ص 153
    4. ↑ ر.ک: همان، ج2، ص29
    5. ↑ ر.ک: همان، ص 67
    6. ↑ ر.ک: همان، ص185
    7. ↑ ر.ک: همان، ج3، ص31
    8. ↑ ر.ک: همان، ص47
    9. ↑ ر.ک: همان، ص105
    10. ↑ ر.ک: همان، ص143
    11. ↑ ر.ک: همان، ج4، ص4
    12. ↑ ر.ک: همان، ص61
    13. ↑ ر.ک: همان، ص61
    14. ↑ ر.ک: همان، ص 95
    15. ↑ ر.ک: همان، ص167
    16. ↑ ر.ک: همان، ج5، ص19
    17. ↑ ر.ک: همان، ص139
    18. ↑ ر.ک: همان، ج6، ص53
    19. ↑ ر.ک: همان، ص93
    20. ↑ ر.ک: همان، ص135
    21. ↑ ر.ک: همان، ج7، ص3
    22. ↑ ر.ک: همان، ص95
    23. ↑ ر.ک: همان، ج8، ص3
    24. ↑ ر.ک: همان، ج9، ص3
    25. ↑ ر.ک: همان، ص87
    26. ↑ ر.ک: همان، ص 153
    27. ↑ ر.ک: همان، ج10، ص4
    28. ↑ ر.ک: همان، ص77
    29. ↑ ر.ک: همان، ج11، ص4
    30. ↑ ر.ک: همان، ص77
    31. ↑ ر.ک: همان، ص143


    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب؛
    2. مسعود انصارى خوشابر، فرهنگ آثار ایرانى اسلامى، سروش؛
    3. کتاب ماه دين، خرداد و تیر 1387.

    وابسته‌ها

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=إحياء_علوم_الدين&oldid=692252»