الگو:صفحهٔ اصلی/مقالهٔ برگزیده دوم
اجتهاد در مقابل نص، ترجمۀ فارسى کتاب «النص و الاجتهاد»، علامه سيد شرف‌الدين ، به وسيله على دوانى است.
اين کتاب كارى علمى - تحقيقى است كه علامه شرف‌الدين در واپسين سال‌هاى عمر خويش به نوشتن آن موفق شده است. اين اثر از آثار وحدت آفرين و ارزشمند علامه شرف‌الدين است. وى در اين کتاب 99 مورد از مواردى را كه خلفا برخلاف نصّ پيامبر(ص) عمل كرده‌اند، از موثق‌ترين منابع اهل سنت برشمرده است.
آنچه علامه شرف‌الدين در النصّ و الاجتهاد آورده، فراتر از حوزۀ نزاع بين شيعه و سنّى است. با تكيه بر محورهايى كه او مطرح كرده، مى‌توان عناصر مؤثر در شكل‌گيرى بدعت را بازشناخت و تفاوت‌هاى ماهوى و عينى و عملى اين مفهوم را از نوآورى مشخص ساخت.
با مراجعه به اين کتاب مى‌توان دريافت كه از نظر علامه، بدعت متكى بر دو مبناى«تأويل» و «مصلحت‌گرايى» است و بدعت‌گذار در مراجعه و استناد به متون دينى از اين دو عنصر بهره مى‌برد. متقابلا نوآورى نيز بر دو مبناى «تفسير نصوص» و «توجه به عنصر زمان و مكان» استوار است. مرحوم شرف‌الدين براى مقابله با بدعت بر روشى تأكيد دارد كه مشخصا بر دو ركن استوار است. وى معتقد است كه با تكيه بر اين دو ركن، نتيجۀ تحقيق و استنباط در شريعت به بدعت منتهى نمى‌گردد:
- التزام به نصّ: از نظر علامه، نص دليلى لفظى و متضمن حكم شرعى است كه به يقين يا به ظن معتبر(كه اعتبار آن به پشتوانه عقل يا شرع تأييد شده) مستند به قانون‌گذار شريعت باشد.
- تصحيح منابع مورد مراجعه در استنباط.
از جمله عواملى كه در شكل‌گيرى نظريات بدعت‌آميز و پيدايش منازعات مذهبى نقش مهمى دارد، مختلف و متفاوت بودن منابع مورد مراجعه دو فرقه شيعه و سنى، و تفاوت روش‌هاى مراجعه به منابع مشترك است. براى پيشگيرى از بدعت بايد اعتبار منابع مورد مراجعه ثابت شود و ساز و كار مطلوب در اين مراجعه نيز مقرر گردد.علامه شرف‌الدين ضمن اشاره به موارد متعددى كه در آنها به دليل مراجعه به منابع غير معتبر يا مراجعه غلط به منابع معتبر؛ كار به مخالفت با نص و در نتيجه بدعت‌گذارى كشيده شده است، بر لزوم تصحيح منابع تأكيد مى‌كند.