الگو:صفحهٔ اصلی/مقالهٔ برگزیده دوم
فرهنگنامه حج: فرهنگ جامع الفبايى تاريخ و جغرافياى مكه و مدينه، اثر مجتبى تونه‌اى، از جمله فرهنگ‌هاى فارسى در موضوع حج است. نویسنده، انگيزه تدوين اين اثر را تهيه كتابى جامع درباره حج دانسته تا خواننده مشتاق را به تمام زواياى حج و آن سرزمين متبرک آشنا كند.
زائران خانه خدا پس از وقوف در موقفين؛ يعنى عرفات و مشعر و ورود به سرزمين منا، مكلفند در شب‌هاى يازدهم، دوازدهم (و براى برخى سيزدهم) در سرزمين منا بمانند. در اصطلاح، ماندن در آن منطقه را در شب‌هاى مذكور «بيتوته» مى‌گويند. بيتوته در شب‌هاى مذكور از جمله واجبات حج است كه بايد با نيت و به قصد قربت انجام شود. بيتوته به منا، همان‌گونه‌كه اشاره شد بر حجاج واجب است شب يازدهم ذى‌حجه و شب دوازده را در منا «بيتوته» كنند؛ يعنى از غروب آفتاب تا نصف شب آنجا بمانند. ضمناً چند طايفه بايد در شب سيزدهم تا نصف شب بمانند كه تفصيل آن در مناسك محشى آمده است.
عيد قربان، روز دهم ذى‌حجه و از اعياد بزرگ اسلامى است. عيد قربان و عيد فطر به دنبال دو توفيق است و در حقيقت عيد پيروزى است. عيد فطر به دنبال پيروزى در عبادات ماه رمضان است؛ براى آنان كه روزه مى‌دارند و به اقامه نماز، تلاوت قرآن و عبادت مى‌پردازند و سحرگاهان به راز و نياز مشغولند و چنين است عيد قربان؛ آن‌گاه كه سيل عظيمى از جمعيت سراسر دنيا در اجتماع ايام حج و مراسم زيارت خانه خدا موفق به انجام فريضه بزرگ مى‌شوند و اين گنگره عظيم عبادى - سياسى اسلامى را برپا مى‌دارند، به‌خاطر درك توفيق حضور در اين مراسم، اين عيد بر آنان گرامى خواهد بود. عيد قربان مى‌گويند؛ چون در اين روز حاجيان در منى يكى از واجبات حج را كه قربانى كردن باشد انجام مى‌دهند. عيد اضحى مى‌گويند؛ چون قربانى كردن معمولاً قبل از ظهر و هنگام ضحى (بالا آمدن آفتاب) انجام مى‌پذيرد.