|
|
| (۴۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| == نوریّه ==
| |
|
| |
|
| {{جعبه اطلاعات کتاب
| |
| | تصویر =
| |
| | عنوان = نوریّه
| |
| | عنوان‌های دیگر = نور در عرفان
| |
| | پدیدآوران = علاءالدوله سمنانی
| |
| [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] (شارح و مصحح)
| |
| | زبان =فارسي
| |
| | کد کنگره = 90217ن8ع/283 BP
| |
| | موضوع = علاءالدوله سمنانی، نوریه، عرفان و تصوّف، نقد و تفسیر.
| |
| | ناشر = انتشارات نجم کبری
| |
|
| |
| | مکان نشر =ایران ـ کرج
| |
| | سال نشر = 1394 ش
| |
|
| |
| | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE0000AUTOMATIONCODE
| |
| | چاپ =1
| |
| | شابک =1-59-2905-964-978
| |
| | تعداد جلد =1
| |
| | کتابخانۀ دیجیتال نور =
| |
| | کتابخوان همراه نور =
| |
| | کد پدیدآور =
| |
| | پس از =
| |
| | پیش از =
| |
| }}
| |
|
| |
| ''' نوریّه ''' نوشته‌ی شیخ [[علاءالدوله سمنانی]] است که توسّط استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] تصحیح و ضرح شده است. رساله بسیار مختصر است ولی با تخصّصی که شیخ [[علاأالدوله سمنانی]] در این باره دارد مطلبی عمیق و عرفانی را در این باره به نگارش در آورده است.
| |
|
| |
| چندین کتاب دیگر با همین نام یا مشابه با آن می توان پیدا کرد که عموماً آثار گرانسنگ اهل عرفان است. رساله ای به همین نام نیز از [[سیّد محمد نوربخش]] وجود دارد که در سالهای اخیر توسّط استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] با نام [[تأویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور]] به تفصیل شرح و تفسیر شده است. گفتنی است که این دو عارف نامی هر دو از مکتب عرفانی کبرویه هستند و مکتب کبرویه با وجود [[نجم‌الدین کبری، احمد بن عمر|نجم کبری]] و دیگر مشایخ عارف او از نظریه پردازان رنگ و نور در عرفان بوده اند و کتاب [[فوائح الجمال و فواتح الجلال|فوائح الجمال]] و [[تحفة البرره فی مسائل العشره]] هر دو شرحی مناسب از این بابت ارائه کرده اند، و یا آثار شیخ [[نجم رازی، عبدالله بن محمد|نجم‌الدّین رازی]] به ویژه در کتاب [[مرصاد العباد]] از این بابت بسیار غنی است و نیز کتاب [[کاشف الاسرار]] شیخ [[نورالدّین اسفراینی]] که اینهمه را به طور کلّی با تفسیری دقیق می توان از کتاب [[نجم کبری]] و نیز کتاب [[علاء الدوله سمنانی، پیر عارفان]] نوشته ی استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] که خود ادامه ی این مکتب در عصر حاضر است را ملاحظه نمود.
| |
|
| |
|
| |
| == ساختار ==
| |
|
| |
| کتاب نوریّه اثری مختصر از شیخ کامل [[علاءالدوله سمنانی]] است که اختصاصاً در مفهوم نور در عرفان و به ویژه در مکتب کبرویه سخن می گوید. این کتاب با تصحیح، مقدّمه و شرحی عرفانی ـ فلسفی از سوی [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در 62 صفحه توسّط انتشارات نجم کبری منتشر شده است. کتاب با آنکه در صفحه ی 4 چیزی به نام فهرست مطالب هم دارد ولی در واقع تنها شامل مقدّمه و و متن و تفسیر نوریه است، و در انتهای اثر هم گزیده منابع و مآخذ وجود دارد.
| |
|
| |
| نویسنده در مقدّمه در خصوص این رساله می گوید: [[نوریّه]] رساله ای مختصر و کوتاه ولی بسیار مهمّ و عمیق از شیخ علاءالدّوله ی سمنانی است. کتاب [[نوریّه]] در حقیقت از سیر و سلوک و مراتب و منازلی سخن می گوید که در کمتر کتابی از این بابت نوشته و گفته شده است. بیان نور و رنگ، و تفسیر و تحلیل رنگها و نورها، و مقدّمات و مراتب نور و رنگ از جمله مسائل مهمّی است که شیخ در این رساله بحث و بررسی کرده است<ref>مقدّمه، ص 5</ref>.
| |
|
| |
| کتاب [[نوریه]] که متن و عبارات شیخ است با شماره های مسلسل از 1 تا 43 مشخّص شده است، در واقع هر شماره به طور پیاپی بخشی پیوسته از متن شیخ است که در این کتاب تنظیم شده است و شرح مطالب در ذیل هر شماره بعد از متن اصلی با حروفی ریزتر و تورفته کاملاً مشخّص شده است. عبارت نخستین در این کتاب تحت شماره 1 چنین است: شکر و سپاس آفریدگاری را که به کمال علم از راه محبّت، نور ارادت را در اراضی باطن انسان که غیب انفس است بذر شجره ی سعادت گردانید و به قدرت کردگاری آن تخم را در برآورد و شجره ی سعادت از آنجا برآورد و به آسمان قربتش رسانید. و به حکمت پروردگاری ثمره ی نور ولایت از آن شجره به در آورد و به عنایت ازلی از همه ی موجوداتش درگذرانید<ref>متن، ص 9</ref>.
| |
|
| |
| آخرین عبارت کتاب نیز در ذیل شماره 43 چنین است: توقع به حسن ارادت یاران چنان است که کشف این حال از راه مجاهده طلب کنند نه از راه قیل و قال، تا از اهل مشاهده گردند. و چون دیده ی جان بدین انوار روشن گردد این بیچاره را به دعای خیر یاد کنند، و پیوسته دعای ارواح مشایخ که به بدرقه ی همّت ایشان این راه مخوف را قطع می ¬توان کرد واجب دانند و دایماً زبان را به صلوات بر روح سرور کاینات – علیه افضل التّحیّات و ازکی الصّلوات- متحرّک دارند. و صلّی الله علیه خیر خلقه محمّد و آله و صحبه أجمعین <ref>متن، ص 56</ref>.
| |
|
| |
|
| |
| == گزارش محتوا==
| |
|
| |
| کتاب نوریّه اثری است عرفانی از شیخ کامل [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاءالدّوله سمنانی]] و با شرح و تفسیر [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]]، ضمن این که استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] پیش از این چندین کتاب شیخ را تصحیح و شرح کرده و دو زندگی نامه ی مفصّل از او نوشته که مرجع پژوهندگان عرفان و تصوّف نیز هست. کتابها بدین شرح اند: [[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]] و نیز: [[علاء الدّوله سمنانی (زندگانی، اندیشه و سلوک|علاءالدّوله سمنانی (زندگانی، اندیشه و سلوک)]]، [[تذکرة المشایخ]]، [[سرّ سماع]]، [[آداب السّفره]]، [[مکتوبات علاءالدّوله سمنانی]].
| |
|
| |
| کتاب نوریّه به مانند بسیاری دیگر از آثار عرفانی و صوفیانه با حمد و ستایش باریتعالی آغاز می شود و درود و سپاسی نیز از روی فهم و ارادت و عشق نثار پیامبر ختمی مرتبت، اهل بیت او و دیگر اولیاء الهی می گردد. متن رساله به زبان فارسی است و شیخ [[علاءالدوله سمنانی، احمد بن محمد|علاءالدّوله سمنانی]] هم به عربی و هم به فارسی رساله های متعدّد دارد. از متن شماره ی 3 معلوم می شود که این رساله به تقاضای شخصی به نام محمّد که از مریدان شیخ بوده به نگارش در آمده است و این تقاضاها لااقل در تاریخ عرفان بسیار سودمند بوده و موجب پدیداری فرهنگ غنی معنوی برای ما ایرانیان گردیده است، کما اینکه کتاب جاودانه ی [[مثنوی معنوی (مصحح محمدی)]] به تقاضای جناب [[حسام الدین چلبی]] مرید و محبوب [[مولانا]] پدیدار شده است.
| |
|
| |
| شارح دانشمند کتاب، جناب استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] در شرح بخشی از این عبارت می گوید: بحث نور و رنگ از مباحث قدیمی و بسیار کهن است که بسیاری از بزرگان فکر و اندیشه در این باره اندیشیده و سخن گفته و یا رساله هایی را با همین نام نوشته و منتشر نموده اند. در طریقت کبرویّه نیز از زمان شیخ [[نجم الدّین کبری]] به این طرف تقریباً تمام مشایخ از رنگ و نور گفته و اساساً طریقت کبرویّه را از بابت بیانِ تئوریِ رنگ و نور می¬توان به عنوان بانی و مؤسّس یاد کرد. چه در نوشته های حضرت [[نجم کبری]]، به ویژه در کتاب [[فوائح الجمال]] به دقّت و عمیق در خصوص رنگ و نور بحث شده و او مراتب وجودی سالک را با مشاهداتی که مبتنی بر رنگ و نور است معیّن می کند. و لذا هر سالک به میزانی که شاهد انوار و الوان باشد و بسته به نوع رنگ و نوری کـه مشـاهده می کند مقام خود را در سلوک رقم می زند. غیر از شیخ کبری همان طور که بیان شد مریدان او هم از این بابت به تفصیل نوشته و بحث کرده اند، مثلاً جناب [[نجم رازی]] در دو کتاب مشهور خود: [[مرصاد العباد]]، و نیز [[مرموزات اسدی]] در این باره سخن گفته است. شیخ [[سعدالدّین حموی]] هم در برخی رساله های خود از این بابت مطالبی را نوشته است. مرید وی شیخ [[عزیزالدّین نسفی]] هم در آثار خود به ویژه در کتاب [[انسان کامل]] اشاراتی را در این خصوص مبذول داشته است. استادِ [[علاء الدّوله]]، شیخ [[نورالدّین اسفراینی]] هم در کتاب [[کاشف الاسرار]] در این باره به دقّت بحث کرده و برخی تعالیم رمزی نیز از او به شیخ [[علاء الدّوله]] منتقل شده است. و از نکات قابل توجّه این که شیخ بیان این امور را مخفی می¬کرده و از «اسرار طریقت» می دانسته و میل نداشته که اینگونه مطالب به دست نااهلان برسد و در این عبارات هم به این مطلب صراحتاً اشاره نموده است<ref>متن، صص 12-10</ref>.
| |
|
| |
| شارح رساله برای کمال بخشیدن به شرح و تفسیر خود از آثار حدیثی، فلسفی و دیگر منابع عرفانی غافل نبوده، من این که خود در این هر سه صاحب اثر و متخصّص بوده است. از منابع فلسفی که در این شرح مورد استفاده ی شارح بوده می توان به کتابهای [[حکمة الاشراق]] شیخ [[شهاب الدین سهروردی]] و برخی دیگر از آثار او یاد کرد که وی خود به این عنوان نیز موسوم بوده و از شارحان نور در حکمت و فلسفه محسوب می شده است. امّا از آثار حدیثی و دینی که در این رساله مورد استفاده ی شارح بوده برخی چنین است: [[الکافی]] اثر [[ثقة الاسلام کلینی]]، [[امالی]] اثر [[شیخ صدوق]]، [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد]] اثر [[شیخ مفید]]، [[اعلام الدّین فی صفات المؤمنین]] اثر [[حسن بن ابی الحسن دیلمی]]، [[بحار الانوار]]، [[علامه مجلسی]] و برخی دیگر. در عالم تصوّف و عرفان نیز هم مهمترین آثار صوفیانه به ویژه کتابهای شیوخ مکتب عرفانی کبرویه مدّ نظر شارح بوده است.
| |
|
| |
| شارح در متن شماره 41 سخن شیخ را نقل می کند و در شرح خود نیز آن را توضیح می دهد، و متن سخن و شرح آن در خصوص داشتن یا نداشتن حجاب برای پروردگار است که شیخ و شارح آن هر دو بیان کننده ی نفی آنند، چنانکه آمده است: و مجموع این حجابی بود که چون سالک تعلّق دارد او مـحجوب است بدین حُجُبـات، که واقع شده است از حـق، نه آنکه حق محجوب است که هیچ چیز حق را حجاب نتواند کرد. * از نکات قابل توجّه در این فراز این که [[سمنانی]] بیان می دارد که خداوند را هیچ حجابی نیست، هر چند که در روایات برای حضرت حق انواع حجاب نورانی و ظلمانی را گفته اند و تعداد آنرا متعدّد و کثیر بیان داشته اند در عین حال سخن سمنانی درست است که خداوند حجاب ندارد و هیچ چیز نیز نمی تواند او را حجاب گردد. نور مطلق و نورالنّور و نوالانوار را هیچ چیز نمی¬تواند حجاب گردد<ref>متن، صص 55-54</ref>.
| |
|
| |
|
| |
| ==ویژگیها==
| |
| کتاب نوریّه با شرح استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] نکات بسیاری دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:
| |
| # این نخستین شرح عرفانی بر این رساله است.
| |
| # کتاب در نوع خود از بابت شرح و تفسیر کم نظیر است.
| |
| # این کتاب نیز با همین عنوان ظاهراً نخستین اثر در عالم تصوّف به نظر می رسد.
| |
| # کتاب از بابت تحلیل و انتقادی بودن از امتیازات خاص آن است.
| |
| # نویسنده در این اثر صراحتی در گفتار دارد.
| |
| # استفاده از منابع گسترده عرفان و فلسفه و دین از امتیازات کتاب است.
| |
|
| |
|
| |
| ==وضعیت کتاب==
| |
| کتاب نوریّه، تألیف شیخ [[علاء الدّوله سمنانی]] با مقدّمه، تصحیح و شرح استاد [[محمدی وایقانی، کاظم|کاظم محمّدی]] اثری است در یک جلد با مقدّمه‌ای کوتاه. متن کتاب فارسی است و دارای 62 صفحه است. کتاب حاضر در قطع رقعی و با جلد نرم و کاغذ مرغوب منتشر شده. مطالب کتاب با شماره های مسلسل مشخص شده و در انتهای اثر هم فهرست جامعی از منابع و مأخذ وجود دارد.
| |
|
| |
| ==پانویس ==
| |
| <references />
| |
|
| |
| ==منابع مقاله==
| |
| مقدّمه و متن کتاب
| |
|
| |
| ==وابسته‌ها==
| |
| {{وابسته‌ها}}
| |
|
| |
|
| |
| [[آشنایی با مکتب کبرویه]]
| |
|
| |
| [[نجم کبری]]
| |
|
| |
| [[علاءالدوله سمنانی پیر عارفان]]
| |
|
| |
| [[مکتوبات علاءالدّوله سمنانی]]
| |
|
| |
| [[نجم‌الدّین کبری پیر ولی تراش]]
| |
|
| |
| [[سعد الدّین حموی (زندگی، سلوک و اندیشه)]]
| |
|
| |
| [[فوائح الجمال]]
| |
|
| |
| [[سهروردی مفسر آیات نور]]
| |
|
| |
| [[تأویلات باطنی در شهود معنوی رنگ و نور]]
| |
|
| |
| [[سهروردی دانای حکمت باستان]]
| |
|
| |
| [[رده:کتاب‌شناسی]]
| |
| [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
| |
| [[رده: تفسیر]]
| |
| [[رده:قرآن و مباحث دیگر]]
| |
| [[رده:شهریور(1400)]]
| |
| [[رده:مقالات کاربران]]
| |
