بر ساحل سخن مولا یا ترجمه فارسی نهج‌البلاغه همراه با زندگانی پر بار علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن عباس، عبدالله بن عباس' به 'ابن عباس، عبدالله بن عباس') |
||
| (۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| شابک =964-6485-81-2 | | شابک =964-6485-81-2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =14613 | ||
| کتابخوان همراه نور =14613 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''ترجمه فارسی | '''ترجمه فارسی نهج‌البلاغه يا بر ساحل سخن مولا(ع) همراه با زندگانى پربار على(ع)'''، اثر [[عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم|عبدالرحيم عقيقى بخشايشى]]، ترجمه فارسی کتاب «نهج‌البلاغة»، شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار [[امام على(ع)]] است و در سال 1388ش. تدوين شده است. | ||
وى، | نویسنده، ضمن رعايت امانت در ترجمه، کلمات و عبارات را به‌صورتى کاملا شيوا و رسا، ترجمه نموده است. | ||
وى، کتاب را به سفارش برخى از دوستان که از وى درخواست نموده بودند تا شروع به تأليف کتابى نمايد که شامل برگزيده‌هایى از سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] در تمام فنون و شاخه‌هاى متفرق آن، اعم از خطبه‌ها، موعظه‌ها و آداب و رسوم زندگى باشد، تدوين نموده است. | |||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در سه بخش، ارائه شده است. | |||
نویسنده، نخست خطبه‌هاى زيبا، سپس نامه‌هاى گهربار و پس از آن، | نویسنده، نخست خطبه‌هاى زيبا، سپس نامه‌هاى گهربار و پس از آن، حکمت‌ها و آداب نيکوى [[علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] را فراهم آورده و ضمن ترجمه آنها، براى هر کدام از اين اقسام، باب جداگانه‌اى را معين نموده است. در پاره‌اى از موارد نيز در پى هم آوردن و ترتيب مطالب، مورد توجه خاص وى نبوده و لذا در ضمن مطالب انتخاب شده، فصول نامرتب و کلمات زيباى نامنظمی‌آورده شده است. | ||
گاهى نيز در اثناى سخنان انتخاب شده، لفظى به دو صورت آمده يا مطلبى به صورت | گاهى نيز در اثناى سخنان انتخاب شده، لفظى به دو صورت آمده يا مطلبى به صورت مکرر نقل شده است؛ علت اين امر، آن است که مؤلف در نقل سخنان آن حضرت(ع)، اختلاف شديدى را حس نموده است؛ گاهى سخن انتخاب شده، در نقلى، به‌صورتى آمده است که صورت منقول آن، در روايت ديگرى، در غير محل اولش با زيادت جملات و يا با آوردن لفظى زيباتر از نقل نخستين پيدا شده و ازاين‌رو، وى، مناسب ديده است تا آن کلام، دوباره نقل شده تا در انتخاب، احتياط شود و سخنان پرارزش امام(ع)، از تباهى، مصون بماند. گاهى نيز علت تکرار، سهو و نسيان وى بوده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه، ابتدا جلوه‌هایى از حيات | در مقدمه، ابتدا جلوه‌هایى از حيات پربرکت [[امام على(ع)]] بيان شده است. نویسنده، ضمن بيان گوشه‌هایى از دوران کودکى و نوجوانى آن حضرت(ع)، به رشد و نماى وى در مکتب پرفروغ الهى اشاره کرده و نمايى از ويژگى‌ها و خصوصيات روحى و معنوى ايشان، از جمله اخلاق نمونه و درخشان، ايثار و شجاعت، زهد و بى‌اعتنايى به دنيا، بهره معنوى از قدرت ظاهرى و... را به تصوير کشيده است. | ||
وى، معتقد است | وى، معتقد است که مطالعه و بررسى شخصيت پرعظمت على(ع)، در افکار و انديشه‌هایش، در طرز زيستنش، در کیفیت ايمان آوردنش، در مجاهداتش براى اسلام، در جنگ‌هایش، در اعمالش و در هرآنچه از انديشه به عمل و از قوه به فعل درآورده، نه تنها سازنده، تحرک‌آفرين، ارزنده و دل‌نشين است، بلکه در عصر شکوفايى و نوآورى و در دوران تضارب انديشه‌ها و ارزش‌ها، مى‌تواند شاخص و معيار زندگى اسلامى و سازنده زيربناى اصول و مبانى اعتقادى و منبع الهام‌بخش و سرشار از رهنمودها و ارشادهاى سازنده حيات فردى و اجتماعى انسان‌ها گردد. | ||
وى، به خوبى، به ابعادى از علم، شجاعت، زهد، سياست، | وى، به خوبى، به ابعادى از علم، شجاعت، زهد، سياست، حکومت و سيره اخلاقى و اجتماعى [[امام على(ع)]] اشاره کرده و حوادث مهم دوران زندگانى آن حضرت(ع)، به‌ويژه در عصر خلفا و دوران کوتاه حکومت ايشان را به تصوير کشيده و ديدگاه برخى از دانشمندان را در مورد شخصيت همه جانبه آن امام همام(ع) منعکس نموده است. | ||
وى، معتقد است | وى، معتقد است که از عجايب سخن آن بزرگوار(ع)، اين است که اگر کسى در سخنانى که ايشان درباره زهد و موعظه، پند و اندرز وارد ساخته است، تأمل و تفکر نمايد و از قلب خود اين معنى را بيرون کند که گوينده‌اش، شخصيتى است عظيم القدر، نافذ الامر و مالک الرقاب، شک و ترديدى نخواهد کرد که آنها، کلام کسى است که غير از زهد، نصيبى و جز عبادت، اشتغالى نداشته است و هرگز باور نخواهد کرد آنها، سخن کسى است که در راه خدا، با شمشير کشيده، در ميدان جنگ، غوطه‌ور شده و پهلوانان را به خاک افکنده است. | ||
بخش اول، بابى است برگزيده از خطبه‌ها و اوامر [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] | بخش اول، بابى است برگزيده از خطبه‌ها و اوامر [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] که در عين حال، جملات انتخاب شده‌اى نيز از سخنان آن حضرت(ع) در آن، نقل شده است که خطبه نبوده، ولى به اعتقاد نویسنده، به منزله خطبه است که در فرصت‌هاى خاصى، همچون جنگ‌هاى پيش آمده و در حوادث و رخدادهاى مهم، ايراد شده است که تعداد آنها در اين بخش، 241 خطبه است. | ||
برخى از اين خطبه‌ها، پيرامون سران نفاق، ياران جمل، مرگ و تحذير از آن، توبيخ قاتلان عثمان، اوضاع قبل از اسلام، ناپايدارى و بى‌وفايى دنيا، حادثه قتل عثمان، خوارج، بيعت امام(ع) با مردم، تشويق به بندگى خدا، زنان، رسالت و امامت، پيش‌گويى‌هایى | برخى از اين خطبه‌ها، پيرامون سران نفاق، ياران جمل، مرگ و تحذير از آن، توبيخ قاتلان عثمان، اوضاع قبل از اسلام، ناپايدارى و بى‌وفايى دنيا، حادثه قتل عثمان، خوارج، بيعت امام(ع) با مردم، تشويق به بندگى خدا، زنان، رسالت و امامت، پيش‌گويى‌هایى که در بصره رخ مى‌دهد، ملاحم و پيش‌گويى‌ها، شکايت مردم از عثمان، توصيف خدا و مدح رسول او(ص)، جايگاه خود در پيشگاه رسول خدا(ص)، اوصاف گمراهان و اهل ضلالت، بيان ويژگى‌هاى مؤمن واقعى و درباره حکمين در جنگ صفين مى‌باشد. | ||
در ميان اين خطبه‌ها، خطبه‌هاى مهم و معروفى همچون شقشقيه، اشباح، قاصعه، ذى قار و... نيز به چشم مى‌خورد. | در ميان اين خطبه‌ها، خطبه‌هاى مهم و معروفى همچون شقشقيه، اشباح، قاصعه، ذى قار و... نيز به چشم مى‌خورد. | ||
بخش دوم، منتخبى است از نامه‌ها، | بخش دوم، منتخبى است از نامه‌ها، شکايات و فرمان‌هاى آن حضرت(ع) به دشمنان و فرمان‌داران شهرها که در ميان آنها، برگزيده‌اى از عهدنامه‌ها، پيمان‌ها، وصيت‌نامه‌ها و سفارشات ايشان به اهل‌بيت(ع) و يارانش نيز وجود دارد که مجموع آنها، 79 نامه مى‌باشد. | ||
برخى از مخاطبان اين نامه‌ها، عبارتند از: اهل | برخى از مخاطبان اين نامه‌ها، عبارتند از: اهل کوفه، مردم بصره پس از فتح بصره، شريح بن حارث قاضى، استاندار آذربايجان، معاوية بن ابى سفيان، جرير بن عبدالله، معقل بن قيس رياحى، [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|ابن عباس]]، زياد بن ابيه، محمد بن ابى‌بکر، قثم بن عباس، برادرش عقيل، عمرو بن عاص، مصقلة بن هبيره، عثمان بن حنيف انصارى، مالک اشتر، طلحه و زبير، شريح بن هانى، کميل بن زياد نخعى، سلمان فارسی، حارث همدانى، ابوموسى اشعرى و... | ||
بخش سوم، اختصاص يافته است به برگزيده‌اى از سخنان | بخش سوم، اختصاص يافته است به برگزيده‌اى از سخنان حکمت‌آميز، مواعظ و کلمات کوتاه آن حضرت(ع) که منتخب پاسخ‌ها و ديگر رهنمودها و ارشادات ايشان مى‌باشد. اين بخش، دربردارنده مجموع 480 سخن کوتاه، به علاوه نه حديث توضيح‌دار، از [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]]، گردآورنده «نهج‌البلاغة»، است. | ||
عناوين برخى از اين سخنان و مواعظ، عبارت است از: | عناوين برخى از اين سخنان و مواعظ، عبارت است از: نکوهش طمع و آزمندى، بيان برخى از صفات، اقبال و ادبار دنيا، معاشرت با مردم، اغتنام فرصت، ترغيب به کار نيک، کفاره گناهان، پرهيز از گناه به هنگام وفور نعمت، آرزوهاى طولانى، اعراض از عادات ناپسند، ارکان و ستون‌هاى ايمان، مستحبات و واجبات، ريشه شهوات، طبيعت زن، مقابله به مثل، غربت و تنهایى، سپرى شدن زمان، داستان ضرار بن ضمره، ارزش انسان، شگفتى‌هاى آفرينش، روزه‌دار واقعى، پاک‌سازى دل، طمع‌ورزى، تندرستى در پرتو اخلاق، اهميت و تأثير نماز، علائم ستم‌گر، ثمره عقل و خرد، مسئوليت آگاهان و... | ||
نویسنده، سعى داشته تا اثر وى، عجايب بلاغت، غرايب فصاحت، گوهرهاى عربیت، | نویسنده، سعى داشته تا اثر وى، عجايب بلاغت، غرايب فصاحت، گوهرهاى عربیت، کلمات نافذ و نورانى دينى و معنوى را که در سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] نهفته است، به تصوير بکشد و به خوبى از عهده اين امر، برآمده است. | ||
هدف وى از گردآورى اين اثر، آن بوده تا افزون بر نماياندن محاسن بى‌شمار و فضايل متعددى | هدف وى از گردآورى اين اثر، آن بوده تا افزون بر نماياندن محاسن بى‌شمار و فضايل متعددى که در کلام [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] وجود داشته، قدر و منزلت آن حضرت(ع) را در عرصه فضيلت، فصاحت و بلاغت، آشکار سازد؛ چون به نظر وى، آن حضرت(ع)، از ميان عموم کسانى که از آنان چيزهاى پراکنده و کوتاهى نقل شده، تنها کسى است که به آخرين درجه بلاغت و فصاحت رسيده است؛ کلام او دريايى است که به کرانه آن نتوان رسيد و مجموعه انبوهى است که نتوان پهلو به پهلوى او زد. | ||
== وضعيت | == وضعيت کتاب == | ||
فهرست آيات قرآنى، احاديث نبوى، اعلام، | فهرست آيات قرآنى، احاديث نبوى، اعلام، اماکن و مناطق مذکور در متن، مآخذ و منابع مورد استفاده مؤلف و فهرست مطالب، در انتهاى کتاب آمده است. | ||
در پاورقى‌ها، ضمن | در پاورقى‌ها، ضمن ذکر منابع، برخى کلمات و عبارات متن، توضيح داده شده است. | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن | مقدمه و متن کتاب. | ||
{{نهج‌البلاغه}} | {{نهج‌البلاغه}} | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:امام علی(ع)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۲۹
| بر ساحل سخن مولا یا ترجمه فارسی نهج‌البلاغه همراه با زندگانی پر بار علی(ع) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | بر ساحل سخن مولا(ع)، همراه با زندگانی پربار علی(ع) نهج‌البلاغه. فارسی |
| ناشر | دفتر نشر نويد اسلام |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1388 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-6485-81-2 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ترجمه فارسی نهج‌البلاغه يا بر ساحل سخن مولا(ع) همراه با زندگانى پربار على(ع)، اثر عبدالرحيم عقيقى بخشايشى، ترجمه فارسی کتاب «نهج‌البلاغة»، شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و کلمات قصار امام على(ع) است و در سال 1388ش. تدوين شده است.
نویسنده، ضمن رعايت امانت در ترجمه، کلمات و عبارات را به‌صورتى کاملا شيوا و رسا، ترجمه نموده است.
وى، کتاب را به سفارش برخى از دوستان که از وى درخواست نموده بودند تا شروع به تأليف کتابى نمايد که شامل برگزيده‌هایى از سخنان اميرالمؤمنين(ع) در تمام فنون و شاخه‌هاى متفرق آن، اعم از خطبه‌ها، موعظه‌ها و آداب و رسوم زندگى باشد، تدوين نموده است.
ساختار
کتاب، با مقدمه مؤلف آغاز و مطالب در سه بخش، ارائه شده است.
نویسنده، نخست خطبه‌هاى زيبا، سپس نامه‌هاى گهربار و پس از آن، حکمت‌ها و آداب نيکوى حضرت على(ع) را فراهم آورده و ضمن ترجمه آنها، براى هر کدام از اين اقسام، باب جداگانه‌اى را معين نموده است. در پاره‌اى از موارد نيز در پى هم آوردن و ترتيب مطالب، مورد توجه خاص وى نبوده و لذا در ضمن مطالب انتخاب شده، فصول نامرتب و کلمات زيباى نامنظمی‌آورده شده است.
گاهى نيز در اثناى سخنان انتخاب شده، لفظى به دو صورت آمده يا مطلبى به صورت مکرر نقل شده است؛ علت اين امر، آن است که مؤلف در نقل سخنان آن حضرت(ع)، اختلاف شديدى را حس نموده است؛ گاهى سخن انتخاب شده، در نقلى، به‌صورتى آمده است که صورت منقول آن، در روايت ديگرى، در غير محل اولش با زيادت جملات و يا با آوردن لفظى زيباتر از نقل نخستين پيدا شده و ازاين‌رو، وى، مناسب ديده است تا آن کلام، دوباره نقل شده تا در انتخاب، احتياط شود و سخنان پرارزش امام(ع)، از تباهى، مصون بماند. گاهى نيز علت تکرار، سهو و نسيان وى بوده است.
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا جلوه‌هایى از حيات پربرکت امام على(ع) بيان شده است. نویسنده، ضمن بيان گوشه‌هایى از دوران کودکى و نوجوانى آن حضرت(ع)، به رشد و نماى وى در مکتب پرفروغ الهى اشاره کرده و نمايى از ويژگى‌ها و خصوصيات روحى و معنوى ايشان، از جمله اخلاق نمونه و درخشان، ايثار و شجاعت، زهد و بى‌اعتنايى به دنيا، بهره معنوى از قدرت ظاهرى و... را به تصوير کشيده است.
وى، معتقد است که مطالعه و بررسى شخصيت پرعظمت على(ع)، در افکار و انديشه‌هایش، در طرز زيستنش، در کیفیت ايمان آوردنش، در مجاهداتش براى اسلام، در جنگ‌هایش، در اعمالش و در هرآنچه از انديشه به عمل و از قوه به فعل درآورده، نه تنها سازنده، تحرک‌آفرين، ارزنده و دل‌نشين است، بلکه در عصر شکوفايى و نوآورى و در دوران تضارب انديشه‌ها و ارزش‌ها، مى‌تواند شاخص و معيار زندگى اسلامى و سازنده زيربناى اصول و مبانى اعتقادى و منبع الهام‌بخش و سرشار از رهنمودها و ارشادهاى سازنده حيات فردى و اجتماعى انسان‌ها گردد.
وى، به خوبى، به ابعادى از علم، شجاعت، زهد، سياست، حکومت و سيره اخلاقى و اجتماعى امام على(ع) اشاره کرده و حوادث مهم دوران زندگانى آن حضرت(ع)، به‌ويژه در عصر خلفا و دوران کوتاه حکومت ايشان را به تصوير کشيده و ديدگاه برخى از دانشمندان را در مورد شخصيت همه جانبه آن امام همام(ع) منعکس نموده است.
وى، معتقد است که از عجايب سخن آن بزرگوار(ع)، اين است که اگر کسى در سخنانى که ايشان درباره زهد و موعظه، پند و اندرز وارد ساخته است، تأمل و تفکر نمايد و از قلب خود اين معنى را بيرون کند که گوينده‌اش، شخصيتى است عظيم القدر، نافذ الامر و مالک الرقاب، شک و ترديدى نخواهد کرد که آنها، کلام کسى است که غير از زهد، نصيبى و جز عبادت، اشتغالى نداشته است و هرگز باور نخواهد کرد آنها، سخن کسى است که در راه خدا، با شمشير کشيده، در ميدان جنگ، غوطه‌ور شده و پهلوانان را به خاک افکنده است.
بخش اول، بابى است برگزيده از خطبه‌ها و اوامر اميرالمؤمنين(ع) که در عين حال، جملات انتخاب شده‌اى نيز از سخنان آن حضرت(ع) در آن، نقل شده است که خطبه نبوده، ولى به اعتقاد نویسنده، به منزله خطبه است که در فرصت‌هاى خاصى، همچون جنگ‌هاى پيش آمده و در حوادث و رخدادهاى مهم، ايراد شده است که تعداد آنها در اين بخش، 241 خطبه است.
برخى از اين خطبه‌ها، پيرامون سران نفاق، ياران جمل، مرگ و تحذير از آن، توبيخ قاتلان عثمان، اوضاع قبل از اسلام، ناپايدارى و بى‌وفايى دنيا، حادثه قتل عثمان، خوارج، بيعت امام(ع) با مردم، تشويق به بندگى خدا، زنان، رسالت و امامت، پيش‌گويى‌هایى که در بصره رخ مى‌دهد، ملاحم و پيش‌گويى‌ها، شکايت مردم از عثمان، توصيف خدا و مدح رسول او(ص)، جايگاه خود در پيشگاه رسول خدا(ص)، اوصاف گمراهان و اهل ضلالت، بيان ويژگى‌هاى مؤمن واقعى و درباره حکمين در جنگ صفين مى‌باشد.
در ميان اين خطبه‌ها، خطبه‌هاى مهم و معروفى همچون شقشقيه، اشباح، قاصعه، ذى قار و... نيز به چشم مى‌خورد.
بخش دوم، منتخبى است از نامه‌ها، شکايات و فرمان‌هاى آن حضرت(ع) به دشمنان و فرمان‌داران شهرها که در ميان آنها، برگزيده‌اى از عهدنامه‌ها، پيمان‌ها، وصيت‌نامه‌ها و سفارشات ايشان به اهل‌بيت(ع) و يارانش نيز وجود دارد که مجموع آنها، 79 نامه مى‌باشد.
برخى از مخاطبان اين نامه‌ها، عبارتند از: اهل کوفه، مردم بصره پس از فتح بصره، شريح بن حارث قاضى، استاندار آذربايجان، معاوية بن ابى سفيان، جرير بن عبدالله، معقل بن قيس رياحى، ابن عباس، زياد بن ابيه، محمد بن ابى‌بکر، قثم بن عباس، برادرش عقيل، عمرو بن عاص، مصقلة بن هبيره، عثمان بن حنيف انصارى، مالک اشتر، طلحه و زبير، شريح بن هانى، کميل بن زياد نخعى، سلمان فارسی، حارث همدانى، ابوموسى اشعرى و...
بخش سوم، اختصاص يافته است به برگزيده‌اى از سخنان حکمت‌آميز، مواعظ و کلمات کوتاه آن حضرت(ع) که منتخب پاسخ‌ها و ديگر رهنمودها و ارشادات ايشان مى‌باشد. اين بخش، دربردارنده مجموع 480 سخن کوتاه، به علاوه نه حديث توضيح‌دار، از سيد رضى، گردآورنده «نهج‌البلاغة»، است.
عناوين برخى از اين سخنان و مواعظ، عبارت است از: نکوهش طمع و آزمندى، بيان برخى از صفات، اقبال و ادبار دنيا، معاشرت با مردم، اغتنام فرصت، ترغيب به کار نيک، کفاره گناهان، پرهيز از گناه به هنگام وفور نعمت، آرزوهاى طولانى، اعراض از عادات ناپسند، ارکان و ستون‌هاى ايمان، مستحبات و واجبات، ريشه شهوات، طبيعت زن، مقابله به مثل، غربت و تنهایى، سپرى شدن زمان، داستان ضرار بن ضمره، ارزش انسان، شگفتى‌هاى آفرينش، روزه‌دار واقعى، پاک‌سازى دل، طمع‌ورزى، تندرستى در پرتو اخلاق، اهميت و تأثير نماز، علائم ستم‌گر، ثمره عقل و خرد، مسئوليت آگاهان و...
نویسنده، سعى داشته تا اثر وى، عجايب بلاغت، غرايب فصاحت، گوهرهاى عربیت، کلمات نافذ و نورانى دينى و معنوى را که در سخنان اميرالمؤمنين(ع) نهفته است، به تصوير بکشد و به خوبى از عهده اين امر، برآمده است.
هدف وى از گردآورى اين اثر، آن بوده تا افزون بر نماياندن محاسن بى‌شمار و فضايل متعددى که در کلام اميرالمؤمنين(ع) وجود داشته، قدر و منزلت آن حضرت(ع) را در عرصه فضيلت، فصاحت و بلاغت، آشکار سازد؛ چون به نظر وى، آن حضرت(ع)، از ميان عموم کسانى که از آنان چيزهاى پراکنده و کوتاهى نقل شده، تنها کسى است که به آخرين درجه بلاغت و فصاحت رسيده است؛ کلام او دريايى است که به کرانه آن نتوان رسيد و مجموعه انبوهى است که نتوان پهلو به پهلوى او زد.
وضعيت کتاب
فهرست آيات قرآنى، احاديث نبوى، اعلام، اماکن و مناطق مذکور در متن، مآخذ و منابع مورد استفاده مؤلف و فهرست مطالب، در انتهاى کتاب آمده است.
در پاورقى‌ها، ضمن ذکر منابع، برخى کلمات و عبارات متن، توضيح داده شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.