حياة أميرالمؤمنين(ع): بحوث في سيرته و فضائله و حكومته من طرق أهل السنة

حياة اميرالمومنين علي عليه السلام: بحوث في سيرته و فضائله و حکومته من طرق أهل السنة

نام کتاب	حياة اميرالمومنين علي عليه السلام: بحوث في سيرته و فضائله و حکومته من طرق أهل السنة
نام های دیگر کتاب	بحوث في سيرته و فضائله و حکومته من طرق أهل السنة
پدیدآورندگان	ناظم‌زاده قمي، سيد اصغر (نويسنده)
زبان	عربي
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏37‎‏ ‎‏/‎‏ن‎‏2‎‏ح‎‏9
موضوع	علي بن ابي طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت - احاديث اهل سنت علي بن ابي‎ طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - سرگذشت نامه - احاديث اهل سنت
ناشر	کوثر ولايت
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1419ق
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE4333AUTOMATIONCODE

معرفی اجمالی

حياة أميرالمؤمنين(ع): بحوث في سيرته و فضائله و حكومته من طرق أهل السنة، نوشته سید اصغر ناظم‌زاده قمی، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام و تاریخ شیعه. نویسنده در این کتاب به بررسی فضیلت‌های امیرالمؤمنین(ع) و مشی اخلاقی، سیاسی و اجتماعی آن حضرت (با محوریت منابع اهل تسنن) می‌پردازد.

ساختار

کتاب دارای مقدمه مؤلف است و مطالب آن در هشت فصل بیان شده است.

مؤلف به صدوچهل منبع مراجعه کرده؛ از آن جمله‌اند: قرآن کریم؛ نهج البلاغه؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید؛ صحاح سته اهل سنت؛ الاستيعاب؛ أسد الغابة في معرفة الصحابة؛ الأغاني؛ أنساب الأشراف؛ البداية و النهاية؛ تاريخ الخلفاء؛ تاریخ‌های طبری و یعقوبی و تاريخ الكبير بخاری؛ تفسیرهای ابن کثیر، ابن سود، طبری، زمخشری؛ جامع الأصول ابن اثیر؛ دیوان شافعی؛ سیره‌های حلبی، ابن هشام و زینی دحلان؛ الصواعق المحرقة؛ الغارات؛ طبقات الكبری؛ الكافی؛ مروج الذهب؛ مسندهای ابی‌یعلی و زید؛ مقاتل الطالبيين؛ ملل و نحل شهرستانی؛ مفردات راغب؛ وسائل الشيعة و ينابيع المودة.

گزارش محتوا

نویسنده، در مقدمه امامت را شعبه‌ای از نبوت می‌داند و معتقد است به‌خاطر وثوق به قول امام(ع) لازم است که وی هم مانند پیامبر(ص) معصوم باشد<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص5 . همچنین به‌خاطر قبح تقدیم مفضول بر فاضل، لازم است که ایشان افضل مردم زمانه خودش باشد<ref>ر.ک: همان، ص6 .

او احادیث ولایت، منزلت و یوم‌الدار را به‌عنوان برخی از مواردی که در آنها به امامت آن حضرت تصریح شده است، ذکر می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص6-7  و برخی از فضایل آن حضرت را بر مبنای روایات و آیات برمی‌شمارد<ref>ر.ک: همان، ص7-10  و به قول ابن حجر، اسماعیل بن اسحاق قاضی، ابوعلی نیشابوری، اخطب خوارزم و ابن ابی‌الحدید معتزلی از اهل تسن در بی‌رقیب بودن ایشان در فضایل استناد می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص10-11 .

مؤلف، می‌گوید: برای بیان وجود چنین فضایلی در شخصیتی انسانی (جدای از ثواب ذکر فضائل علی(ع)) به تبع بسیاری از نویسندگان و به درخواست برخی از فضلا، پس از استخاره و استمداد از آن حضرت، چنین کتابی را نوشتم<ref>ر.ک: همان، ص12 .

فصل اول کتاب به ویژگی‌های شخصیتی امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد؛ بیان تواتر روایات درباره تولد آن حضرت در کعبه<ref> متن کتاب، ص17-18 ، نسب هاشمی‌اش، کنیه‌اش به ابوالحسن، ابوالحسین، ابوالقاسم، ابوتراب و ابومحمد وبیان القاب مرتضی، حیدر، امیرالمؤمنین و انزع بطین برای ایشان<ref> همان، ص19-27 ، بیان ایمان ابوطالب، تعلق خاطر پیامبر(ص) به او و غسل وی به دست پسرش علی(ع)<ref> همان، ص27-30 ، ذکر فضایل فاطمه بنت اسد (مادر آن حضرت) و حضور پیامبر(ص) در تدفین او و تکفین وی با لباس رسول خدا(ص)<ref> همان، ص31 ، بیان اختلاف علما در سن حضرت زهرا(س) و فضایل ایشان و ازدواجش با علی(ع)<ref> همان، ص33-35 ، ذکر نام و تعداد برادران و خواهران و فرزندان علی(ع)<ref> همان، ص36-37 و بیان مشخصات ظاهری این امام<ref> همان، ص38 از مطالب این فصل است.

فصل دوم درباره بیان جایگاه و نقش علی بن ابی‌طالب(ع) در جنگ‌ها و غزوه‌های متعدد است. پرچم‌داری لشگر مسلمین در جنگ‌های بدر، احد، خیبر، احزاب و روز فتح مکه با علی(ع) بود<ref> همان، ص42 . در روز احد، از کسانی بود که پیامبر(ص) را ترک نکرد و از جنگ نگریخت و آن‌چنان شدید نبرد می‌کرد که در وصف او ندایی از آسمان می‌گفت: لا فتی إلّا علي لا سيف إلّا ذوالفقار<ref> همان، ص44-47 . در غزوه خندق، تنها کسی که به مصاف عمرو بن عبدود رفت و او را به شیوه‌ای جوانمردانه کشت، امیرالمؤمنین(ع) بود. پیامبر تعبیر رویارویی تمامی ایمان با تمام کفر را در مصاف این دو تن فرمود<ref> همان، ص48-50 . روایات، ماجرای صلح حدیبیه را تدبیر امیرالمؤمنین(ع) دانسته‌اند<ref> همان، ص51 . فتح قلعه‌ی خیبر، پس از تلاش‌های ناموفق ابوبکر و عمر در جنگ با دشمن، به دست امیرالمؤمنین(ع) انجام شد<ref> همان، ص58 . او درب قلعه خیبر را کند و تا زمان فتح کامل درب در دست ایشان بود<ref> همان، ص59 . در فتح مکه، گرفتن نامه حاطب بن ابی‌بلتعه از ساره، پرچم‌داری سپاه مسلمین، کشتن برخی از مشرکین به دستور رسول خدا(ص) و ساقط کردن بت بالای کعبه، از فضایل امیرالمؤمنین(ع) در این ماجراست<ref> همان، ص59-61 . رشادت‌های علی(ع) در مقابل قبیله هوازن در حنین<ref> همان، ص62-63 و عدم شرکت در تبوک و جانشینی پیامبر(ص) در مدینه به‌خاطر برملا کردن نقشه منافقان نیز در این فصل ذکر شده است<ref> همان، ص64-65 .

نویسنده در فصل سوم، به بررسی برخی از آیات و روایات نازله در ارتباط با امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد؛ آیات تطهیر، مباهله، مودت، ولایت، سقایت، انفاق، ایثار، سوره هل اتی (دهر) و احادیث، ثقلین، سدّالابواب، طیر، منزلت، غدیر، سفینه و باب حطه، مدینة العلم، علي مع القرآن، علي مع الحق و حدیث تشبیه آن حضرت به انبیا، محور مباحث این فصل هستند<ref> همان، ص70-114 .

مؤلف در فصل چهارم درباره مناقب آن حضرت قلم زده است. تربیت آن حضرت در محضر پیامبر(ص)، سبقت او بر تمامی مردان در اسلام، خوابیدن در جایگاه پیامبر خدا(ص) برای حفظ جان ایشان در ماجرای ليلة المبيت، ردّ الشمس به حرمت علی(ع)، بیان جانشینی پیامبر در جای‌جای تاریخ اسلام و ذکر برخی صفات آن حضرت، مانند: علم، شجاعت، زهد و عبادت، قوت ایمان، صبوری، بخشندگی و... از مطالب مذکور در این بخش هستند<ref> همان، ص117-257 .

معجزات و اخبار آن حضرت از برخی مسائل غیبی، مباحث تشکیل‌دهنده فصل پنجم کتاب است. در این فصل ضمن بیان معجزه و کرامت و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن دو<ref> همان، ص261-262 ، از پیشگویی آن حضرت(ع) درباره خوارج نهروان، حکومت حجّاج، شهادتش، فاجعه کربلا، عاقبت برخی از اصحاب مانند میثم تمار، کمیل بن زیاد، رشید هجری و مزرّع بن عبدالله و استجابت دعای آن امام(ع) صحبت می‌شود<ref> همان، ص262-272 .

فصل ششم کتاب به مسائل سیاسی و اجتماعی می‌پردازد. در این فصل، مباحث مرتبط با امامت آن حضرت، عدالت ایشان، سیره ایشان در بیت‌المال، نحوه برخورد آن حضرت با اهل ذمه، معارضان در حکومت، غُلات، کارپردازان دولتی، بازاریان و ارباب صنایع و... و علی(ع) در جایگاه قضاوت بیان می‌شود<ref> همان، ص275-399 .

در قسمت امامت، ضمن بیان تعریف‌های مختلف و رویکردهای مسلمانان به این مقوله<ref> همان، ص275-279 ، با استفاده از آیات ولایت و تطهیر و احادیث غدیر، منزلت، ثقلین، سفینه و دلایل دیگر، به اثبات امامت ایشان می‌پردازد<ref> همان، ص279-291  و در این میان گریزی هم به عصمت آن حضرت می‌زند<ref> همان، ص289-291 . او مباحث سیاسی امیرالمؤمنین(ع) را مطابق با کتاب و سنت و مماثل مشی سیاسی رسول‌الله(ص) می‌داند<ref> همان، ص292-298  و به بیان نقاط تفاوت سیاست‌های علی(ع) و معاویه می‌پردازد<ref> همان، ص298-300 . مؤلف، در بحث از عدالت علی(ع) کلام پیامبر خدا(ص) درباره عدل ایشان را ذکر می‌کند و بیان می‌دارد جامعه آن روز این عدالتی را که مورد اعتراف دوست و دشمن بود، طاقت نیاورد و نمونه‌هایی از اجرای عدالت اجتماعی را در دوران خلافت آن حضرت ذکر کرده و برخی خطابات و نامه‌هایش را می‌آورد. اجرای عدالت در حق عقیل برادرش و وصیت به اجرای آن در حق قاتلش ابن ملجم مرادی هم در این بخش ذکر شده است<ref> همان، ص330-315 .

فصل هفتم درباره مظلومیت و شهادت آن حضرت(ع) است. نویسنده، مواردی از برخوردهای منافقان با آن حضرت پس از شهادت رسول‌الله(ص) و همچنین مظلومیت ایشان در شورای خلافت، ماجرای حکمیت در صفین و حتی مظلومیت علی(ع) بعد از شهادت به‌حدی که بر منابر رسمی به ایشان ناسزا می‌گفتند و قبر شریفش تا مدت‌ها مخفی بود و... را ذکر می‌کند<ref> همان، ص400-428 . سپس به تاریخ شهادت ایشان، مدارا کردنش با ابن ملجم قبل از شهادتشان، سبب قتل آن حضرت (همدستی ابن ملجم و قطام)، وصیتش به امام حسن مجتبی(ع) و... می‌پردازد<ref> همان، ص428-445 .

در فصل هشتم، برخی از کلمات آن حضرت(ع) ذکر شده است.

وضعیت کتاب

فهرست کل مطالب کتاب و فهارس: اسامی انبیا و ملائکه، نام‌های امامان، اعلام، قبیله‌ها و جماعات، ادیان و فرق و مذاهب، اماکن و شهرها، روزها و وقایع و غزوه‌ها و منابع و مصادر، در انتهای آن و فهرست مطالب هر فصل در ابتدای همان فصل آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.