رشحات الحكمة تعليقة علی الأسفار

    از ویکی‌نور
    رشحات الحكمة تعليقة علی الأسفار
    رشحات الحكمة تعليقة علی الأسفار
    پدیدآورانشاه‌آبادی، محمد(نويسنده)
    عنوان‌های دیگرالاسفار الاربعه. شرح
    ناشرمهدي يار
    مکان نشرايران - قم
    چاپ1
    موضوعصدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، ??? - ????ق. الحکمه المتعاليه في الاسفار الاربعه - نقد و تفسير فلسفه اسلامي - متون قديمي تا قرن 14
    تعداد جلد3
    کد کنگره
    ‏BBR‎‏ ‎‏1083‎‏ ‎‏/‎‏ش‎‏2‎‏ر‎‏5

    رشحات الحكمة تعليقة علی الأسفار، تألیف محمد شاه‎آبادی، از جمله حواشی و تعلیقه‎هایی است که بر موضوعاتی از کتاب اسفار اربعه صدرالدین محمد شیرازی (متوفی 1050ق)، مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتألهین نوشته شده است.

    کتاب اسفار، از مهم‎ترین کتاب‎های فلسفی در «حکمت متعالیه» است که تاکنون حواشی و شروح بسیاری بر آن نوشته شده است و از دیرباز از کتاب‎های درسی در حوزه و دانشگاه بوده است. نویسنده در این کتاب، با اشاره به برخی از مباحث اسفار، به نقل و نقد دیدگاه دیگر فلاسفه پیرامون آن مباحث پرداخته است.

    سبک نگارش اثر به شیوه رایج «قوله -‎ أقول» در 201 شماره ارائه شده است. با این توضیح که این‎گونه نیست که نویسنده همواره کلام صدرالمتألهین را نقل و سپس نقد و تشریح نماید؛ بلکه گاه کلام نویسنده اسفار و گاه نظرات دیگر فلاسفه، چون ابونصر فارابی و ابن سینا یا ملا هادی سبزواری و علامه طباطبایی را با ذکر نام آنها آورده و در ذیل هر سخن با ذکر «أ‎قول» آنها را شرح و نقد کرده است. شارح در اولین فصل از کتاب در اثبات وجود واجب‌الوجود به‎وسیله برهان صدیقین - پس از ذکر کلامی از صدرالمتألهین، مبنی بر اینکه حد وسط در برهان مزبور در حقیقت چیزی جز وجود او نیست – نوشته است: این برهان، هیچ‎کدام از دو برهان «لمی» و «انی»، به اصطلاح منطقی آن نیست؛ مگر اینکه برهان «لمی» را اعم از آنچه در منطق ذکر شده است (اثبات معلول از ناحیه علت) بدانیم و بگوییم: شامل اثبات علت از ناحیه خودش در مقام اثبات (نه در مقام ثبوت تا دور لازم آید) نیز می‎شود... مطابق این تعمیم، برهان صدیقین، «لمی» است نه «انی».

    سپس دیدگاه علامه طباطبایی را در این‎باره ذکر می‎کند. به نظر علامه، برهان صدیقین، برهان «انی» است که در آن از طریق برخی از لوازم، سلوک می‎شود.

    (اساسا به عقیده علامه در فلسفه الهی، غیر از برهان «إن» که در آن از یکی از متلازمین پی به ملازم دیگر برده می‎شود، برهان دیگری (یعنی برهان «لم») راه ندارد؛ زیرا موضوع فلسفه، موجود است و محمول این موضوع به‎نحوی مساوی با موضوع (یعنی موجود) است و چیزی جز وجود نداریم، که بخواهد علت ثبوت محمول یا موضوع قرار گیرد؛ زیرا هرچه هست همین موضوع یا محمول است. در همین راستا ذیل سخن ملاصدرا در اسفار – که می‎گوید: ما از مقصود پی به مقصود می‎بریم - ‎علامه می‎افزاید: «مع‎ذلک این برهان، «انّی» است؛ زیرا از ملازم شیء به خود شیء پی برده‎ایم؛ چون بین حقیقت وجود و ضرورت ازلی‎بودن او تلازم است و هرگز ذات، علت خود ذات یا علت صفات ذات، که عین ذاتند، نمی‎تواند باشد». به نظر وی، تعبیر «راه عین مقصود است»، تعبیری فلسفی نیست؛ چون ما از احد متلازمین (آن مرتبه تامه هستی)، به ملازم دیگر (وجوب ازلی) پی برده‎ایم. بر فرض اینکه اتحاد راه و هدف و نام‎گذاری آن به برهان صدیقین درست باشد، ولی برهان «لمی» نخواهد بود، بلکه همان برهان «انی» معتبر است)[۱].

    فهرست مطالب کتاب در انتهای اثر ذکر شده است.

    پانویس

    1. ر.ک: متن کتاب، ص5-3؛ فقیه ایمانی، فاطمه، ص48

    منابع مقاله

    1. متن کتاب.
    2. فقیه ایمانی، فاطمه، «ابهاماتی در تقریر محمدحسین طباطبایی از برهان صدیقین»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: پژوهش‎های فلسفی – کلامی، تابستان 1390، شماره 48، صفحه 147 تا 162.

    وابسته‌ها