روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - 'انگليسي' به 'انگلیسی')
    خط ۹: خط ۹:
    [[گلشن، عبدالحميد]] (مترجم)
    [[گلشن، عبدالحميد]] (مترجم)
    |-
    |-
    | data-type="language" |فارسی انگليسي
    | data-type="language" |فارسی انگلیسی
    |کد کنگره  
    |کد کنگره  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏37‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏9‎‏ر‎‏9  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏37‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏9‎‏ر‎‏9  

    نسخهٔ ‏۱۲ اوت ۲۰۱۸، ساعت ۰۰:۵۲

    روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان
    روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان
    پدیدآورانکربن، هانری(نويسنده)

    فرديد، احمد (مترجم)

    گلشن، عبدالحميد (مترجم)
    عنوان‌های دیگرروابط حکمت اشراق و فلسفه ايران باستان (محرکهاي زرتشتي در فلسفه اشراق)
    ناشرموسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ايران
    مکان نشرايران - تهران
    چاپ3
    شابک964-8036-06-3
    موضوعاشراق (فلسفه)

    زردشتي - تاثير سهروردی، یحیی بن حبش، 549؟ - 587ق. - نقد و تفسير

    فلسفه ايراني
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏37‎‏ ‎‏/‎‏ک‎‏9‎‏ر‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان اثر هانری کربن(1903-1978م)، کتابی است به زبان فارسی و با موضوع فلسفه و حکمت اسلامی. گزارش و ترجمه این کتاب را احمد فردید و عبدالحسین گلشن انجام داده‎اند.

    نویسنده در این اثر به بیان تأثیرات فلسفه ایران باستان بر حکمت اشراق پرداخته است. این کتاب، حاصل پیاده‎سازی سخنرانی کربن در جمع انجمن ایران‎شناسی در دهم آبان 1324 در موزه ایران باستان است.

    ساختار

    کتاب دارای، مقدمه غلامرضا اعوانی، رئیس وقت موسسه [انجمن] پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، سرآغاز به قلم آقای پورداود، دیباچه به قلم هانری کربن و محتوای مطالب است.

    گزارش محتوا

    غلامرضا اعوانی در مقدمه‎اش بر کتاب از علت چاپ این کتاب و برخی کتاب‎های دیگر کربن به مناسب صدمین سال تولد او یاد می‎کند و از شخصیت و گرایش علمی کربن و تأثیر او در انتقال افکار شیعی به غربیان سخن می‎گوید. وی همچنین ترجمه این کتاب به دست دکتر فردید و عبدالحمید گلشن را نقطه قوتی برای آن به شمار می‎آورد.[۱]

    در مقدمه آقای پورداود به این نکته اشاره شده که این کتاب حاصل پیاده‎سازی سخنرانی کربن در جمع انجمن ایران‎شناسی در دهم آبان 1324 در موزه ایران باستان است و به جهت امکان استفاده فارسی زبانان از آن به تصمیم همان انجمن که خود کربن هم جزء افراد آن بوده به فارسی ترجمه شده است. وی، سپس به معرفی سرگذشت مختصری از سهروردی می‎پردازد و بعدازآن از کربن به خاطر برداشتن گرد غفلت از زحمات سهروردی تشکر می‎کند.[۲]

    کربن در مقدمه‎اش بیان می‎کند که «باید با کمال صراحت، منحنی تغییرات جهان را در شرق و به‎ویژه در ایران بنگریم. بدون شک، دوستان خاورى ما از همان وسوسه‎اى که بررسى‎هاى تاریخى ما از آن نشأت یافته، برانگیخته نشده‎اند. ازاین‎رو در بنیاد طرح‎هاى جمعى ما، فضایى خالى- به‎اشتباه- ایجاد شده، همین نقصان است که ما باید آن را جبران نماییم و بدین کار، جز با کوششى همگانى توفیق نتوان یافت و در صورت توفیق، ممکن است ثروتى بى‎پایان- که به‎وسیله متفکران ایران محفوظ مانده- به‎منزله پاره‎سنگى براى تقدیر و تعیین مقادیر معدوم، مغلوط و یا فاسد، تلقى گردد.»[۳] وی بیان می‎کند که در این صفحات در پی نشان دادن طریقه این نکته است که آثار سهروردی را می‎توان به‎مثابه نقطه عزیمت به‎حساب آورد.[۴] «آزمایش قطعى را جز در ایران نمى‎توان اعمال کرد، چه در این کشور، هنوز منابع زنده همه الهامات اندیشه سهروردى «اشراقى» که هم خود از آن‎ها سیراب شده و هم محرک پیدایش آن‎ها گردیده، موجود است.»[۵] «فکر ایرانى به زبان پهلوى، پارسى و تازى، تعبیر و بیان شده و آن نگهبان میراثى است که از یک نوع بینش ملى محدود، بسیار بالاتر است، بلکه به‎منزله جهانى مینوى- که در آن مى‎توانیم پذیرایى مهمانان و زائران اقطار دیگر را مشاهده کنیم- خود را محفوظ داشته است. مشخصاً نوشته‎هاى سهروردى از همه محرک‎هایى که به هنگام خود در وجدان ایرانى انعکاس یافته، برخوردار است. به همین جهت است که مطالعه آثار وى، جز به‎منزله نقطه عزیمت نیست، ولى باید به کسب این نقطه توفیق یافت و بدان منظور، نبشته‎هاى مزبور را مورد توجه قرار داد.»[۶]

    نویسنده می‎گوید: سهروردی نیز خود در مقدمه حکمة الإشراق از «امام حکمت، استاد ما افلاطون» سخن گفته بود.

    هرمس، زردشت و افلاطون سه مظهر بزرگ عرفان و سه پیامبر حکمت الهى هستند که سهروردى همواره به افادات آن‎ها اعتماد دارد.

    این چندان شگفت نیست. اگر در اخبار و تواریخ بحثى فلسفه، این‎گونه امور، على الاصول، مورد غفلت قرار گرفته، بالعکس، از پرتو تحقیقات بیست ساله اخیر و دقت خاصى که به اخبار ادکسس کنیدسى مبذول گردیده است، اکنون ما مى‎دانیم که در آکادمیا یعنى در حوزه درس افلاطون، نسبت به اقوال زردشت، چه رغبت و التفات و حتى چه حرارت و ارادتى وجود داشته است. حتى فهرست اسامى‎ کسانى را که در حلقه درس افلاطون، حاضر بوده‎اند، از پرتو پاپیروسى که در هرکولانوم به دست آمده، در دست داریم و مى‎دانیم که شخصى از اهالى کلده، یعنى از رعایاى هخامنشى نیز در آخرین سال‎هاى عمر افلاطون، در محضر درس وى، حضور به هم رسانیده است و گمان غالب آن است که مأخذ اخبار ادکسس و مرجع تقریر وجوه مشابهت پرمعنى میان زردشت و افلاطون در این اخبار، همین شخص باشد[۷].

    در ادامه می‎گوید:

    سهروردى تعبیرات «حکمت مشرقیه» و «حکمت مشارقه» و «حکمت اشراق» را به‎تناوب به کار مى‎برد. از طرف دیگر، ابن‎سینا نیز قصد تدوین حکمة المشرقیه‎اى داشته که ناتمام مانده است؛ و این خود، مطلبى است که هرکس به تحقیق در سیر افکار فلسفى در ایران پرداخته، به نحوى نظر دقت او بدان جلب گردیده و خواسته است ببیند که آیا در این زمینه، میان ابن‎سینا و سهروردى چه رابطه‎اى در کار بوده است؟[۸].

    سپس خود چنین جواب می‎دهد:

    دراین‎باره، گواهى صريح خود سهروردى را که البته از هرگونه شهادت ديگرى موثق‎تر خواهد بود، در دست داریم، وى در یکى از نخستین فصول منطق مطارحات (ذیل صفحه 195 جلد اول آثار سهروردى، چاپ این‎جانب) در بحث از این‎که ماهیات بسیط را به حد تعریف نمى‎توان کرد، خواننده را به کراسه‎ها (دفترها) یى مراجعه مى‎دهد که اصل آن‎ها را ابن‎سینا به مشرقیین نسبت داده است و به صورتى پراکنده و ناتمام موجود است. سپس مى‎گوید:

    و این کراسه‎ها، هرچند او نسبت آن‎ها را به مشرقیین داده است، لیکن عیناً از قواعد مشائین و حکمت عامه است؛ جز این‎که او در بسیارى از موارد، عبارت را تغییر داده و یا در بعضى از فروع تا یک اندازه تصرف کرده است؛ تصرفى بدان اندازه که مطالب این کتاب با کتب دیگر او، مباینت قابل‎توجه و نیز با اصل مشرقى مقرر در عهد خسروانیان تقرر پیدا نمى‎کند و خطب عظیم و حکمت خاصه، همین (اصل مشرقى) است.

    و باز در دنبال آن مى‎نویسد:

    و قصد ما در این کتاب، جز تتمیم روش‎هاى مشائین و تفریع و تهذیب آن‎ها نیست و این روش‎ها عبارت از حکمت عامه و براى اهل بحث است. هرچند در این کتاب، گاهى نکته‎هاى پراکنده ذوقى شریف نیز آورده شده است، ولى خطب (امر) عظیم، در کتاب ما به نام حکمة الاشراق که مشتمل بر اصول شریف است، مرموز است.

    مطلب را صریح‎تر از این، تأکید نمى‎توان کرد. در نظر سهروردى، ابن‎سینا البته در مقام طرح یک «حکمت مشرقى» بوده، الا این‎که واجد اصل مشرقى و واصل بدان نبوده و بنابراین «کراسه‎ها» ى او بى‎اصل و به هر صورت، ناقص بوده است و اصل مشرقى همان است که از طرف حکماى قدیم ایران و خسروانیان تأسیس یافته بوده است و او چنین نتیجه مى‎گیرد که: براى وقوف به قواعد این حکمت مشرقى، باید پس از تحصیل حکمت بحثى، به‎منظور اکتساب ملکه تهذیب لطایف حکمت الهى از شوائب مباحثات و مجادلات بى‎حاصلى که متأخرین مشائین و متکلمین بر آن افزوده‎اند، به کسى که واجد این قواعد و تابع مؤسسین آن‎ها است و توفیق الهى، او را وارث معنوى حکماى قدیم ایران قرار داده و بنابراین به خود سهروردى مراجعه کرد. در اینجا، پیوند مقرر میان اصل مشرقى و حکمت اشراق، نیک مشهود است. با بیان کیفیت دقیقى است که بدان این پیوند برقرار گردیده که به قلب دستگاه سهروردى راه توانیم یافت[۹].

    وضعیت کتاب

    کتاب علاوه بر عنوان مذکور عنوان دیگری با نام روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان (محرک‎های زرتشتی در فلسفه اشراق) نیز دارد.[۱۰] فهرست مطالب در ابتدای کتاب ذکر شده است. پاورقی‎های کتاب با اینکه انگشت‎شمار هستند اما حاوی توضیحات مفیدی می‎باشند. متن اصلی فرانسوی کتاب پس از پایان ترجمه ذکر شده است. هانری کربن در دیباچه از احمد فردید، مصطفی مقربی، محمد معین و آقای لاودن (وابسته مطبوعات سفارت فرانسه) تشکر کرده است.[۱۱]

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه ناشر، ص3-4
    2. ر.ک: سرآغاز، ص7-9
    3. دیباچه، ص12
    4. ر.ک: همان، ص12-13
    5. همان، ص13
    6. همان، ص14
    7. متن کتاب، ص30-31
    8. همان، ص31
    9. همان، ص32-35
    10. ر.ک: شناسنامه کتاب، ص2
    11. ر.ک: دیباچه، ص15-16

    منابع مقاله

    مقدمات و متن کتاب.

    وابسته‌ها