قیام توابین: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات کتاب

چناراني، محمد علي (نويسنده)  

| مکان نشر = ايران - مشهد مقدس

1.اسلام - تاريخ - از آغاز تا 65ق.

4.قيام توابين، 65ق.

}}

==معرفی اجمالی==

'''قیام توابین'''، تألیف محمدعلی چنارانی، از جمله آثار فارسی پیرامون قیام توابین است که اهداف و عوامل شکل‌گیری، سیر وقایع و دلایل شکست آن را مورد بررسی قرار داده است.

   

==ساختار==

==گزارش محتوا==

نویسنده در مقدمه، اصول پژوهشی نگارنده را به‌صورت فیش‌برداری و تنظیم آنها دانسته است <ref> متن کتاب، ص6-5</ref>.

اینکه در بحث تاریخی از مدارک رجالی، حدیثی و گاهی تفسیری استفاده شده، به این دلیل است که در برخی مواقع فقط کتاب‌های مربوط پاسخ‌دهنده و راهگشا بوده‌اند؛ پس نمی‌توان در راستای تحقیق کامل، از دیگر مآخذ علمی بهره نجست، بلکه استفاده از منابع مختلف بر ارزش تحقیق می‌افزاید و از امتیازهای آن بشمار می‌رود<ref> ر.ک: همان، ص7</ref>.

کتاب حاضر به شیوه تحقیق و نقد مطالب تاریخی و روایت‌های آشفته تاریخ اسلام درباره قیام توابین نوشته شده است؛ ازاین‌رو، اساس کار بر مدارک نخستین قرار گرفته و مآخذ و مدارک بعدی به‌عنوان مؤید ثبت و ضبط گردیده است تا خوانندگان محترم در فضای پژوهش و تحقیق و نیز اسناد تاریخی قرار گیرند و قضاوت و داوری نمایند. همچنین به اقتضای زمینه مورد بحث، از مدارک رجالی، حدیثی، تفسیری، جغرافیایی، تبارشناسی و... بهره گرفته شده تا اثر از استحکام و اطمینان بیشتری برخوردار گردد<ref> ر.ک: همان</ref>.

نویسنده در اولین فصل کتاب واژه «توابین» را پشیمان‌شدگان معنا کرده است. این واژه در قرآن یک مرتبه در سوره بقره آیه 222 به ‌کار رفته است. همچنین در روایات بی‌شماری از معصومین(ع) این واژه با الفاظ گوناگونی به ‌کار رفته است. سبب نام‌گذاری توابین بدین نام مطلب انتهایی این فصل را تشکیل می‌دهد که کاربرد آن توسط تاریخ‌نگارن و استفاده از آن توسط رهبران نهضت به‌عنوان دلایل نام‌گذاری ذکر شده است <ref> ر.ک: همان، ص12-11</ref>.

   

بررسی اوضاع سیاسی و اجتماعی جهان اسلام در هنگام جنبش توابین، موضوع فصل دوم کتاب است. امت اسلامی در زمان توابین گرفتار بحران سیاسی بوده و پریشان و متزلزل شده بود. همین عامل باعث بروز جنبش‌هایی در سرزمین‌های عراق، حجاز، مصر و... شده بود که نویسنده به‌تفصیل به آن پرداخته است<ref> ر.ک: همان، ص20-13</ref>.

نویسنده، معتقد است که اهداف قیام توابین را با توجه به شخصیت رهبران قیام و سخنان و مطالب آنها می‌توان شناخت. در سخنان و نامه‌های توابین، رضایت خداوند، امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از حقوق اهل‌بیت(ع) و در صورت پیروزی تفویض خلافت و حکومت به امام معصوم(ع) از دلایل قیام برشمرده شده است<ref> ر.ک: همان، ص21</ref>.

در مدارک تاریخی و روایی، جمله‌ای از امام سجاد(ع) وجود ندارد که بر حضور آشکار و تشویق توابین برای قیام یا منع و بازداشتن آنان از این حرکت دلالت داشته باشد. در فصل چهارم با نگاه تاریخی و اعتقادی، موضع‌گیری امام سجاد(ع) نسبت به قیام توابین مورد بررسی قرار گرفته و در آخر چنین نتیجه‌گیری شده است که راهی که امام سجاد(ع) پیمود با توجه به محاسبات و موقعیت‌ها منطقی‌ترین راه بود؛ زیرا حوادث آینده این واقعیت را به‌خوبی آشکار ساخت<ref> ر.ک: همان، ص30-28</ref>.

   

در بخش سوم کتاب سیر وقایع تاریخی جنبش توابین از آغاز تا انجام بررسی شده است. نویسنده نخستین گردهمایی توابین را در سال پنجاه هجری قمری پس از شنیدن خبر شهادت امام حسن(ع) در خانه سلیمان بن صرد خزاعی در کوفه دانسته است. گردهمایی بعدی توابین پس از شهادت امام حسین(ع) انجام شده است. دیدار توابین با مختار، زمینه‌های شکل‌گیری قیام توابین، شهرهای استراتژیک در جنبش توابین و شهادت رهبران توابین، از جمله مباحث مطرح‌شده در این بخش از کتاب است<ref> ر.ک: همان، ص129-75</ref>.

دلایل شکست قیام توابین و آثار اجتماعی و سیاسی جنبش توابین در آخرین بخش از کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده هشت دلیل بر شکست توابین ذکر کرده است. وی بی‌وفایی کوفیان را عاملی مهم در شکست توابین دانسته و شاهد بر این مطلب را خطبه‌ها و سخنان علی(ع) و فرزندان آن حضرت دانسته که نمونه‌های بسیاری از آنها در منابع گوناگون یاد شده است. بیداری مسلمانان، نگران کردن دشمنان اهل‌بیت(ع)، تحقق قیام‌ها و اثبات بی‌ایمانی کسانی که در کربلا حاضر بودند نیز به‌عنوان آثار اجتماعی و سیاسی جنبش توابین ذکر شده است <ref> ر.ک: همان، ص147-141</ref>.