الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي

    از ویکی‌نور
    الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي
    الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي
    پدیدآورانمکرم، عبدالعال سالم (نويسنده)
    ناشرمؤسسة الرسالة
    مکان نشرلبنان - بیروت
    سال نشر1413ق - 1993م
    چاپ2
    شابک-
    موضوعزبان شناسان عرب - زبان عربی - نحو - تاریخ
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    /‎‏م‎‏7‎‏ح‎‏8 6063 ‏PJ‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الحلقة المفقودة في تاريخ النحو العربي، تألیف دکتر عبدالعال سالم مکرم (متولد 1944م)، استاد زبان و ادبیات عرب، کتابی است در موضوع تاریخ علم نحو.

    نویسنده در این کتاب بر این عقیده است که از عصر ابو‌الاسود تا عصر خلیل و سیبویه یک دوران ناشناخته وجود داشته و در واقع دستور زبان عربی به معنای دقیق کلمه تولدش در کتاب سیبویه است، اما اطلاعات ما نسبت به وضعیت و جایگاه علم نحو قبل از خلیل و سیبویه بسیار محدود است و متأسفانه محققان به دلیل این محدودیت و فقر اطلاعاتی به آن نپرداخته‌اند[۱].

    اما این طبیعی نیست که کتاب سیبویه به این شکل از بلوغ و کمال یک‌دفعه به وجود آمده باشد و ریشه‌های قبلی نداشته باشد که حیات و رشد آن را فراهم کند.

    این کتاب در واقع به دنبال کاوش و روشن‌کردن این دوران و عالمانی است که حاصل تحقیقات و پژوهش‌های آنها در کتاب سیبویه نمود پیدا کرده است[۲].

    نویسنده در موضوع اشخاصی که قبل از خلیل و سیبویه ساختار نحو عربی را پایه‌ریزی کردند، مطالب کتابش را به دو بخش تقسیم نموده است. در بخش اول درباره نحویان بصری قبل از خلیل و سیبویه سخن گفته[۳] و در بخش دوم به بررسی زندگی برخی از اشخاص اثرگذار کوفی در نحو را که قبل از خلیل و سیبویه می‌زیستند پرداخته است[۴].

    خلاصه نظر مؤلف در موضوع پیدایش علم نحو آن است که این مسئله مرتبط با دانش‌های سابقی از عصر جاهلی و در دوران اسلامی به‌ویژه در زمینه خواندن و نوشتن است[۵].

    در این میان اصول اولیه علم نحو به دست علی بن ابی‌طالب(ع) پی‌ریزی شد و او این اصول را با تقسیم‌بندی کلمه به اسم، فعل و حرف پایه‌گذاری کرد و این کار اولین گام در مسیر طولانی دستور زبان بود و به دستور ایشان توسط شاگرد ایشان ابوالاسود دئلی ابوابی به آن اضافه شد[۶]. پس از ابوالاسود شاگردانش عبدالرحمن بن هرمز، نصر بن عاصم، یحیی بن یعمر، عنسبة بن معدان مهری در رشد این علم گام برداشتند[۷].

    نویسنده در بخش دوم به ریشه‌های اولیه نحو کوفی پرداخته است[۸]. اکثر مورخان بیان می‌کنند که اولین ریشه‌های نحو کوفی به دست ابوجعفر رؤاسی ظاهر گردید[۹] و اینکه او اولین مؤسس نحو در کوفه بوده و اینکه او اولین کسی بود که برای کوفیان کتاب نوشت و مهم‌ترین دلیل بر این مطلب گفتار شاگردش فراء بر این مطلب است[۱۰].

    پانویس

    1. ر.ک: تقدیم، ص5
    2. ر.ک: همان، ص6
    3. ر.ک: متن کتاب، ص9
    4. ر.ک: همان، ص393
    5. ر.ک: همان، ص15
    6. ر.ک: همان، ص29
    7. ر.ک: همان، ص53
    8. ر.ک: همان، ص393
    9. ر.ک: همان
    10. ر.ک: همان، ص394

    منابع مقاله

    تقدیم و متن کتاب.

    وابسته‌ها