الدرة المكللة في فتح مكة المشرفة المبجلة
| الدرة المکللة في فتح مکة المشرفة المبجلة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بکری، محمد بن محمد (نویسنده) حجازی، محمد (محقق) |
| ناشر | مکتبة الثقافة‌الدينية |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1407 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | غزوه مکه، 8ق. محمد(ص)، پیامبر اسلام، 53 قبل از هجرت - 11ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 24/45 /م7ب8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الدرة المكللة في فتح مكة المشرفة المبجلة، اثر محمد بن محمد بن عبدالرحمن بكرى شافعى اشعرى مصرى (889 - 952)، با تحقيق و تصحيح محمد حجازى، رساله‌اى است مختصر در توضيح نقض پيمان حديبيه توسط مشركين و کیفیت خروج سپاه اسلام به سمت مكه مكرمه و نحوه فتح آن به دست پيامبر(ص) كه به زبان عربى و در نيمه اول قرن دهم هجرى نوشته شده است.
ساختار
كتاب، با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب، در قالب نه بخش، تنظيم شده است.
نویسنده، در ابتدا به جريان نوشته شدن صلح حديبيه اشاره كرده، پس از تشريح نحوه پيوستن قبايل به پيامبر(ص) و خروج آن‌ها به سمت مكه، واقعه مطلع شدن آن حضرت(ص) از خيانت يكى از ياران در خبر رسانى به مشركين مكه و رسوا شدن وى را توضيح داده و در پایان، نحوه دخول سپاه اسلام به مكه را توضيح داده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن ارائه زندگى‌نامه‌اى مفصل از نویسنده، به آثار وى اشاره شده است.
در مقدمه نویسنده، کیفیت نوشتن معاهده و صلح حديبيه بين رسول‌الله(ص) و اشراف قريش، توضيح داده شده است.
در بخش اول، کیفیت فتح مكه در ضمن روايات و حكاياتى بيان شده است. در اين فصل، ضمن تشريح نحوه تطهير بيت‌الله الحرام از اصنام و اوثان، نقش بنى بكر بن وائل و بنى خزاعه در اين قضيه، توضيح داده شده است.
در بخش دوم، جريان فتح مكه و قتال با بنى خزاعه، به غارت رفتن اموال ايشان و معاونت اهل مكه در اين واقعه، تشريح شده است. ابوسفيان، عمرو بن سالم، هذيل بن ارقم، افرادى هستند كه به نقش ايشان در اين وقايع، اشاره شده است.
در بخش سوم، کیفیت آمدن و متحد شدن قبايل با پيامبر(ص) براى فتح مكه، تشريح شده است. اسامى اين قبايل و روز تشرفشان به خدمت آن حضرت كه در ماه رمضان اتفاق افتاده، عبارت است از:
1. اسب‌سواران قبيله مزينه در روز اول ماه؛
2. جنگ‌جويان قبيله جهينه در روز دوم؛
3. قهرمانان قبيله خزاعه در روز سوم؛
4. تميم و بنو خندف در روز چهارم؛
5. قبايل قحطان، حمير، مره، فهر، سلام، علقمه، قلصه، نجيب، كلاب، ذو الكلاع، تنوخ و كهلان، در روز پنجم؛
6. فرزندان شيبان ضيغم، قبيله جرهم، دوس، عامله، مرتاب، مراد، كنده، سكاسك، سكون، بنو عدنان، بنو عبس، بنو رجلان، ربيعه، هملان، طى، فزاره، غفار، لخم، جذام، اسد، غسان و... در روز ششم؛
7. قبيله خزرج از بنى كعب و بنى حرث و بنى سالم و بنى سلمه و بنى زريق و بنى ساعده در روز هفتم.
8. قبيله ربيعه از بنى نزار و بنى تغلب و بنى شيبان و جشم و... در روز هشتم.
پس از جمع شدن اين قبايل، پيامبر(ص) به بلال حبشى فرمود تا اسب ايشان، «دلدل» را آماده كرده و آن حضرت پس از سوار شدن بر آن، درحالى‌كه حضرت على(ع) در سمت راست و عباس در سمت چپ و ساير انصار و ياوران آن حضرت در اطرافشان بودند، با آنان ملاقات نمود.
در بخش چهارم، کیفیت خروج سپاه اسلام كه متشكل از گروهى از قبايل متحدشده با رسول‌الله(ص) و ياوران ايشان بود، به سمت مكه، توضيح داده شده است. در روز خروج، پيامبر(ص) كسى را مأمور نمود تا در ميان قبايل، حركت ايشان به سمت مكه را اعلام نمايد. مردم نيز با شنيدن اين ندا، به خيمه‌هاى خود رفته و پس از پوشيدن بهترين لباس‌هاى خود و بر تن كردن لباس رزم از روى آن، با آن حضرت(ص)، همراه شدند.
نویسنده پس از توصيف سپاه پيامبر(ص) و اسلحه و ابزارآلات ايشان، به اين نكته اشاره مى‌نمايد كه چون ايشان كثرت قبايل و سپاهيان را مشاهده نمود، دستان خويش را به آسمان برده و شكر خداوند را به‌جاى آوردند.
در بخش پنجم، به تشريح اين جريان اختصاص يافته است كه حاطب بن ابى بلتعه قيسى با ارسال پيكى به جانب مكه، قصد افشاى حركت پيامبر(ص) به مكه را داشت تا بدين وسيله، مشركين را مطلع كرده تا براى مقابله با سپاه اسلام، آماده شوند. نویسنده ضمن پرداختن به واقعه، کیفیت رسوا شدن وى را نيز توضيح داده و پس از تشريح نقش حضرت على(ع) و زبير بن عوام در اين ماجرا، اين امر را از جمله معجزات پيامبر(ص) برشمرده است.
در بخش ششم، به اين امر اشاره شده است كه حاطب بن ابى بلتعه، پس از دستگیرى و رسوا شدن، به اشتباه خويش اعتراف نموده و پس از عذرخواهى از پيامبر(ص) و توبه، مورد بخشش ايشان قرار گرفت و جبرييل(ع)، خبر قبول توبه وى را به رسول‌الله(ص) رساند.
در بخش هفتم، مسير حركت سپاه اسلام و قبايل همراه آن و معجزاتى كه در اين مسير از پيامبر(ص) ديده شده، بيان شده است.
در بخش هشتم، جريان آمدن بزرگان مكه نزد پيامبر(ص) و درخواست تجديد معاهده از سمت ايشان، بيان شده است.
در آخرين بخش، نحوه دخول امرا و بزرگان قبايل به مكه و عبور آن‌ها از جلوى ابوسفيان، درحالى‌كه دين اسلام را مدح و شرك، بت‌پرستى و كفر را مذمت می‌كردند، بيان شده است. در اين بخش، به اين نكته اشاره شده است كه هنگامى كه ابوسفيان، صحنه ورود سپاهيان پيامبر(ص) به مكه را ديد، به عزت اسلام و ذلت كفر و بت‌پرستى، اعتراف نمود.
وضعيت كتاب
فهرست «مطالب»، «آيات»، «اشعار»، «اعلام»، «امم و قبايل»، «اماكن و مواضع و بلدان»، «اسماء اصنام»، «اسماء حيوان» و «مصادر و مراجع» در انتهاى كتاب آمده است.
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذكر منابع، توضيحات مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات متن، از جمله شرح حال اعلام مذكور، ارائه شده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.