الرسالة الشرفية في النسب التأليفية

    از ویکی‌نور
    ‏الرسالة الشرفية في النسب التاليفية
    الرسالة الشرفية في النسب التأليفية
    پدیدآورانصفي‎‌الدين ارموي، عبدالمومن بن يوسف (نویسنده)

    خشبه، عطاس عبدالملک (محقق)

    فتح‌الله، ايزيس (مراجعه)
    ناشردار الکتب و الوثائق القومية، الإدارة المرکزية للمراکز العلمية، مرکز تحقيق التراث
    مکان نشرمصر - قاهره
    سال نشر1429ق
    چاپ1
    شابک977-18-0551-7
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    الرسالة الشرفیة فی النسب التألیفیة، تألیف صفی‌الدین عبدالمؤمن بن ابوالمفاخر ارموی بغدادی (متوفی 693ق)، با تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، کتابی است پیرامون موسیقی.

    ارموی این کتاب را در عهد مغول برای شاگردش «شرف‌الدین ‌هارون جوینی» و به زبان عربی به رشته تحریر درآورده است.[۱]

    نویسنده خود در بیان علت تألیف این اثر چنین می‌نویسد: «این رساله مشتمل بر نسبت‌های تألیفی است به طریقی که دانشمندان قدیم یونان استنباط نموده‌اند؛ به علاوه چیزهایی که در نوشته‌های ایشان و کتاب‌های گوناگون تازه یافت نمی‌شود بر آن افزوده ام و اکنون آن را تقدیم کتابخانه ‌هارون پسر شمس‌الدین محمد جوینی می‌کنم. این کار به دستور و فرمان خود او انجام گرفته است».[۲]

    ساختار

    کتاب با مقدمه محقق آغاز و مطالب دربردارنده مجموعا پنج مقاله می‌باشد.

    گزارش محتوا

    در مقدمه، علاوه بر اشاره به موضوع کتاب و مقالات آن، به توضیح نسخ خطی آن، پرداخته شده است.[۳]

    این رساله مشتمل بر پنج مقاله است که هر مقاله نیز دربردارنده فصول متعددی است که عبارتند از:

    1. صوت و لواحق آن و شک‌های وارد به آن؛
    2. حصر نسبت اعداد؛
    3. اختلاف ابعاد؛
    4. ترتیب اجناس از طبقات ابعاد؛
    5. ایقاع و نسبت ادوار و کیفیت استخراج الحان.

    اندیشورانی چون علامه قطب‌الدین شیرازی و عبدالقادر مراغی از این کتاب بیش از دیگران بهره جسته‌اند؛ چنان که عبدالقادر مراغی در «مقاصد الحان» کتاب گران سنگ «درة التاج» قطب‌الدین را شرحی بر شرفیه می‌داند.[۴]

    ارموی را مؤسس مکتب منتظمیه می‌دانند. کسی که در اثر حاضر و نیز کتاب «ادوار»، به شکلی سیستماتیک و نظام مند به تشریح گام بالقوه و گام‌های بالفعل زمان خود می‌پردازد. او بنا بر اصل دو پرده‌ای بعد ذی الأربع (فیثاغورث) و همچنین بر اساس روش فارابی، پیشنهاد تقسیم فاصله هنگام (اکتاو) به هفده فاصله را می‌دهد.[۵]

    گام پیشنهادی او متشکل از دو دانگ پیوسته و یک پرده بزرگ در انتها می‌باشد. هر پرده بزرگ (طنینی) خود قابل تقسیم به دو نیم پرده کوچک (بقیه) و یک فضل می‌باشد که بر این اساس، تقسیم دوره کامل صفی‌الدین شامل هفده فاصله و هجده درجه می‌گردد. پذیرش دستان پیشنهادی صفی‌الدین از جانب اکثریت نوازندگان و موسیقی دانان هم عصر او حکایت از همراهی دو عامل نظر و عمل نزد صفی‌الدین ارموی دارد.[۶]

    نویسنده برای نخستین بار به نغمه نگاری نغمات آهنگ یا تصنیف پرداخته است؛ چنان که در ابتدا دور ایقاعی و نام مقام ذکر و سپس نغمات با حروف ابجد و زمان هر نغمه به وسیله اعداد زیر همان نغمه نگاشته می‌شود.[۷]

    وضعیت کتاب

    از دو رساله «ادوار» و «شرفیه» نسخ خطی متعددی در کتابخانه‌های مختلف جهان موجود است.[۸]

    فهرست مطالب در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ.[۹]، به توضیح و تشریح مطالب متن پرداخته شده است.[۱۰]

    پانویس

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. صالح المهدی، ا.د، «صفی‌الدین عبدالمؤمن الأرموی، ابداع و ابتکار»، ترجمه سجاد خطابی، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه هنر، شماره 77 و 78، بهمن و اسفند 1383 (5 صفحه، از 40 تا 44).
    3. خورابه، کاوه، «صفی‌الدین ارموی،‌اندیشور و موسیقی دان قرن هفتم هجری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کتاب ماه هنر، شماره 77 و 78، بهمن و اسفند 1383 (5 صفحه، از 50 تا 54).

    وابسته‌ها