ترجمه روزنامه‌جات هندوستان (اخبار روس و انگلستان)
| ترجمه روزنامه‌جات هند (اخبار روس و انگلستان) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ميرزا محمد قزوینی (نویسنده) حسینی اشکوری، صادق (گردآورنده) |
| عنوان‌های دیگر | ترجمه روزنامجات ھندوستان (اخبار روس و انگلستان) |
| ناشر | مجمع ذخائر اسلامى مؤسسه تاريخ علم و فرهنگ |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | مجلد1: 1392ش , 2013م, |
| شابک | 978-964-988 -536 -0 |
| موضوع | روزنامه‌های هندی (ت. ج.)
مطبوعات - هندی مطبوعات و سياست - ھند - تاريخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ترجمه روزنامه‌جات هند (اخبار روس و انگلستان)، یکی از مجموعه چهارده جلدی به قلم سید حسین شیرازی، معروف به مترجم هندی (مترجم دربار ظل‌السلطان) است که در آن برخوردهای روسیه و انگلیس در مقطع زمانی استعمار هند از زبان روزنامه‌های این کشور مطرح شده است. این اثر به کوشش سید صادق حسینی اشکوری تهیه شده است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمه محقق و گزارشات تاریخی - سیاسی است که نویسنده به شیوه داستانوار از روزنامه‌های مختلف هند نقل کرده است.
گزارش محتوا
محقق کتاب در مقدمه‌اش بر این اثر، به مجموعه نسخ خطی اشاره کرده که در چهارده جلد به‌مناسبت همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند انتخاب شده است. این مجموعه، در سال 1384ش، عکسبرداری دیجیتال شده و سپس بخش فهرست‌نشده آن در قالب سه مجلد جداگانه به چاپ رسیده است. اکثر نسخه‌های انتخاب‌شده در عصر مسعودمیرزا ظل‌السلطان، فرزند ارشد ناصرالدین شاه قاجار (درگذشته 1336ق)، از روی روزنامه‌های منتشرشده در هندوستان ترجمه شده است. ترجمه این روزنامه‌ها و دیگر کتاب‌های این مجموعه بیشتر بین سالهای 1301 تا 1302ق، بوده و نشان از اهتمام ویژه ظل‌السلطان در اطلاع یافتن از اوضاع سیاسی و وضعیت فرهنگی کشورهای دیگر بوده است. محوریت هند در این انتخاب نیز، حاکی از اهمیت و سرعت نشر اخبار در آن کشور بدان هنگام بوده است[۱].
متن این اثر نیز با عبارتی مشابه دیگر آثار آغاز شده و از نام و تاریخ انتشار روزنامه یاد کرده است: «نام‌نگار کشف الاخبار منطبعه بندر بمبئی مورخه نوزدهم ماه فوریه مطابق سیم جمادی‌الاولی، تحریرات مستر وامبری را که متدرجاً در رساله موسوم به «نینتینته» سنجوری... که به زبان انگلیسی به طبع می‌رسد، می‌نگارد»[۲].
وامبری در نوشته‌های خود به تحلیل موفقیت روسیه در آسیای میانه در برابر انگلیس پرداخته و می‌نویسد: «دولت انگلستان پیوسته فقط در تزیین مملکت کوشش دارد و رعایای خود را علم تمدن می‌آموزد؛ لیکن قلوب آنها را نمی‌تواند جذب نمود، بلکه طالب این مطلب هم نیست که رعایای او از هر جهت در تحت اطاعت او باشند. برخلاف دولت روس که فرق اجنبیه از رعایای خود را بر سبک و رویه خود تربیت می‌نماید و به‌نحوی جذب قلوب آنها را کرده که در کمال سهولت مشارالیهم از سنخیت خود خارج می‌گردند و به‌طوری با دولت متبوعه خود رایگان می‌شوند که گویا از یک جنس و ملت هستند. فایده دویمی که دولت روس در آسیای وسطی برای پیشرفت خود حاصل کرده این است که او حاکم مختار مقتدر آن خطه است و به‌نحوی دلهای اهالی آنجا را به دست آورده که به هر نوعی که بخواهد از جان و مال برای خدمت او حاضر می‌باشند. برخلاف رعایای انگلستان که در آراء و خیالات دولت متبوعه خود و مقاصد وزرای پارلیمنت خلل می‌اندازند»[۳].
در بخش دیگری از کتاب، وحشت از قدرت نظامی روسیه مطرح و استفاده از خاک ایران برای حمله به هندوستان و افغانستان پیش‌بینی شده است: «دو سال قبل نوبل برادرس، یعنی برادران نوبل، دوازده فروند جهاز خیلی بزرگ در سود ساخته‌اند که هرکدام هشت دستگاه آتشخانه و چرخ دارد. چون خیال من متوجه این مطلب می‌شود که دولت روس به توسط جهازهای مزبوره، لشکر و سپاه خود را می‌تواند حرکت دهد، بسیار اندیشه‌ناک می‌گردم. به جهت آنکه علانیة ظاهر می‌گردد که روس با کمال سهولت، افواج خود را به ممالک آسیای وسطی می‌تواند برساند و اگر بالفرض دولت مشارالیها و جهاز جنگی موسوم به فلوئیلای خود را که در بحر خزر موجود است، ضمیمه کشتی‌های سابق الذکر بنماید، به‌جرأت می‌توان گفت که روس به قوت سحر از دریای جزر یک فوج از سپاه خود را تا ساحل مغربی دریای مزبور می‌رساند و از آنجا به توسط کالسکه بخار آنها را به هرات می‌فرستد. دولت روس در خصوص فقرات مذکوره بههیچوجه مشقت و زحمتی ندارد؛ مواضع چندی برای ذخیره و آذوقه فوج در دشت و صحراهای متعلقه به تراکمه بنا خواهد کرد. از حیث آب هم در عسرت نیست؛ زیراکه در تمام اطراف شمالی خاک ایران تا سرخس الی هرات، آب‌ها و چشمه‌های فراوان موجود است»[۴]. سپس در ادامه، ممانعت پادشاه ایران از عبور سپاه روس از خاک ایران را خیال خامی دانسته است؛ چراکه معتقد است: «اگرچه برحسب ظاهر، شأن و شکوه سلطنتی پادشاه ایران بسیار است، لیکن در حقیقت دولت مشارالیها مطیع و فرمان‌بردار دولت روس است»[۵].
وحشت نویسنده از سپاه روس به‌قدری است که حتی به پیش‌بینی یک شاعر در تصرف تمام کره زمین تا پایان قرن توسط روسیه نیز اعتنا کرده و می‌نویسد: «یکی از شعرای تراکمه موسوم به مخدومقلی پیش‌بینی کرده، گفته است که تا اواخر مائه حالیه، دولت روس تمام روی زمین را مسخر خواهد کرد و جمیع عالم تابع او می‌شوند». البته به گزارش نویسنده: «حکایت عظمت و شوکت و اقتدار روس نه همین در افواه و السنه ساکنین آسیای وسطی جاری است، بلکه در میان اهالی چین و هندوستان و ایران و عثمانی نیز انتشار یافته است»[۶].
در بخش دیگری از مباحث کتاب، حوادث مصر و مهدی دروغین با اشاره به اخبار ضد و نقیض کشته شدن ژنرال گردون انگلیسی پیگیری شده است: «خبرهای جدید تلگرافی، کشته شدن جنرال گردون را تصدیق می‌نماید. چند یوم قبل به اقسام مختلفه شنیده شده می‌شد بعضی گمان داشتند که جنرال گردون به‌طور اسیری یا گروئی در نزد مهدی می‌باشد و برخی بر این بودند که کشته شده است. نوبت دیگر نقل قول یکی از تابعین مهدی که گفته بود جنرال گردون مسلمان شد. بار دیگر خبر آمد که شخص جنرال موصوف را نه در حالت جنگ، بلکه بعد از محاربه با ضرب خنجر مجروح ساخته، از صدمه همان جراحت وفات کرد»[۷]. سپس در ادامه از قدرت گرفتن مهدی در مصر این‌گونه گزارش می‌دهد: «اهالی هند و انگلستان تا به حال هر قدر خواستند جمعیت مهدی را تخمین کنند، نتوانستند، لیکن برحسب ظاهر معین است که مشارالیه حریف بااقتدار بزرگی است، با این ملاحظه که از ابتدای مقابلی با مهدی تاکنون هرچه مشاهده می‌کنیم، فتح و فیروزی با مشارالیه بوده؛ جم غفیری از سپاه مصر را در محاربات چند، نیست و نابود کرده؛ دیگر آنکه بر متصرفات حکومتی خدیو مصر فاتح و مظفر گردید. هزارها سپاه مسلمان یک سلطنتی که همه قاعده‌دان و بااستعداد بودند، با نهایت آراستگی به مقابله جمعی جانوران و وحوش صحرائی رفته و مهدی همان طوری که در خانه و منزل خود نشسته بود، تمامی آنها را در حروب گذشته به یک لقمه بلع کرد»[۸].
وضعیت کتاب
متن کتاب، تصویر از نسخه خطی و فاقد فهرست و پانوشت است. محقق کتاب دلیل این‌گونه انتشار کتاب را چنین توضیح داده است: «این ترجمه‌ها، حاوی نکات بسیاری مهمی است و چون عمدتاً به خط زیبا به رشته تحریر درآمده، مناسب بود به همین حله و زیور نیز چاپ شود. البته کتاب‌ها، نیاز به فهرستهای جداگانه دارد که در فرصت باقی‌مانده تا همایش، میسر نشد، ولی به‌زودی فهارس آنها نیز تدوین و در چاپهای بعد افزوده خواهد شد»[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.