تقوی و اخلاق قرآنی
| تقوی و اخلاق قرآنی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی تبریزی، محسن (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | انسان ساخته اخلاق خویش |
| ناشر | نور علی نور |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1388 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-8016-01-7 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 14
اخلاق اسلامی تقوا |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 247/8 /م8ت7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تقوى و اخلاق قرآنى اثر سيد محسن موسوى تبريزى، نگارش درس اخلاق‌هاى ايشان با محوريت تقوا بر اساس آيات و روايات است.
ساختار
كتاب شامل مقدمه‌اى از مؤلف و دو بخش است: در بخش اول با عنوان اخلاق و تقوى مباحث مختلف اخلاقى، بدون دسته‌بندى خاصى ارائه شده است. در بخش دوم نيز تحت عنوان معارفى از قرآن و صحيفه به دو موضوع امتحان الهى و نيايش در صحيفه سجاديه پرداخته شده است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه متذكر شده كه آنچه كه مطرح مى‌شود صرفاً آيات قرآن و كلمات نورانى رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) و شرح و تفسير آنهاست. وى چنين تعليل مى‌آورد: چون در وجود ما آن شايستگى نيست كه اين‌گونه سفارش و توصيه‌ها را از خود بگوييم و از قلب ما برخواسته باشد و در قلب پاک شما پياده شود، ما فقط واسطه‌اى خواهيم بود كه آن كلمات را براى شما نقل كنيم.[۱]
نویسنده در بخش اول كتاب به تعريف لغوى اخلاق پرداخته و هدف بعثت انبياء الهى را بيان مى‌كند. وى اشاره مى‌كند كه اخلاق يكى از اساسى‌ترين اركان اسلام و از جمله اساسى‌ترين اركان ايمان و از پايه‌هاى كمال انسان به حساب مى‌آيد و انسان ساخته اخلاق خويش است تا آن‌جا كه خداوند متعال در قرآن، پيامبر خاتم را از اين طريق، يعنى از بعد اخلاقى، مورد عنايت قرار داده و تمجيد كرده است.[۲]
وى در ادامه بحث، تقوى را محور اعمال بيان نموده و خاطر نشان مى‌كند اساس مقبوليت و ارزش عمل، تقوا و کیفیت آن است و كميت عمل مبناى ارزش و ارتقاء آن نخواهد بود. وى در رابطه با تقوا از قول امام صادق(ع) مى‌فرمايد: «اگر خداوند كسى را از ذلت معصيت به عزت تقوا برساند، خداوند متعال آن شخص را بدون مال غنى مى‌كند، بدون اطرافيان عزيزش مى‌كند و خدا مأنوسش مى‌شود».[۳]
نویسنده اهداف اخلاق را حول سه محور: 1. هدف دنيوى، 2. هدف اخروى و 3. هدف الاهى بيان كرده و به توضيح و تفصيل آن پرداخته است.[۴]
بخش دوم كتاب با اين مطلب آغاز شده كه از جمله موضوعاتى كه در اخلاق و رفتار انسان تأثيرگذار است توجه به امتحان الهى است. با امتحان، درجه ايمان انسان‌ها مشخص مى‌شود و سبب تكامل ايمانى خود انسان مى‌شود. خداوند تنها انسه‌گانهاى عادى را مورد امتحان قرار نمی‌دهد بلكه معصومين را براى بخشيدن درجات والاتر به آنها مورد آزمايش قرار مى‌دهد. انسه‌گانهاى مؤمن هر لحظه در حال امتحان هستند منتها امتحان ضعيف و قوى و گاهى دچار امتحانات بزرگى از جمله هجرت وايثار و ثروت هستند و گاهى حتى باخوشحالى و مانند آن امتحان مى‌شوند.[۵]
درباره صحيفه سجاديه امام سجاد(ع) و نيايش چنين مى‌خوانيم كه امام سجاد(ع) معارف بلند را در قالب دعا و نيايش براى ساختن انسه‌گانها و جامعه انسانى از خود به يادگار گذاشته است.[۶]
نویسنده درباره درس‌هايى كه از صحيفه مى‌توان گرفت خاطر نشان مى‌كند: درس ديگرى كه از صحيفه مى‌توانيم بياموزيم بر دو فقره است، فقره اول سخن از عفو و گذشت در مقابل بدى ديگران است چراكه يكى از كمالات انسانى «گذشت» است و طبق بيانات قرآنى خداوند «محسنين» و مؤمنين را دوست دارد و گناهانشان را مى‌بخشد؛ يعنى كسانى كه از مردم مى‌گذرند و غضب خود را كنترل، و كظم‌غيض مى‌كنند. اما گروهى هستند كه از كار خطايشان نبايد گذشت زيرا بدى آنها خسارت جبران‌ناپذيرى به فرد يا جامعه مى‌زند و در مقابل كردارشان بايد قانونى و شرعى مجازات شوند و عفو در مقابل آنان عفو زيان‌بار است و باعث سوء استفاده افراد فرومايه مى‌گردد.[۷]
در باب فرقه دوم سخن از رفع حاجت نيازمندان است. رفع حاجت مى‌تواند انفاق يا ايثار از بعد سياسى، علمى، مادى و... باشد. انسان درصورتى‌كه قسمتى از مالش را به نيازمند بدهد نوعى انفاق است و زمانى كه بخش عمده‌اى يا تمامى مالش را در راه خدا ببخشد ايثار مى‌گويند؛ يعنى ديگرى را بر خودش مقدم داشته و از مال و جان و حتى از آبرويش براى حفظ اسلام مى‌گذرد تا به مقام ابرار و مقربين مى‌رسد.[۸]
در فرازى ديگر به اظهار توبه و مفهوم آن مى‌پردازد كه توبه يكى از مفاهيم قرآنى است و از درهاى رحمت الاهى است كه به‌روى بندگان باز است. توبه راه بازگشت از خطا در مورد تخلفات الاهى و نه تعدى به حقوق انسه‌گانهاست. توبه واقعى «توبه نصوح» است كه انسان به لغزش‌هاى قبلى خودش پى برده و معرفت پيدا كرده و به ضعف‌هاى خودش در پيشگاه الاهى اعتراف و احساس نياز كند. بهترين راه جذب رحمت الاهى، اعتراف است؛ همانگونه كه خداوند كريم مى‌فرمايد: «كسى كه توبه راستين كند و واقعاً پشيمان شود، خداوند توبه‌اش را قبول و بدى‌هايش را به خوبى تبديل مى‌كند».[۹]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب كتاب و فهرست آيات و احاديث در پايان كتاب آمده است.
آدرس آيات، روايات و برخى توضيحات نویسنده در پاورقى‌هاى كتاب ذكر شده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.