تمیمی، اسماعیل بن محمد
| نام | اسماعیل بن محمد تمیمی |
|---|---|
| نامهای دیگر | |
| نام پدر | محمد |
| متولد | قرن پنجم |
| محل تولد | |
| رحلت | 418 یا ۴۲۷ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | رسائل الحكمة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE11195AUTHORCODE |
اسماعیل بن محمد بن حامد تمیمی (متوفی 418 یا ۴۲۷ق)، از نخستین رجال برجسته و داعی مذهب دروزی در قرن پنجم است.
القاب، مرتبه دینی در دروزیه
آگاهی ما در باره حیات وی اندک است. در منابع دروزی از او با عناوینی چون: نفس کلی، مشیئه، حجة الامام، داعی الامام، صفوة المستجبّین، هرمس، اخنوخ و مجتبی یاد شده است. تمیمی از نظر سلسله مراتب دینی دروزیه در بالاترین مرتبه، که «حدود» نامیده می‌شد، قرار داشت. وی حد دوم از حدود پنج‌گانه محسوب می‌شد و در مرتبه بعد از حمزة بن علی زوزنی، امام و آغازگر تبلیغ علنی این فرقه در ۴۰۸، قرار داشت[۱].
ارتباط تمیمی با حمزه زوزنی
نزدیکی تمیمی به حمزه به‌قدری بود که بااینکه هیچ‌گونه پیوند خویشاوندی نداشتند، او را صِهرِ (داماد) حمزه می‌نامیدند. حمزه در فرمان انتصاب یکی از حدود، وی را زیردست تمیمی معرفی کرده است و در نامهای به تمیمی - که با عنوان «سجلّ المجتبی» در مجموعه رسائل دروزی‌ها موجود است- به وی اختیار تام داد تا هر که را لازم می‌داند منصوب و هر که را می‌خواهد عزل کند؛ به‌علاوه، اطاعت از تمیمی را لازم و آن را همچون اطاعت از خود اعلام کرده است[۲].
زندگی مخفی تمیمی
تمیمی، اندکی پس از اختفای حمزه در ۴۱۱، به دلیلی نامعلوم، مجبور به زندگی مخفیانه شد. شاید علت اختفای هر دو سخت‌گیری ظاهر، حاکم فاطمی، بر دروزی‌ها و تعقیب و شکنجه آنان بوده است[۳].
آثار
به گفته مرسل نصر، تمیمی مجموعه‌ای از رسائل فلسفی داشته که اکثر آن‌ها مفقود و برخی از آن‌ها نیز تحریف شده است. فقط چند رساله از تمیمی به نامهای سجلّا لمجتبی، تقسيم العلوم، رسالة الزناد، رسالة الشمعة، الرشد و الهداية، و قصیده شعر النفس به‌جا مانده، که در مجموعه مقدّس دروزی‌ها به نام رسائل الحكمة یا الحكمة الشريفة موجود است. رساله تقسيم العلوم را، که او به امر حمزه نوشته بوده، عبدالرحمان بدوی در «مذاهب الإسلاميين» به‌طور کامل و بر اساس دو نسخه، چاپ کرده است. رساله‌ای نیز در رد شریعت مسیح به وی نسبت داده شده است[۴].
وفات
درباره تاریخ وفات تمیمی اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی آن را ۴۱۸ و برخی ۴۲۷ می‌دانند. باتوجه به اینکه حمزه در ۴۱۸ طی نامهای یکی از حدود را به نام علی بن احمد سَمّوقی، مأمور کرده که دعوت مذهب دروزی را علنی کند و پس از آن هیچ نشانی از فعالیت تمیمی وجود ندارد، شاید بتوان گفت که وی در این تاریخ درگذشته است[۵].
پانویس
منابع مقاله
رحمتی، محمدکاظم، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1383ش