تهذيب الآثار و تفصيل الثابت عن رسول‌الله(ص) من الأخبار
| تهذيب الآثار و تفصيل الثابت عن رسول‌الله صلي الله عليه و سلم من الأخبار: مسند علي بن أبي طالب رضي الله عنه (4) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طبری، محمد بن جریر بن یزید (نويسنده) شاکر، محمود محمد (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | مسند علي بن أبي طالب رضي الله عنه |
| ناشر | مطبعة المدنی |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 1300 /ط2ت9 120 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تهذيب الآثار و تفصيل الثابت عن رسول‌الله(ص) من الأخبار، اثر ابوجعفر محمد بن جریر بن یزید طبری (متوفی 310ق/923م)، مفسر و تاریخ‌نگار بلندآوازه ایرانی است. در این اثر، بخشی از کتاب «تهذيب الآثار»، با نام «مسند علي بن أبي‌طالب(ع)» ارائه شده و با تحقیق و استخراج احادیث به قلم محمود محمد شاکر، به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب دربردارنده مجموعا 43 روایت می‌باشد.
گزارش محتوا
در مقدمه، ابتدا به تعریف کتاب و بیان اقوال علما و بزرگان پیرامون آن پرداخته شده[۱] و سپس ضمن تشریح روش طبری در کتاب[۲]، به بررسی تاریخ نگارش[۳] و توصیف نسخ خطی آن پرداخته شده است[۴].
«تهذيب الآثار»، مجموعه ناتمامی است که مسندهای عشره مبشره و اهل‌بیت(ع) و بخشی از مسند ابن عباس، در آن فراهم آمده و نویسنده پیش از آنکه آن را به سرانجام رساند، درگذشته است[۵].
در این کتاب که در نوع خود بی‌نظیر است، هر حدیث مسندی، همراه شده با انبوهی از روایات مرسل، موقوف، مقطوع و منقطع و طبری از رهگذر این کتاب، درستی آن حدیث را اثبات و کاستی‌هایش را تدارک کرده و طرق آن را، بیان نموده و سپس پیامدهای فقهی و اخلاقی آن را روشن ساخته و اختلاف دانشمندان و دلایل هریک را گزارش کرده و واژه‌های نامأنوس آن را شرح داده است. به نظر می‌رسد اگر این کتاب به پایان می‌رسید، به دانشنامه بزرگی در موضوع خود بدل می‌گشت[۶].
طبری در این کتاب، اخبار و روایات متعارض را بیان نموده و سپس بین آنها را جمع کرده و یا یکی از آنها را بر مبنای مورد قبول خویش، برگزیده است[۷].
از جمله روایات مذکور در کتاب، می‌توان به حدیثی به نقل از حمید بن عبدالرحمن از حضرت علی(ع) اشاره نمود که فرمودند: «أَحْبِبْ حَبِيبَك هَوْناً مَا عَسَى أَنْ يعْصِيك يوْماً مَا وَ أَبْغِضْ بَغِيضَك هَوْناً مَا عَسَى أَنْ يكونَ حَبِيبَك يوْماً مَا» (دوست بدار دوست خود را نه به مقدار افراطى؛ زیرا ممکن است یک زمان آغاز مخالفت با تو بکند و با کینه‌توز خود دشمن باش نه به افراط و زیاده‌روى؛ زیرا ممکن است یک روز دوست تو بشود)[۸]. در روایت دیگری، ثویر بن ابى‌فاخته از پدرش نقل کرده که گفت: على(ع) فرمود: «أَهْدَى كسْرَى لِلنَّبِي(ص) فَقَبِلَ مِنْهُ وَ أَهْدَى قَيصَرُ لِلنَّبِي(ص) فَقَبِلَ مِنْهُ وَ أَهْدَتْ لَهُ اَلْمُلُوك فَقَبِلَ مِنْهُمْ» (خسرو (پادشاه ایران) براى رسول خدا(ص) هدیه فرستاد و آن حضرت پذیرفت و نیز قیصر روم براى رسول خدا(ص) پیشکشى فرستاد و ایشان نیز قبول فرمود و پادشاهان به آن حضرت هدیه دادند و ایشان از آنان پذیرفت)[۹].
وضعیت کتاب
درباره سرنوشت «تهذيب الآثار»، باید دانست که بخش‌هایی از آن، در برخی از کتابخانه‌های استانبول یافت شده است. گفتنی است که در برخی نوشته‌ها، از مسند فاطمه(س)، تألیف محمد بن جریر طبری نام برده‌اند که احتمال می‌رود، مسند فاطمه(س)، پاره‌ای از همین «تهذيب الآثار» باشد، نه یک اثر مستقل و علی‌حده. همچنین بعید به نظر نمی‌رسد که مسند فاطمه(س)، از همنام وی، یعنی «ابن جریر امامی» باشد[۱۰].
نسخه خطی این کتاب، در کتابخانه کبریل باشا در قسطنطنیه موجود است و در سال 1404ق، در چاپخانه صفا مکه مکرمه، به چاپ رسیده است[۱۱].
فهارس فنی کتاب، در انتهای آن جای گرفته است که به‌ترتیب، عبارتند از: فهارس اسانید و روات آنها (که شامل پنج طبقه می‌باشد: صحابه و روات از آنها، روات از صحابه و کسی که از آنها روایت کرده، روات بین طبقه دوم و چهارم، شیوخ شیوخ طبری و کسانی که از او روایت کرده‌اند و شیوخ طبری و کسانی که از او روایت کرده‌اند) و فهرست استشهادات قرآنی؛ قوافی اشعار و رجزها؛ اسامی شعرا؛ اعلام به غیر از رجال اسناد؛ قبایل، طوایف و نحل؛ غزوات و ایام؛ لغت و فوائد و فهرست مطالب کتاب.
در پاورقی‌ها، توضیحات جامع و مفصلی، پیرامون جرح و تعدیل روات و صحت و ضعف روایات مذکور در کتاب، ارائه گردیده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- طباطبایی، سید کاظم، «مسندنویسی در تاریخ حدیث»، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، چاپ اول، 1377.
- جناتی، محمدابراهیم، «بعد فقهی و اجتهادی طبری»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: کیهان اندیشه، مرداد و شهریور 1368، شماره 25 (9 صفحه، از 76 تا 84).