حديقة الشيعة
| حدیقة الشیعة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | زمانی‌نژاد، علی‌اکبر (مصحح)
مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (نویسنده) حسن‌زاده، صادق (مصحح) |
| ناشر | انصاريان |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1383 ش یا 1425 ق یا 2004 م |
| چاپ | 3 |
| شابک | 964-438-019-3 |
| موضوع | ائمه اثناعشر
امامت شیعه - دفاعیه‌ها و ردیه‌ها علی بن ابی‌طالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - اثبات خلافت |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 223 /م7ح4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
حديقة الشيعة، كتابى كلامى به زبان فارسى، منسوب به ملا احمد بن محمد نجفى مقدس اردبيلى(م 993 ق).
اين كتاب داراى دو جلد است كه دربارۀ اهل‌بيت عليهم‌السلام و فضائل بى‌شمار آنها براساس كتب معتبر اهل سنت و شيعه به بحث و بررسى مى‌پردازد و دلائل عقلى و نقلى بر امامت ائمۀ اطهار عليهم‌السلام را با قلمى ساده و روان توضيح مى‌دهد. اين كتاب داراى مجلّد ديگرى نيز هست كه به زندگانى و حالات پيامبر اكرم(ص) مى‌پردازد؛ اما تاكنون به چاپ نرسيده است.
ساختار و گزارش محتوا
در حديقة الشيعۀ، نویسنده به شرح معنى امامت و اوصاف و شرايط امامان پرداخته، آن‌گاه شرح حال يكايك امامان را از اميرالمؤمنين(ع) تا امام عصر(عج) ذكر مى‌كند. در بخشى از كتاب مؤلف به ذكر مطاعن مشترك خلفاى سه‌گانه پرداخته و در ادامه طى فصولى جداگانه و مستقل مطاعن ويژۀ هر يك از آنها را ذكر مى‌كند. وى همچنين فصلى را به ذكر مطاعن ويژۀ معاويه و بنى‌اميه اختصاص داده است.
در فصلى ديگر از كتاب نویسنده معجزات و قضاوت‌هاى شگفت حضرت على(ع) را ذكر مى‌كند.
نویسنده ضمن بيان شرح حال و زندگانى امام جعفر صادق(ع) كه همزمان با پيدايش تصوف اسلامى بوده است، به ذكر يكايك فرقه‌هاى صوفى و افكار و اقوال و آراء ايشان پرداخته و با بيانى تند به ردّ و تشنيع و تقبيح ايشان مى‌پردازد.
اين كتاب از همان سال‌هاى تأليف از ميان كتاب‌هاى فارسى كه در امامت و فضايل امامان عليهم‌السلام نگارش يافته، از شهرت و مقبوليت خاص و بسزايى برخوردار گشته است و در فهرست‌ها با عناوين حديقة الشيعة في تفصيل احوال النبى و الائمة عليهم‌السلام، حديقة الشيعة في اصول‌الدين و زبدة الشيعة في تفصيل أحوال النبى(ص) و الائمه(ع)، معرفى شده است. علت شهرت و مقبوليت حديقة الشيعة غير از ساده و سليس بودن آن، انتساب آن به شخصيتى چون مقدس اردبيلى است. همچنين بخش نكوهش صوفيه و ذكر مطاعن و مفاسد آنها در معروف شدن اين اثر بى‌تأثير نبوده است.
برخى در صحت انتساب حديقة الشيعه، به مرحوم مقدس اردبيلى ترديد كرده‌اند كه براى آگاهى از اين نظريات مى‌توان به مقدمه مصحح نسخۀ حاضر در برنامه مراجعه كرد. يكى از اسباب اين ترديد آن است كه در اواسط قرن يازدهم هجرى ملا معز اردستانى(زنده در سال 1058ق.) كه اطلاع زيادى از زندگى او در دست نيست، كتاب كاشف الحق را كه تفاوت مختصرى با حديقة الشيعة دارد، نگاشت و به سلطان ابوالمظفر عبداللّه قطبشاه (م 1083ق) حكمران شيعه مذهب غلكندۀ هند تقديم كرد.برخى از پژوهشگران با تمسك به قدمت نسخۀ كاشف الحق و عدم شناسايى نسخه‌اى از حديقة الشيعة قبل از سال 1058ق صحت انتساب كتاب به ملا معز اردستانى را تأييد كرده‌اند و گفته‌اند حديقة الشيعة تحريف شدۀ كاشف الحق است. اما مصحح حديقة الشيعة معتقد است، حديقة تأليف مقدس اردبيلى است؛ اما به احتمال قوى در فاصله زمانى تأليف آن تا زمان تأليف كتاب كاشف الحق (كه همان حديقة الشيعه است با دخل و تصرف‌هايى) مطالب ضعيفى به آن راه يافته است.
نسخه شناسى
- كهن‌ترين نسخۀ خطى اين اثر مربوط به سال 1074ق است. اين نسخه در كتابخانۀ لوس آنجلس آمريكا نگهدارى مى‌شود.
- البته نسخه‌اى ناقص هم در كتابخانۀ مجلس شوراى اسلامى وجود دارد كه احتمال مى‌رود كتابت آن در قرن دهم هجرى صورت گرفته باشد.
- نسخۀ خطى كتابخانۀ وزيرى يزد به شماره 164، سال 1094ق به خط شيخ عابدين شيخ شهاب.
- نسخۀ خطى كتابخانه ملّى به شماره 2047، سال 1098ق به خط مسلم بن حكيم حيدرى.
- نسخه خطى كتابخانه آيت‌اللّه گلپايگانى، قم شماره 2/49 سال 1116ق به خط اسد محمد.
- نسخۀ چاپ سنگى به سال 1260ق كه نخستين چاپ سنگى حديقة الشيعه مى‌باشد.
نسخۀ حاضر در برنامه با مراجعه به نسخ خطى موجود از حديقة الشيعة و نيز كاشف الحق توسط آقاى صادق حسن‌زاده با همكارى آقاى على‌اكبر زمانى‌نژاد مورد تصحيح واقع شده است. مصحح مقدمه‌اى مفصل بر اثر حاضر نگاشته و به استخراج مآخذ روايات و حكايات موجود در آن پرداخته است. اين نسخه در دو جلد كه شماره صفحات آن پيوسته است، در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 1165 صفحه براى بار سوم در سال 1383ش توسط «انتشارات انصاريان» قم، منتشر گرديده است.
منابع مقاله
- مقدمه مصححان و متن كتاب.
- دائرةالمعارف تشيع، جلد 6، ص201، مدخل: حديقة.