در فلاحت و كشاورزى
| چهارده رساله | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فخر رازی، محمد بن عمر، شيخ اشراق، اثيرالدين ابهرى، ذوالفضائل اخسیکتی، و دیگران (نویسنده) سبزواری، محمدباقر (گردآوری، ترجمه، تصحیح، مقدمه و تراجم احوال) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 2 |
| شابک | 964-03-4992-5 |
| موضوع | فلسفه اسلامی - مجموعهها
کلام - مجموعهها کلام اهل سنت - مجموعهها کلام شیعه - مجموعهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BBR 9 /س2چ9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
در فلاحت و كشاورزى عنوان رساله‌ای است که در موضوع فلاحت و كشاورزى توسّط فخر رازى به رشتۀ تحرير درآمده است.
این اثر به همراه سیزده رساله دیگر در کتابی به نام «چهارده رساله» توسط محمدباقر سبزواری گردآوری و منتشر شده‌است.
گزارش محتوا
اين رساله از يك مقدّمه و دوازده مسأله تشكيل يافته است در مقدّمه گفته مى‌شود كه فلاحت به معناى برزگرى و درخت نشاندن است و ريشۀ آن از شكافتن زمين است لذا عرب به لب زيرين شكافته افلح گويد در فايدۀ اين علم گفته مى‌شود كه اصل همۀ صفت‌هاست و از پرمنفعت‌ترين علوم بشمار مى‌آيد و حضرت آدم(ع) اوّلين كسى بود كه در روى زمين كشاورزى نمود و بعد از ايشان انبياء و اولياى زيادى به كار كشاورزى پرداختند
مسأله اوّل:
در مسالۀ اوّل علامات زمينهاى خوب و بد را بيان مى‌كند اگر زمينى خاکش سياه و گلش سرخ باشد آن زمين براى كشاورزى و درختكارى خوب است چون هم بارانهاى زيادى را در خود ذخيره مى‌كند و هم به آب اندكى قناعت مى‌ورزد امّا زمينى كه گل آن سفيد و شوره‌اى باشد اصلا فايده‌اى نمى‌بخشد.
مسأله دوّم:
در مسأله دوّم به زمان درو كردن گندم و جو اشاره كرده و نحوۀ نگهدارى آنها را بيان مى‌كند.درو كردن جو بايد زودتر انجام شود چون اگر ديرتر درو شود كاهش وزن پيدا كرده و كشاورز متضرّر مى‌شود ولى گندم را زمانى درو مى‌كنند كه هنوز طعم آن شيرين بوده و مرطوب باشد در نحوۀ نگهدارى آنها گفته مى‌شود كه در انبار بايد سوراخ‌هاى زيادى وجود داشته باشد تا بخار از آنها تخليه شود همچنين انبار نبايد نمناك بوده و نزدیک اصطبل باشد چون موجب فساد آنها مى‌شود.
مسأله سوّم:
مسالۀ سوّم دربارۀ نحوه آفت‌زدايى رز صحبت مى‌كند كه يكى از آفت‌هاى مهم رز كرم و غنچه است اگر در وقت بريدن رز داس را به سير بماليم اين مسأله حل مى‌شود و در وقت وزش باد كرم و غنچه از بين مى‌رود.
مسأله چهارم:
در مسالۀ چهارم درباره تطعيم درخت انگور بحث مى‌كند كه براساس ايجاد سوراخ در قسمت زيرين رز حاصل مى‌شود.
مسأله پنجم:
مسالۀ پنجم:درخت انگور با هيچ درختى پيوند قبول نمى‌كند چون شباهتى با آنها در خود نمى‌بيند مگر با درخت چنار كه در چوب و برگ با هم شبيه‌اند.
مسأله ششم:
در مسالۀ ششم راه‌حلّى ارائه مى‌شود كه با انجام آن مى‌شود انگور بدون هسته بوجود آورد.
مسأله هفتم:
در مسأله هفتم نحوه درست كردن انگور ترياق را بيان مى‌كند جالب توجه اينكه اين مسأله بعنوان يكى از عجايب علوم رومى بشمار مى‌رود.
مسأله نهم:
در مسالۀ نهم علامات رسيدن انگور را بيان مى‌كند.گروهى مى‌گويند علامات رسيدن انگور آنست كه اگر تا مدّت شش روز در جايى نگهدارى شود هيچ تغييرى در وى حاصل نمى‌شود.بعضى گفته‌اند علامت رسيدن آنست كه اگر انگورى را بفشارند هسته‌اش بيرون مى‌پرد.
مسأله دهم:
در مسأله دهم به پيوند بعضى از درختان اشاره مى‌كند مثلاًاگر نارنج را با ترنج پيوند دهيم ليموى بزرگ حاصل مى‌شود و اگر بادام را با درخت تمشك تركيب كنيم پستۀ عجيبى بوجود مى‌آيد اين‌گونه پيوندها از غرايب علم كشاورزى است.
فخر رازى در پايان رساله، مسأله‌اى را مطرح مى‌كند كه نحوۀ توليد بادام شيرين و لطيف را به طالبان علم ارائه مى‌دهد.
در خاتمه اين نكته را متذكر مى‌شويم كه در زمان قديم چون علوم مختصر و محدود بودند لذا امكان احاطه بر علوم بر علماء فراهم بود مانند بوعلى كه بر همۀ رشته‌هاى علمى زمان خودش مسلّط بود ولى اكنون با پيشرفت علوم و تخصصّى شدن آن محال است كسى در همۀ علوم تبحّر و احاطۀ لازم داشته باشد مثلاًكشاورزى علمى است كه تخصّص در آن مستلزم يك عمر كار علمى است.