دیمقراطیة التربیة الإسلامیة
| دیمقراطیة التربیة الإسلامیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سعید اسماعیل علی (نویسنده) |
| ناشر | دارالثقافة |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1974م |
| موضوع | تعلیم و تربیت |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
دیمقراطیة التربیة الإسلامیة، تألیف سعید اسماعیل علی، اثری است که نگارنده آن کوشیده گوشه‌‌‌هایى کوچک از پار‌های نمود‌های دموکراتیک تربیت اسلامى را بازگوید. کتاب از هشت فصل برآمده است که گزیدۀ آنها مى‌آید:
فصل اول. رابطۀ دموکراسى با تربیت: در این فصل از مفهوم دموکراسى مى‌گوید و نخستین کاررفت‌های آن را در تاریخ مى‌آورد و به دگرگونى معنایى آن از روزگار تاریخ‌پژوه یونانى توسیدس sedidycuT (460-400 پیش از میلاد)تاکنون مى‌پردازد. آنگاه از رابطه دموکراسى با تربیت و تأثیر آن دو بر یکدیگر مى‌گوید و براى آنکه نشان دهد فلسفه‌‌های تربیتى گوناگون تا چه مایه توانسته‌اند از راه تعلیم و تربیت، ارزشها و ایده‌آل‌های دموکراتیک را تجسم بخشند به مکتب افلاطون، در جهان باستان و اصالت فرد و اصالت جمع در جهان کنونى اشاره مى‌کند.
فصل دوم. عوامل پى‌نهادى رویکرد دموکراتیک به تربیت: در این فصل عوامل زیر را به کوتاهى شرح و شماره مى‌کند: گسترش دانش و شناخت میان مردم، برابرى فرصتها، لزوم توجه به همۀ ابعاد وجودى انسان، آزادى، پرهیز از انحصار خدمت به گروه و طبق‌های خاص، مشارکت همگان در تصمیم‌گیریها، رعایت تفاوت‌های فردى، روش علمى تفکر.
فصل سوم. دانش و دانش‌آموزى: از این فصل است که نگارنده به پار‌های رهیافت‌های دموکراتیک در تربیت اسلامى اشاره مى‌کند و از مفهوم علم در قرآن مى‌گوید و به عنایت ویژۀ قرآن به دانش و دانش‌آموزى مى‌پردازد و جایگاه دانش و دانش‌آموزى در سنت را مى‌آورد و از ارزش دانش و دانش‌آموزى نزد مسلمانان صدر اسلام یاد مى‌کند.
در فصل چهارم، از آموزش زنان مى‌گوید و از این رهگذر به جایگاه عالى زن در اسلام اشاره مى‌کند و از آزادى عمل، آزادى در ازدواج، حق کامل مالکیت و حق ارث او مى‌گوید و به وجوب آموزش زن در اسلام مى‌پردازد.
فصل پنجم. چهارچوب‌های اخلاقى براى حمایت از دموکراسى: در این فصل از پار‌های قواعد اخلاقى اسلام که به تحقق دموکراسى کمک مى‌کند، مى‌گوید مانند: تلاش براى به دست آوردن ثروت بى‌آنکه به سرکشى و مال‌اندوزى انجامد، نپذیرفتن خوارى کس یا گروهى در برابر دیگران، پیروى از اسوه‌ها، نهى از منکر و پرهیز از دورویى، ریا، سخن‌چینى، خودبزرگ‌بینى، ستمگرى، بخل و شهادت ناروا.
در فصل ششم، از انسان و کمال او مى‌گوید و با تصویر طبیعت انسان از نگاه قرآن، از دوگانگى این طبیعت و روح و بدن یاد مى‌کند و ویژگی‌های هریک را برمى‌شمارد و عنایت اسلام را به تربیت روح و بدن گوشزد مى‌کند. آنگاه بحث اصالت فرد و اصالت جمع در غرب و شرق را پیش مى‌کشد و با یادآورى دیدگاه اسلام در این‌باره، به بازتابش آن در اندیشه‌‌های فیلسوفان مسلمان مى‌پردازد.
فصل هفتم. برابرى فرصتها: از نشانه‌‌های جامعه دموکراتیک و پى‌نهاد‌های بنیادین آن، اصل برابرى فرصتهاست. این اصل بر سه پایه استوار است: اعتقاد به ارزش‌های فردى هرکس، حق آزادى براى همه و برابرى میان همگان. از آنجا که مفهوم دموکراسى در هر دولت و فلسفۀ سیاسى پیوندى تنگاتنگ با اقتصاد آن دارد، مفهوم برابرى فرصتها در هر جامعه جز جامعه دیگر است.
نگارنده پس از این مقدمه یادآور مى‌شود که اقتصاد زیربناى برابرى در همه فرصتها و از جمله فرصت‌های تربیتى است و به پاسخ این پرسش مى‌پردازد که اسلام براى برابرى فرصت‌های آموزشى چه برابری‌های اقتصادیى پیش‌بینى کرده است و با شرح اهمیت کار و وجوب آن و نیز نقش اجتماعى ثروت در اسلام و توجه اسلام به تفاوت‌های افراد در کار، فضیلت، جهاد، رزق و اسباب معیشت، از اصل مساوات در سرشت انسانها از زبان قرآن مى‌گوید و به این نتیجه مى‌رسد که برترى در اسلام نه برخاسته از رنگ و خون و نژاد که برآمد تقواست.
پس از این به نمود‌‌هایى از برابرى در اسلام مى‌پردازد و سرانجام از برابرى تربیتى- آموزشى در اسلام مى‌گوید و به تجلى آن در نگرش‌های تربیتى مربیان بزرگ مسلمان اشاره مى‌کند.
فصل هشتم. آزادى: در این فصل نخست اشارتى دارد به تباهی‌های ناشى از نبود آزادى؛ آنگاه به گوشه‌‌‌هایى از آزادی‌های اسلامى چون: حق مشورت، حق آزادى در عقیده، حق آزادى اندیشه و آزادى اراده مى‌پردازد[۱].
پانویس
- ↑ رفیعی، بهروز، ص236-239
منابع مقاله
رفیعی، بهروز، کتابشناسی توصیفی و موضوعی تعلیم و تربیت در اسلام، انتشارات بین‌المللی هدی، تهران، چاپ اول، 1378ش