دیوان وحدت کرمانشاهی

    از ویکی‌نور
    ‏دیوان وحدت کرمانشاهی
    دیوان وحدت کرمانشاهی
    پدیدآورانوحدت، طهماسب‌قلی بن رستم (نويسنده)
    ناشرما
    مکان نشرايران - تهران
    سال نشرمجلد1: 1372ش ,
    موضوعشعر فارسی- قرن 13ق.
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‏PIR‎‏ ‎‏7517‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    دیوان وحدت کرمانشاهی، اثر طهماسب‌‌قلی بن رستم (متوفی 1310ق) معروف به وحدت، کتابی است یک‌جلدی به زبان فارسی و منظوم با موضوع ادبیات فارسی و عرفان. این اثر شامل دیوان اشعار وحدت کرمانشاهی از روی نسخه کریم حامد است که به همت احمد کرمی به چاپ رسیده. وحدت در اشعارش، بیشتر پیرو حافظ بوده است.

    ساختار

    کتاب دارای مقدمه به قلم احمد کرمی، غزلیات (60 غزل از وحدت)، رباعیات و دوبیتی‌های شاعر است.

    گزارش محتوا

    وحدت، علاوه بر ارشاد سالکان طریقت، گاه‌گاهی اشعاری می‌سروده ولی درصدد جمع‌آوری آن‌ها نبوده به همین جهت بسیاری از اشعارش پراکنده شده است. دوستان وی مصمم شدند اشعارش را گردآوری کرده و چاپ کنند. ولی به بیش از پنجاه غزل که برخی از آن‌ها نیز کامل نبوده دسترسی پیدا نمی‌کنند. آن اشعار را یکی از شاگردانش به نام حسین حسینی که یکی از فقرای نعمت‌اللهی بوده به کتابت درمی‌آورد و برای چاپ در اختیار کتاب‌فروشی شهشهانی می‌گذارند و برای اولین مرتبه چاپ می‌شود. بعدها، شخصی به نام کریم حامد به تعدادی دیگر از اشعار وحدت دسترسی یافته و به خط خود و با ترتیبی دیگر می‌نویسد. از روی نسخه مذکور، آقای علی عریانی از خوشنویسان معاصر، نسخه‌ای دیگر به خط خود فراهم می‌آورد. هر دو نسخه در اختیار احمد کرمی قرار گرفته و وی این نسخه از کتاب را از روی نوشته کریم حامد تهیه و آماده چاپ کرده است و ابراز امیداواری کرده که در فرصتی مناسب نسخه دیگر یعنی نسخه علی عریانی را هم بتواند آماده چاپ کند.[۱]

    وحدت، از سالکانی بوده که از مکتب حافظ پیروی می‌کرده. توجه وی به طریقه حافظ در سروده‌هایش مشهود است.[۲] در دیوان اشعار وحدت، ابتدا 60 غزل از غزلیاتش ذکر شده، سپس دوبیتی‌ها و رباعی‌هایی چند از وی.

    متن اولین غزل وی چنین است:

    .
    آتش عشقم بسوخت خرقه طاعات راسیل جنون در ربود رخت عبادات را
    مسئله عشق نیست در خور شرح و بیانبه که به یک‎سو نهند لفظ و عبارات را
    دامن خلوت ز دست کی دهد آن‌کس که یافتدر دل شب‌های تار ذوق مناجات را
    هر نفسم چنگ و نی از تو پیامی‌دهدپی نبرد هرکسی رمز و اشارات را
    جای دهید امشبم مسجدیان تا سحرمستم و گم کرده‌ام راه خرابات را
    دوش تفرج‎کنان خوش ز حرم تا به دیررفتم و کردم تمام سیر مقامات را
    غیر خیالات نیست عالم و ما کرده‌ایماز دم پیر مغان رفع خیالات را
    خاک‎نشینان عشق بی‌مدد جبرئیلهر نفسی می‌کنند سیر سماوات را
    بر سر بازار عشق کس نخرد ای عزیزاز تو به یک جو هزار کشف و کرامات را
    وحدت ازاین‌پس مده دامن رندان ز دستصرف خرابات کن جمله اوقات را[۳]

    وحدت کرمانشاهی غزلی دارد به مطلع:

    مقصد من وصل مولای من استتوشه‌ی من نیز تقوای من است‎


    که بیت‌الغزل آن این است:

    گاه‌گاهی این رکوع و این سجودکلمینی یا حمیرای من است[۴]

    معنی این بیت بسیار دقیق و لطیف است. حمیرا نام عایشه (زوجه حضرت رسول) است. به مضمون «إِنْ هُوَ إِلاَّ وَحْيٌ يُوحَى * عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى» (نجم: 4-5)، پیامبر(ص) در هنگام نزول وحی به مبدأ اتصال تام می‌یافت به حدی که از خودی خود و جنبه بشری تهی می‌شد. پس برای این‌که از آن اوج به مرتبه خلقی برسد و به انجام وظایف پیام‌آوری قیام فرماید، به عایشه می‌فرمود که: ای حمیرا! با من سخن بگوی. در این بیت وحدت کرمانشاهی می‌گوید: نمازگزاردن مرا از اوج توجه و اتصال به‌حق بازمی‌دارد و به مرحله ادای مناسک و تکرار و تلقین آیات و اذکار پایین می‌آورد و این مرتبه‌ای است فوق آنچه مولانا گفته است:

    اگر نه روی دل اندر برابرت دارممن این نماز حساب نماز نشمارم[۵]


    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و اختلاف نسخ در انتهای آن.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه کتاب، ص11-12
    2. ر.ک: مقدمه کتاب، ص12
    3. ر.ک: متن کتاب، ص15-16
    4. همان، ص48
    5. امین، حسن، ص6

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. امین، حسن، ایران‌شناسی: پاره‌های ایران‌شناسی، حافظ، مهر 1386، شماره 45، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز).

    وابسته‌ها