خرسان، سید محمدمهدی
| نام | خرسان، محمدمهدی |
|---|---|
| نامهای دیگر | موسوی خرسان، محمد مهدی حسن
محمد مهدی الخرسان مهدی الخرسان، محمد |
| نام پدر | حسن |
| متولد | 1347ق |
| محل تولد | نجف اشرف |
| رحلت | اول ربیع‌الاول 1445ق |
| اساتید | سید ابوالقاسم خوئى
سید عبدالهادى شیرازى |
| برخی آثار | موسوعة ابن إدریس الحلی
نزهة الجلیس و منیة الأدیب الأنیس هدیة العارفین، اسماء المؤلفین و آثار المصنفین |
| کد مؤلف | AUTHORCODE06069AUTHORCODE |
سید محمدمهدى موسوی خِرسان (1347-1445ق)، فقیه، نویسنده، مصحح، محقق، تراجم‌نگار
ولادت
در تاریخ 9 رجب 1347ق در نجف اشرف متولد شد.
تحصیلات
قبل از اینكه به مكتب‌خانه برود، مادرش ایشان را قرآن آموخت و وقتى وارد مكتب شد، خواندن و نوشتن بلد بود. بعد از آن دروس حوزه را شروع نمود و دروس سطح و خارج را در حوزه علمیه نجف نزد اساتید بزرگوار گذراند.
پدرش سید حسن بن هادی خرسان، از علماء شهر نجف محسوب می‌شد که نزد فقهای بزرگ شیعه همچون سید ابوالحسن اصفهانی، محمدحسین نائینی، ضیاءالدین عراقی و ابوتراب خوانساری درس آموخت. محمدمهدی خرسان از دوران جوانی به تألیف علاقه نشان داد و کتابت را با موضوع عبدالله بن عباس شروع کرد. چیزی نگذشت که انتشارات اسلامیه تهران، از وی دعوت به عمل آورد که در تصحیح بحارالانوار مجلسی، آنان را یاری نماید؛ این دعوت سرانجام سبب شد تا سید محمدمهدی خرسان، هشت جلد از ۱۱۰ جلد کتاب‌های چاپی بحارالانوار را تصحیح و تحقیق نماید.
در سال 1388ق، براى اداى فریضه حج به مكه مشرّف شد و آثار حج و منافع آن را لمس كرد كه آشنایى با اساتید دانشگاه‌هاى مختلف اسلامى از جمله عطاس، یكى از علماى فرهیخته و صالح، یكى از فواید آن سفر بود. آشنایى با او (عطاس) براى ایشان سعادتى بود. او از بزرگان ادب است كه در مكه سكنى داشت و در مجلات عربى به دقیق بودن و قوّت علمى ستوده مى‌شود. او ایشان را با بسیارى از علماى آنجا آشنا كرد. محبت وى به سید محمدمهدی بعد از اینكه به نجف برگشت ادامه داشت.
براى بار دوم كه در سال 1389ق، به مكه مشرّف شد، او از ایشان پذیرایى كرد سپس نسخه‌اى از كتاب «تذكرة الألباب بأصول الأنساب» بتّى را كه خود استنساخ كرده بود، به ایشان هدیه كرد تا آن را تحقیق كند.
به سال 1394ق، نیز به مكه مشرّف شد و نسخه‌اى از كتاب را كه تحقیق كرده بود، به استاد عطاس هدیه كرد و او بسیار خوشحال شد و مقدمه‌اى بر كتاب نگاشت كه در چاپ كتاب آن را آورده است.
اساتید
دانش‌هاى ابتدایى و سطوح را نزد پدرش سید حسن بن هادی خرسان و شیخ محمدرضا عامرى، سید محمود حكیم، شیخ محمدعلى تبریزى، شیخ على سماكه حلى و شیخ صادق قاموسى فراگرفت.
سپس از محضر درس حضرات آیات عظام سید ابوالقاسم خوئى (متوفای 1413ق)، سید عبدالهادى شیرازى و سید محسن حكیم بهره برد.
مشایخ ایشان در نقل حدیث و روایت عبارتند از مرحوم پدرش و شیخ محمدمحسن، معروف به آقابزرگ تهرانى (متوفای 1389ق)، سید حسن بجنوردى (متوفای 1395ق)، سید محمدصادق بحرالعلوم (متوفای 1399ق)، سید على بهبهانى (متوفای 1395ق)، سید عبدالاعلى سبزوارى (متوفای 1414ق)، سید مرتضى خلخالى (متوفای 1411ق)، سید على بهشتى و از علماى اهل سنت: سید علوى بن عباس مالكى مكى، شیخ حماد انصارى، شیخ محمد ابى‌الیسر بن عابدین مفتى شام، شیخ محمدصالح قادرى شامى، سید بن حمزه نقیب شامى، الحبیب محمد بن علوى حضرمى مالكى و مجدالدین مؤیدى الیمانى مى‌باشند.
وفات
سرانجام در روز یک‌شنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۲ش برابر با ۱ ربیع‌الاول ۱۴۴۵ق در نجف اشرف درگذشت.[۱]
آثار
تصحیح
- موسوعه ابن ادريس حلى (م 598ق)؛
- طب النبي(ص)، ابوالعباس مستغفرى؛
- طب الأئمة، برواية أبي‌عتاب عبدالله بن سابور الزيات و الحسين ابنیبسطام النيسابوريين؛
- طب الرضا(ع)، معروف به رساله ذهبيه؛
- التوحيد، ابوجعفر محمد بن على بن حسين، معروف به شيخ صدوق (م 381ق)؛
- إكمال‌الدين و إتمام النعمة، شيخ صدوق (م 381ق)؛
- امالى، صدوق (م 381ق)؛
- عيون أخبار الرضا(ع)، از صدوق (م 381ق)؛
- خصال، صدوق (م 381ق)؛
- . معاني الأخبار، صدوق (م 381ق)؛
- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، صدوق (م 381ق)؛
- اختصاص، ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان، معروف به شيخ مفيد (م 413ق)؛
- تذكرة الألباب في الأنساب، شيخ ابى‌جعفر احمد بن عبدالولى بتّى اندلسى (م 488ق)؛
- منتقلة الطالبية، از ابواسماعيل ابراهیم بن ناصر بن طباطبا (از علماى قرن 5ق)؛
- روضة الواعظين، محمد بن فتّال نيشابورى (شهيد 508ق)؛
- إعلام الوری بأعلام الهدی، ابوعلى فضل بن حسن طبرسى (م 548ق)؛
- مكارم الأخلاق، رضى‌الدين ابى‌نصر حسن بن فضل طبرسى (قرن 6ق)؛
- البيان في أخبار صاحب‌الزمان(عج)، حافظ ابى‌عبدالله محمد بن يوسف گنجى شافعى (كشته‌شده در 658ق)؛
- فلاح السائل، رضى‌الدين ابى‌القاسم على بن موسى، معروف به سيد بن طاووس (589 - 664ق)؛
- الألفين في إمامة أميرالمؤمنين علي بن أبي‌طالب(ع)، از جمال‌الدين حسن بن مطهر اسدى، معروف به علامه حلى (648 - 726ق)؛
- جواهر الأدب في كلام العرب، علاءالدين بن على اربلى؛
- تاريخ ابن الوردي، زين‌الدين عمر بن مظفر، مشهور به ابن وردى (م 749ق)؛
- الكشكول، بهاءالدين محمد عاملى، معروف به شيخ بهائى (953 - 1030ق)؛
- ينابيع المودّة، سليمان بن ابراهیم بلخى قندوزى حنفى (1220 - 1294ق)؛
- نزهة الجليس و منية الأديب الأنيس، از سيد عباس بن على موسوى مكى (1110 - حدود 1180ق)؛
- صلاة الجماعة و يليه صلاة المسافر، آيت‌الله شيخ محمدحسين غروى اصفهانى كمپانى (1296 - 1361ق)؛
- ذيل كشف الظنون؛
- بغية الطالب في إيمان أبى‌طالب(ع)، نوشته سيد محمد بن حيدر موسوى؛
- تركة النبي(ص)، نوشته حماد بن اسحاق ازدى مالكى بغدادى (م 267ق).
تأليفات
- موسوعة عبدالله عباس، حبر الأمة و ترجمان القرآن؛
- كشاف بلدان منتقلة الطالبية؛
- السجود على التربة الحسينية؛
- علي إمام البررة، شرح ارجوزه استادم آيت‌الله خوئى؛
- المحسن السبط مولود أم سقط؟؛
- حي على خير العمل؛
- مقدمات كتب تراثيه؛
- غريب القرآن؛
- نهاية التحقيق في ما جرى في أمر فدك للصديقة و الصدّيق؛
- مزيل اللبس عن معجزتي شق القمر و رد الشمس؛
- نظرات فاحصة في كتاب الطبقات الكبير، نوشته محمد بن سعد كاتب واقدى (م 230)؛
- معجم شعراء الطالبيين؛
- شذا العرف في ضحايا الطف؛
- الظاهرة القرآنية في نهج‌البلاغة؛
- المهدي الموعود مولود و موجود؛
- سلوة الأفاضل في المسائل و الرسائل؛
- قلائد العقيان في ما قيل في آل الخرسان؛
- على المحك، صحابة و صحاح؛
- الكشف الصريح في من رمي بالتجريح من رجال الصحيح؛
- ذكرياتي في حياتي؛
- المنخول و المخلخل من الشعر المهلهل. ديوان شعر است.
- بعيداً عن السياسة، ديوان شعر است؛
- جمع ديوان سيد جعفر خرسان.
رساله‌هاى چاپ‌نشده
- القناة المستقلة مستغلة أو مستغلة؛
- المشجّر المبين لمن في منتقلة الطالبيين لابن طباطبا؛
- اللباب في تشجير تهذيب الأنساب للعبيدلي؛
- نشوة الأمانی(ارجوزه‌اى در نسب است)؛
- تعريب فصل من تاريخ قم للحسن بن محمد بن حسن قمى (م 378ق) (ترجمه بخشى از تاريخ قم است)؛
- وجيزة النبأ (ارجوزه‌اى است درباره رسول اكرم و آل عبا(ع). بسيارى از آن گم شده است)؛
- شعر الحمانیالعلوي؛
- التنويه في المختومين ب«ويه»؛
- بيان الدلائل العليلة في الأخبار الدخيلة (نقد و ردى است بر آنچه كه صاحب قاموس الرجال نوشته است)؛
- منتخبات المهدي من كتاب المَجدي، نوشته عمرى در نسب؛
- خديعة الشورى؛
- الأبناء الثلاثة بأقلام أنصارهم، ابن تيميه ابن عبدالوهاب بن مسعود؛
- من هنا و هناك (منتخباتى از كتب مختلف و نوادر و فتاواى عجيب؛
آثار از بين رفته
اما آثارى كه از بين رفته و تنها بخشى از آنها به‌جا مانده است:
- منتخبات التدوين و الضيافة مع الإضافة؛
- أسانيد الطوسي في أماليه (از آن دفترى بدون مقدمه به‌جا مانده است)؛
- المستند الوجيه في أسانيد الفقيه في قصاصات (بخشى از آن از بين رفته است)؛
- تعريب خاورشناسان مرحوم ابوالقاسم سحاب (بخشى از معجم المستشرقين كه در روزگار جنگ جهانى دوم آن را ترجمه كرده بودم. برگ‌هاى خورده‌شده از آن به‌جا مانده است)».
پانويس
منابع مقاله
- برگرفته از سايت كتابخانه موزه و مركز اسناد مجلس شوراى اسلامى (به آدرس http://www.ical.ir در تاريخ 27 فروردين سال 1391، به نقل از گلشن ابرار، ج 11.
- آیت‌الله الخرسان دعوت حق را لبیک گفت، خبرگزاری رسا، ۲۶ شهريور ۱۴۰۲