علم الإمام بين الإطلاقية و الإشائية علی ضوء الكتاب و السنة

علم الإمام بين الإطلاقية و الإشائية علی ضوء الكتاب و السنة
پدیدآوران	ساعدي، صباح عباس حسن (نویسنده) عتبة الحسينية المقدسة. قسم الشؤون الفکرية و الثقافية (تهيه کننده)
ناشر	العتبة الحسينية المقدسة، قسم الشؤون الفکرية و الثقافية
مکان نشر	عراق - کربلای معلی
سال نشر	مجلد1: 2012م , 1433ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

علم الإمام بين الإطلاقية و الإشائية علی ضوء الكتاب و السنة، اثر صباح عباس حسن ساعدی، پژوهشی است پیرامون این موضوع که آیا علم معصوم(ع)، به‌صورت مطلق و فعلی می‌باشد یا اینکه متوقف بر اراده و مشیت اوست.

کتاب به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.

ساختار

کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در چهار فصل، تنظیم شده است.

کتاب حاضر، دربردارنده موضوع مهمی بوده که پیوند محکم و استواری با بسیاری از مسائل حساس و دقیق کلامی دارد. در این اثر، از کیفیت علم امام(ع)، از جهت اطلاق و غیر مقید بودن به مشیت یا مقید بودن آن به مشیت و خواست و اراده وی، بحث شده است؛ بدین معنا که آیا علم امام(ع) حاضر و فعلی است یا اینکه مقید و متوقف بر مشیت اوست

نویسنده در ابتدای کتاب، به این نکته اشاره دارد که این موضوع تاکنون در کتبی که به موضوع امامت و مسائل مربوط به آن، مخصوصاً علم امام(ع) اختصاص دارد، منقح نگردیده و به‌صورت پیراسته از سایر مطالب، بدان پرداخته نشده و تنها در اثر حاضر است که با استمداد از آیات و روایات، به‌صورت منقح و پیراسته، بدان اهتمام ورزیده شده است

گزارش محتوا

در مقدمه نخست، به موضوع کتاب و اهمیت آن، اشاره گردیده است

در مقدمه نویسنده، ضمن ارائه خلاصه‌ای از بحث کتاب، به هشت نکته مهم زیر، اشاره شده است:

1. بیان مسئله مورد بحث: در این قسمت، ضمن طرح سؤال اصلی پژوهش که عبارت است از اینکه علم امام(ع) آیا حضوری و فعلی است یا مقید و متوقف بر مشیت اوست؟ به طرح سؤالات فرعی زیر پرداخته شده است:

   الف)- مراد از واژگان «علم»، «امام»، «اطلاقیت» و «اشائیت» چیست؟

   ب)- فرق میان علم امام(ع) و علم خداوند متعال چیست؟

   ج)- چه نظریات و آرائی پیرامون این موضوع مطرح گردیده است؟

   د)- ادله قائلین به نظریه اطلاقیت علم امام(ع) از کتاب و سنت، چیست؟

   ه)- ادله پیروان نظریه اشائیت علم امام(ع) از کتاب و سنت، چیست؟

   و)- چگونه می‌توان میان این دو نظریه جمع و توافق حاصل نموده و نقطه مشترکی را اخذ نمود؟

   ز)- چگونه می‌توان شبهات مطرح‌شده پیرامون این نظریه را پاسخ داد؟

2. اهمیت و ضرورت بحث: از جمله موارد مطرح‌شده در ذیل این عنوان، عبارت است از این نکته که بحث پیرامون علم امام(ع)، بحث از جنبه‌ای از جنبه‌های امامت بوده و امامت، بنا بر اعتقاد شیعه امامیه، از اصول دین می‌باشد؛ البته با اذعان به این امر که منکر این بحث، از دین خارج نخواهد بود.
3. اهداف بحث: که از جمله آنها، عبارت است از مرتب کردن بحث به روش فنی و منطقی و استفاده از مباحث و استدلالات جدید و معاصر.
4. سابقه بحث: که به برخی از کتب نوشته‌شده در موضوعات نزدیک به بحث، از جمله «علم الامام» نوشته محمدحسین مظفر، اشاره شده است.
5. روش تحقیق: که از روش نقلی و استقرایی استفاده شده است.
6. جنبه‌های جدید بحث: که به اموری اشاره گردیده است از جمله تنقیح مسائل مهم و مرتبط با موضوع بحث در کتاب.
7. موانع پیشروی بحث: مانند عدم وجود منابع و کتب مستقلی که به موضوع مورد بحث کتاب، پرداخته باشد.
8. طرح مسئله: که در آن به محتوای فصول کتاب و خاتمه، اشاره مختصری شده است

در فصل اول، به مبادی تصوری موضوع پرداخته شده و بدین منظور، مفردات و کلمات کلیدی بحث، تشریح شده تا مراد نویسنده از هریک، به‌روشنی آشکار گردد و از همین جا، فرق میان علم خداوند متعال و علم امام(ع)، توضیح داده شده است تا بدین وسیله، شبهات متبادر به ذهن در این زمینه، برطرف گردد. همچنین در این فصل، به‌منظور آشنایی با شاخه‌های این موضوع در مباحث اسلامی، به سیر تاریخی مسئله و نیز نظر علما پیرامون اعتقاد به این مسئله و همچنین نظریه نویسنده، اشاره گردیده است

فصل دوم، به تشریح و توضیح نظریه اطلاقیت علم امام(ع) و اشاره به قائلین به این نظریه اختصاص یافته و دلایلی که برای این نظریه اقامه گردیده و یا با استفاده از قرآن و سنت ممکن است اقامه گردد، به‌همراه نقد و مناقشه آنها، توضیح داده شده است

از جمله قائلین به این نظریه عبارتند از: ابن جریر طبری (متوفی در قرن چهارم هجری)، شیخ مفید (متوفی 413ق)، محمدصالح مازندرانی (متوفی 1081ق)، علامه مجلسی (متوفی 1111ق)، محدث نوری (متوفی 1320ق)، سید عبدالحسین لاری (متوفی 1342ق)، علامه محمدحسین مظفر (متوفی 1381ق)، سید عبدالرزاق مقرم (متوفی 1391ق)، علامه امینی (متوفی 1392ق)، میرزا ابوالحسن شعرانی (متوفی 1393ق)، سید محمدعلی قاضی (متوفی 1399ق) و شیخ نمازی شاهرودی (متوفی 1405)

در فصل سوم، نظریه مقابل نظریه پیشین، یعنی نظریه اشائیت علم امام(ع) مورد بحث و بررسی قرار گرفته و قائلین به این نظریه، معرفی و ادله مذکور برای آن، مورد نقد و مناقشه قرار گرفته است. در پایان این فصل، به بعضی از آرای شاذ و خلاف قاعده‌ای که برخی از علما قائل به آن هستند، اشاره شده است

از جمله قائلین به این نظریه، می‌توان از علمای زیر نام برد: حر عاملی(متوفی1104ق)، علامه آشتیانی (متوفی 1319ق)، علامه محمدرضا مظفر (متوفی 1388ق)، سید عبداللطیف کوه‌کمری، سید گلپایگانی و سید محمد کلانتر

در فصل آخر، دو موضوع مهم مطرح گردیده است: نخست جمع میان ادله نظریه اطلاقیت علم امام(ع) و بین ادله نظریه اشائیت آن و در این زمینه به برخی از آرا و نظریات اشاره گردیده و دوم، پاسخ دادن به شبهات مطرح‌شده پیرامون این موضوع

نویسنده در خاتمه، به نتیجه‌گیری پرداخته و به خلاصه مباحث مطرح‌شده در کتاب، اشاره کرده است

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، به‌همراه فهرست منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.