عیناثی، سید محمد بن محمد

نام	عیناثی، سید محمد بن محمد
نام‎های دیگر	سيد محمد بن محمد بن حسن شهير بابن‌ قاسم حسيني عاملي ابن قاسم، محمد بن محمد ابن قاسم عاملي حسيني عاملي، محمد بن محمد عاملي، محمد بن محمد عاملي عيناثي، محمد بن محمد عيناثي نجفي، محمد بن محمد ابن قاسم حسيني عاملي
نام پدر	محمد بن حسن
متولد	قرن یازدهم
محل تولد	روستای عیناثا جبل عامل در جنوب لبنان
رحلت	1085ق
اساتید	ابراهیم بن ابراهیم بن فخرالدین عاملی بازوری
برخی آثار	المواعظ العددية؛ أحاديث و حكم و مواعظ تبدأ بالآحاد و تنتهي بالإثنی عشر تحریر المواعظ العددیة پندهای معصومین علیهم‌السلام
کد مؤلف	AUTHORCODE10453AUTHORCODE

برای دیگر کاربردها، سید محمد عاملی (ابهام زدایی) را ببینید.

سید محمد بن محمد عیناثی (متوفی حدود 1085ق)، معروف به ابن قاسم عاملی، محدث، شاعر، ادیب و فقیه شیعی قرن یازدهم و صاحب کتاب «المواعظ العددية» و از نوادگان دختری شهید ثانی. او با عنوان «سید محمد مشهدی» نیز شهرت دارد.

خاندان

وی سید محمد بن محمد بن حسن بن قاسم حسینی عاملی عیناثی درجزینی است که پدرش محمد بن حسن، نوه دختری شهید ثانی را به همسری برگزیده است.

جد اول وی «سید حسن» و جد دومش «قاسم» می‌باشد که ظاهراً به‌خاطر انتساب به جد دومش، به «ابن قاسم» معروف شده است.

جد مادری‌اش، دختر شهید ثانی بوده است، یعنی خواهر صاحب معالم شیخ حسن عاملی.

مشایخ روایت

یکی از کسانی که «ابن قاسم» کتاب‌هایش را روایت کرده است، شیخ ابراهیم بن ابراهیم بن فخرالدین عاملی بازوری است که شیخ حر عاملی او را ستوده است.

شخصیت علمی

گرچه ابن قاسم را با عناوینی چون محدث، شاعر، ادیب، فاضل و صالح معرفی کرده‌اند، اما شواهد فراوانی بر فقاهت وی یافت می‌شود. وی در کتاب «اثناعشریه»، فوائد و فروع فقهیه بسیاری را در ابواب مختلف فقه متذکر شده است که اگر جمع‌آوری شود، خود مجموعه معتنابهی خواهد شد. بی‌تردید در سایر آثار وی، خصوصاً کتاب «فوائد العلماء وفرائد الحکماء» که بخشی از آن در بیان مصطلحات اصولی و فقهی است، اشارات بیشتری یافت خواهد شد.

همچنین مداومت بر تدریس الفیه شهید اول و نیز ممارست بر تدریس کتب فقهی، نشان از دارا بودن کرسی فقاهت در شهر مشهد دارد. وی در اجازه‌ای که در پایان کتاب «تحرير الأحكام» علامه حلی به شاگردش زین‌الدین علی بن اسماعیل عاملی داده، او را به فقاهت و جلالت ستوده و اشاره کرده است که شاگردش کتاب «تحرير الأحكام» علامه حلی را از اول تا آخر، با شرح وی بر این کتاب، با دقت خوانده است.

وفات

آخرین گزارشی که از حیات وی در اختیار است، مربوط به سال 1081ق، سال تألیف کتاب «حدائق الأبرار» می‌باشد و تنها مصدری که به وفات و محل دفن وی اشاره کرده «أعيان الشيعة» می‌باشد و در آن آمده است: ایشان در سال 1085ق برابر با 1675م در طوس از دنیا رفت و در همان جا دفن شد.

به این گزارش غیر مستند نمی‌شود اعتماد کرد؛ چراکه معلوم نیست که صاحب اعیان از چه مصدری نقل کرده است! سایر مصادر به‌ویژه مصادر نزدیک به عصر مؤلف به سال فوت اشاره‌ای نداشته‌اند. محتمل است که ابن قاسم تا سال تألیف کتاب «أمل الآمل»، یعنی سال 1096ق، زنده بوده باشد؛ چراکه شیخ حر عاملی با اینکه مثل وی در مشهد می‌زیسته، در ترجمه وی اشاره‌ای به سال‌مرگ وی نمی‌کند.