فهرسة ما رواه عن شيوخه من الدواوين المصنفة في ضروب العلم و أنواع المعارف

فهرسة ما رواه عن شيوخه من الدواوين المصنفة في ضروب العلم و أنواع المعارف
پدیدآوران	طرغوه، خلیان رباره (مقابله) اشبیلی، محمد بن خیر (نویسنده) کودرا زیدین‌، فرانسیکو (مقابله)
ناشر	مکتبة الخانجي
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1417 ق یا 1997 م
چاپ	3
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فهرسة ما رواه عن شيوخه من الدواوين المصنفة في ضروب العلم و أنواع المعارف، اثر ابوبكر محمد بن خير اشبيلى (502-575ق)، ملقب به شجار است كه در آن، بيش از 1450 كتاب در رشته‌هاى گوناگون علوم اسلامى معرفى شده است.

آقايان «شيخ فرنسشكه قداره زيدين» و شاگردش «خليان رباره طرغوه»، اين كتاب را تحقيق و تصحيح كرده‌اند. نام كامل اين اثر عبارت است از: «فهرسة ما رواه عن شيوخه من الدواوين المصنفة في ضروب العلم و أنواع المعارف أبوبكر محمد بن خير بن عمر بن خليفة الأموي الإشبيلي».

ساختار

اين كتاب از مقدمه ناظر علمى، مقدمه «كوديرا»، مقدمه نویسنده و متن اصلى تشكيل شده است.

در مقدمه نویسنده كه زمان و مكان نگارشش را مشخص نكرده و همچنين متأسفانه به روش‌شناسى اثر خودش نيز نپرداخته، چنين آمده است: «اجازه، امرى ضرورى در روايت است و روايت به‌وسيله آن تمام و تكميل مى‌شود، وگرنه به‌ناچار ناقص خواهد ماند. خبر داد به ما محمد بن عتاب از پدرش ابوعبدالله، كه از اهالى بيدارى و تيقظ و تحرز و تحفظ در روايت است، كه او گفت: هيچ جوينده حديث، از اجازه بى‌نياز نيست... چون احتمال غفلت، خواب، اسقاط، تصحيف و... وجود دارد»

گزارش محتوا

برخى از مطالب جالب اين كتاب، عبارت است از:

1. در مقدمه ناظر علمى «زهير فتح‌الله» چنين آمده است: «... پاورقى‌هايى كه در پايانش نام نویسنده‌اش نيامده، متعلق به مصححان: كوديرا و طراغو است و برخى كه در پايانش كلمه «المشرف» آمده، مربوط به اينجانب (زهير فتح‌الله) است. شايان توجه است كه برخى از حواشى بنده، توجه ناظران را جلب مى‌كند به برخى از اشتباهاتى كه ترديدى نداريم كه خوانندگان متوجه آن‌ها خواهند شد، ولى آن را براى اين در اينجا ثبت كرديم تا چاپ كوديرا و شاگردش حفظ شود و همراه با او و حاشيه‌هايش به پيش برويم؛ همو كه در آنجا اشاره كرده به اشتباهات سهل و آسانى كه در نسخه خطى بوده است و برخى ديگر از حواشى ما متصدى بررسى اشتباهات مهم يا توضيح مشكلاتى شده كه در چاپ كوديرا هست.

   واقعيت آن است كه اين مطلب به‌خاطر آن است كه در آن دوران، در زمينه نشر و تحقيق و تصحيح آثار علمى، اهتمام و گسترشى كه امروزه شاهدش هستيم نبود. كوديرا در چاپش، نص مخطوط را حفظ كرده و به همين جهت چاپش بدون نقطه است، جز در موارد نادرى كه سودى ندارد و شبهه‌اى را برطرف نمى‌سازد. ما كوشيديم كه اين رخنه را در چاپ حاضر بپوشانيم. پس اين مطلب تقريبا تمام شد، وليكن مشكلاتى باقى ماند كه خواننده خودش مشاهده خواهد كرد...

   يكى از امتيازات ديگر چاپ حاضر عبارت است از اين نكته كه مقدمه كوديرا كه به زبان لاتينى نوشته را به عربى ترجمه كرديم كه بى‌ترديد براى خواننده در زمينه شناسايى نویسنده و كتابش سودمند خواهد بود...»

   گفتنى است كه به نظر مى‌رسد كه منظور از «كوديرا» همان «شيخ فرانسشكه قداره زيدين» يا «فرانسيسكو كوديرا»، شرق‌شناس اسپانيايى است و «طراغو» نيز همان «خليان رباره طرغوه». زمينه‌ساز اين اختلاف و دگرگونى اين نكته است كه در زبان عربى مانند زبان‌هاى ديگر، در فرايند بومى‌سازى واژگان بيگانه، تغييراتى در چگونگى نگارش و تلفظ كلمات و حتى نام اعلام ايجاد مى‌شود و گاه به چند صورت مختلف گفته و نوشته مى‌شود.

2. قرائات و مانند آن: «كتاب قرائة النبي(ص) و ما حفظ من ألفاظه و استعاذته و افتتاحه»، تأليف ابوبكر محمد بن مجاهد مقرى(ره) شيخ ما خطیب ابوالحسن شريح بن محمد بن شريح رعينى مقرى(ره) حديث كرده براى ما به‌صورت شنيدن از او با قرائت او بر من..
3. «الكامل»، نوشته ابوالعباس محمد بن يزيد مبرد(ره)، است كه وزير حسيب ابوعبدالله جعفر بن محمد بن مكى بن ابى‌طالب(ره) برایم حديث كرده به‌صورت شفاهى از او، از اولش تا اول اخبار خوارج و به‌صورت قرائت از من بر او براى بقيه‌اش با الفاظ من در منزل او در قرطبه..
4. نویسنده، اسامى استادان و مشايخ اجازه روايى - كتبى و شفاهى - خودش از شهرهاى مختلف را نيز آورده استاز جمله چنين نوشته است: «از زمره آنان كه از آنها روايت گرفته و ديده‌ام شيخ فقيه امام راويت ابوالقاسم خلف بن عبدالملك بن مسعود انصارى است و از جمله استادانى كه از آنان در «مريه» روايت گرفته، ولى ملاقاتش نكرده‌ام، شيخ فقيه بسيار راويتگر ابوالحسن على بن عبدالله بن محمد بن سعيد بن موهب جذامى - ابوالرقاق - است»

وضعيت كتاب

براى كتاب حاضر، در پايان آن، فهرست كتب، فهرست مؤلفين و برخى از راويان و فهرست اماكن و فهرست اجمالى مطالب ذكر شده است.

گفتنى است كه هرچند در پايان كتاب تصريح شده است كه: «كمل الكتاب و الحمد لله رب العالمين... و كان الفراغ منه ضحوة يوم الجمعة، الموفي عشرين لشهر رمضان المعظم عام اثني عشر و سبعمائة»؛ يعنى «نگارش اثر حاضر در تاريخ روز جمعه بيستم رمضان سال 712ق، كامل شده است»، وليكن با نظر به تاريخ وفات نویسنده (575ق)، بايد گفت اين تاريخ مربوط به نویسنده نيست و نوشته كاتب نسخه خطى است.

متأسفانه فهارس فنى (آيات، روايات، اعلام، امكنه و...) و حتى فهرست منابع آماده نشده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.