فهرست کتابهای فارسی شده چاپی از آغاز تا سال 1370
| فهرست کتابهای فارسی شده چاپی از آغاز تا سال 1370 | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کیهان‌فر، عباس (گردآورنده)
باشتنی، موسی الرضا (گردآورنده) فضایلی جوان، مهین (گردآورنده) ناجی نصرآبادی، محسن (گردآورنده) |
| ناشر | آستان قدس رضوی، بنياد پژوهشهای اسلامى |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1380 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-444-401-9 |
| موضوع | کتابهای چاپی فارسی - ایران - ترجمه شده از خارجی - کتاب‌شناسی کتابهای چاپی فارسی - کتاب‌شناسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | Z 3369 /ف9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فهرست كتاب‌هاى فارسى‌شده چاپى از آغاز تا سال 1370، از آثار موسى الرضا باشتنى، مهين فضايلى جوان و عباس كيهانفر است كه با نظارت علمى محسن ناجى نصرآبادى (مدير گروه كتاب‌شناسى بنياد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى) به انجام رسيده و در آن شمارى از كتب ترجمه‌شده از زبان‌هاى گوناگون به زبان پارسى، معرفى شده است.
ساختار
اين كتاب از مقدمه ناظر علمى و متن اصلى، به اضافه يك جلد فهارس تشكيل شده است.
در اين كتاب، حدود 25000 كتاب ترجمه‌شده از زبان‌هاى گوناگون به زبان پارسى در محدوده زمانى مذكور به ترتيب حروف الفباى نام نويسندگان شناسانده شده است. گفتنى است كه اطلاعات ارائه‌شده درباره هر كتاب در اثر حاضر، گزارشى و توصيفى نيست بلكه اجمالى و شناسنامه‌اى است.
گزارش محتوا
درباره روش و محتواى اثر حاضر چند نكته گفتنى است:
الف)- در مقدمه ناظر علمى كه زمان و مكان و ساير مشخصات نگارش آن مشخص نشده، پس از بيان تاريخچه‌اى از ترجمه و نيز ترجمه به فارسى، به موضوع فهرست كتاب‌هاى فارسى‌شده چاپى پرداخته و آنگاه روش جمع‌آورى و تنظيم اطلاعات را در اثر حاضر چنين ذكر كرده است:
- تدوين اين فهرست، ابتدا در سال 1365 به‌صورت طرحى از سوى بنياد پژوهش‌هاى اسلامى مطرح شد. در مرحله نخست، كتاب‌شناسان و كتابداران اين بنياد وظيفه جمع‌آورى و يادداشت‌بردارى اطّلاعات كتاب‌شناختى كتاب‌هاى ترجمه‌شده را از آغاز صنعت چاپ تا پايان سال 1366 زير نظر جناب آقاى دكتر رحمت‌اللّه فتاحى و آقاى حسين خيّامى مدير وقت كتابخانه بنياد برعهده گرفتند.
- اين گروه با مراجعه به برخى از كتابخانه‌ها و كتاب‌شناسى‌ها به تهيّه فيش‌هاى لازم اقدام كردند. حاصل كار اين گروه كه شامل فهرست كتاب‌هاى فارسى‌شده تا پايان سال 1366 بود، در اواخر سال 1370 آماده نشر شد؛ امّا پس از بررسى كار، بنياد پژوهش‌هاى اسلامى بر آن شد تا از يك سو ساخت و اسلوب آن را دگرگون سازد و از سوى ديگر تعدادى از افتادگى‌ها، كاستى‌ها و كمبودهاى آن را مرتفع سازد.
- به اين منظور پس از مراجعه به فهرست‌ها و كتاب‌شناسى‌هاى معتبر نسخ خطى و چاپى و نيز بررسى كتابنامه‌ها و مجلات ادوارى كه به اطّلاع‌رسانى و معرفى كتاب مى‌پردازند، حدود سه هزار اثر فارسى‌شده ديگر نيز به‌همراه چاپ‌ها و نشرهاى مكرّر آثار فارسى‌شده و پاره‌اى از ترجمه‌هاى ناشناخته متون مربوط به همان دوره زمانى يادشده به كار افزوده شد.
- آنگاه براى آنكه محدوده كار تا پايان سال 1370 را در بر گيرد، گروهى به شناسايى كتاب‌هاى فارسى‌شده آن سال‌ها پرداختند. در اين مرحله همه مدخل‌هاى ارائه‌شده قبلى و جديد مجددا در مخزن اصلى كتابخانه آستان قدس رضوى، كتابخانه مركزى و مركز اسناد دانشگاه فردوسى، برخى از كتابخانه‌هاى تهران و چندين كتابخانه معتبر شخصى رؤيت شد و اطّلاعات كتاب‌شناسى و كتاب‌شناختى آنها بر مبناى رؤيت و استفاده از منابع معتبر به كمال رسيد...
- شيوه تنظيم فهرست بنا بر ضرورت و سهولت كار محقّقان، مترجمان، ناشران و كتابداران به ترتيب نام خانوادگى مؤلفان و نويسندگان بنا نهاده شد. به اين ترتيب تمام آثار ترجمه‌شده نويسندگان در ذيل نام آنها به شيوه الفبايى آمده است.
- براى پرهيز از تكرار نام نويسندگان در قسمت سرشناسه (مدخل اصلى) از تيره بهره گرفته شد.
- همچنين براى اختصار و اجتناب از تكرار، كلمه ترجمه در تمام مدخل‌ها حذف شد.
- از آنجا كه نام هر نویسنده ممكن است به سليقه مترجمان و ناشران به‌صورت‌هاى گوناگون تلفّظ و به فارسى برگردانده شده باشد، براى پرهيز از پراكندگى آثار نويسندگان در اين فهرست براى هر اسم يك شكل واحد و مستند مطابق با آخرين ويرايش فهرست مستند اسامى مشاهير و مؤلّفان، انتخاب و از ديگر شكل‌هاى رايج به نام اصلى با نشانه ارجاع داده شده است.
- درصورتى‌كه كتاب داراى دو يا چند مؤلف بوده، نام نويسندگان همكار پس از عنوان كتاب با عبارت «با همكارى» آمده؛ با اين توضيح كه براى تسهيل در بازيابى اطّلاعات در جاى خود از نويسندگان دوم و سوم، به نویسنده اوّل با ذكر عنوان كتاب ارجاع داده شده است.
- شايان آنكه از اسامى غير مستند با حروف نازك به اسامى مستند ارجاع داده شده؛ بنابراین هر كتاب فقط در زير نام خانوادگى نویسنده اوّل فهرست شده است و با مراجعه به رديف الفبايى مؤلّفان مى‌توان از نويسندگان ديگر به نویسنده اصلى و كتاب مورد نظر دسترسى پيدا كرد و اطّلاعات كامل كتاب‌شناسى/نسخه‌شناسى آن را به دست آورد.
- پس از نام خانوادگى و نام مؤلف، عنوان فارسى‌شده كتاب بر مبناى صفحه عنوان چاپ نخست كتاب ضبط شده است. درصورتى‌كه عنوان كتاب در چاپ‌هاى بعدى تغيير كرده و يا عنوان كتاب در پشت جلد با صفحه عنوان همسانى نداشته، در بخش توضيحات اين مطلب بيان شده است. نام مترجم كتاب و اطّلاعات و مشخصات كتاب‌شناسى اثر شامل ناشر، محلّ نشر، سال نشر، تعداد جلد و صفحات و آنگاه عنوان اصلى كتاب از ديگر اطّلاعات اين فهرست است.
- جستجوى عنوان اصلى كتاب‌هاى فارسى‌شده، به‌ويژه پيش از دهه شصت، يكى از اهداف اساسى طرح بود كه نيل به آن دشوارى‌هاى زيادى را به‌همراه داشت؛ زيرا همچنان‌كه مى‌دانيم گاه مترجمان به‌واسطه عوامل فرهنگى - سياسى و حتّى اقتصادى از عنوان اصلى كتاب در ترجمه دور شده‌اند. اين امر در مواردى سبب شده كه برخى از مترجمان يا ناشران به ترجمه‌هاى مجدّد غير ضرورى روى آورند. ازاين‌رو ذكر عنوان اصلى كتاب در چنين فهرست‌هايى، اصلى بسيار مهم و قابل اعتناست.
- از دگر سوى ذكر عنوان اصلى كتاب، روشن‌كننده اين مهم است كه آثار فارسى‌شده، از زبان اصلى ترجمه شده يا ابتدا به زبانى ديگر ترجمه و سپس به فارسى برگردانده شده است. با توجّه به نكته‌هاى مذكور جستجوى عنوان اصلى كتاب‌ها از جمله تلاش‌هاى ارزنده تدوين‌كنندگان فهرست حاضر بوده كه در وهله نخست با مراجعه به كتابخانه‌هاى مختلف و رؤيت اصل كتاب و در صورت عدم دستيابى به آن با استفاده از فهرست‌ها، زندگى‌نامه‌ها و در مواردى دائرةالمعارف‌هاى معتبر، از جمله فهرست جهانى C. U. N و بسيارى از كتاب‌شناسى‌هاى معتبر ديگر - كه در بخش مآخذ مى‌آيد - فراهم آمده است.
- بااين‌همه هنوز جايگاه پاره‌اى از عناوين اصلى كتاب‌ها در اين فهرست، سفيد مانده است؛ به آن اميد كه در چاپ‌هاى آينده شناسايى و به فهرست افزوده شود.
- بر اساس نظام كتابدارى و اطّلاع‌رسانى در مورد كتاب‌هايى كه بيش از يك ترجمه فارسى دارند و مترجمان، يك اثر واحد را در وقت‌ها و جاى‌هاى متفاوت ترجمه كرده‌اند، هريك از آنها را به‌مثابه نسخه‌اى مستقل تلقّى كرده و با در نظر گرفتن عنوان الفبايى كتاب براى هريك مدخلى جداگانه در نظر گرفته‌ايم..[۱]
- ب)- تعداد تقريبى آثار معرفى‌شده در اثر حاضر حدود 25000 كتاب و به‌صورت دقيق عبارت است از 90 كتاب قرآنى، به اضافه 24524 كتاب ديگر (در مجموع 24614 عدد)[۲]
- ج)- پديدآورندگان محترم براى توليد اثر حاضر از ده‌ها منبع علمى و معتبر (فهرست انتشارات ناشران، كتاب‌شناسى‌ها، كتابنامه‌ها، مجلا، گاهنامه‌ها، زندگى‌نامه‌ها و فرهنگ‌ها) بهره برده و اسامى منابع مورد اعتماد خود را به‌صورت مفصل ذكر كرده‌اند[۳]
- د)- اطلاعات ذكرشده براى هر كتاب در اين اثر، بسيار مختصر است و پديدآورندگان محترم در صدد توليد كتاب‌شناسى توصيفى و گزارشى نبوده‌اند.
- ه)- پديدآوران در مورد اولين اثر معرفى‌شده (قرآنى)، چنين آورده‌اند: «أنوار العرفان في تفسير القرآن. ابوالفضل داورپناه.تهران: صدر، 1366، ج. شامل ترجمه و شرح منظوم آيات.القرآن الكريم»[۴]
- و)- آخرين اثر معرفى‌شده (قرآنى)، اين‌گونه شناسانده شده است: «يس و القرآن الحكيم. محمدحسين انوار. با مقدمه حسين عمادزاده. تهران: بى‌نا، 1355. 25ص. ترجمه منظوم. القرآن الكريم»[۵]
وضعيت كتاب
اثر حاضر در 4 جلد چاپ شده كه سه جلد نخست، متن اصلى است و جلد چهارم اين كتاب‌ها به نمايه‌هاى مترجمان، عنوان‌هاى فارسى‌شده، نام لاتين مؤلفان، عنوان‌هاى اصلى و ناشران اختصاص دارد.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- مصاحبه محسن ناجى نصرآبادى با پايگاه اطلاع‌رسانى آستان قدس رضوى، انجام‌شده در تاريخ 30 آذر 1392ش و رؤيت‌شده در 21 دى 1394ش، به آدرس اينترنتى ذيل: