مجربات الغزالي في الطب الروحاني

مجربات الغزالي في الطب الروحاني
پدیدآوران	غزالی، محمد بن محمد (نویسنده)
ناشر	دار المحجة البيضاء
مکان نشر	لبنان - بيروت
سال نشر	1427ق. = 2006م.
چاپ	چاپ اول
موضوع	علوم غريبه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/غ6م3 / 232/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، مجربات (ابهام زدایی) را ببینید.

مجربات الغزالي في الطب الروحاني، اثر ابوحامد غزالی (450-505ق)، کتابی است به زبان عربی در موضوع علوم غریبه، ادعیه، سحر و طلسمات.

موضوع کتاب

تقسیم سلامت و مرض به جسمانی و روانی و سخن از سلامت و بیماری جسم و سلامت و بیماری نفس ریشه یونانی دارد. به تبع این تقسیم، دو دانش طب نیز متمایز شدند: طب جسم و طب نفس. تشبیه علم اخلاق به طب و تعبیر از رذایل اخلاقی به‌عنوان بیماری‌های نفس در بسیاری از آثار اخلاقی وجود دارد. محصور نشدن سلامت و بیماری در جسم و سخن از بیماری در جسم و نیز روح یا قلب و سلامت آن در قرآن نیز وجود دارد: فی قلوبهم مرض فزادهم الله مرضا (بقره 10).

به‌طورکلی، طبیبان دوره اسلامی علاوه بر سلامت بدن به‌عنوان بعد جسمانی، به جنبه نفسانی و روحانی انسان نیز توجه داشته‌اند.

محمد بن زکریا رازی به‌عنوان پزشک، فیلسوف و دانشمند قرن سوم و چهارم، غایت کتاب خود (الطب الروحانی) را اصلاح اخلاق نفس بیان نموده و راه رسیدن به آن را پیروی از خرد و گرامی‌داشتن عقل به‌عنوان بزرگ‌ترین نعمت الهی و نیز دوری از هوی بیان می‌دارد. وی با طرح اصول و معیارهایی برای تشخیص عوامل تهدید کننده سلامت نفس و دفع رذایل اخلاقی در تمام فصول بیست‌گانه کتاب، عقل را ستوده و... سعی نموده با بیان اصولی ساده به شناسایی رذایل اخلاقی پرداخته و سپس با روش کاملاً عملی چگونگی دفع صفت‌های ناپسند اخلاقی را بیان نماید».

بااین‌وجود، تعبیر دیگری از طب روحانی در آثار اسلامی پدید آمد که مقصود آن این‌چنین است: بیان خواص مخفیه اسماء‌ الهی، سوره‌ها، آیات و حروف قرآن و تأثیر آنها، بررسی اوضاع ستارگان و بروج و تأثیر آنها، درمان بیماری‌های خاص که ریشه جسمانی نداشته و به بیماری‌های ماورائی تعبیر می‌شود و نیز ارتباط انسان با موجودات غیر جسمانی (جن و فرشتگان)، برآورده‌کردن برخی نیازها و... که اموری ماورایی محسوب می‌شوند.

غزالی این امور را در قامت یک علم بیان کرده، توضیح و تبیین می‌نماید، که به نوعی روشن‌گری و زدودن خرافات از این موضوع است، بدین ترتیب اثری پرفایده بوده و در بهبود بخشی از بیماری‌ها و برآورده‌کردن برخی نیاز‌ها مفید است و دست مدعیان دروغین و دعا نویسان جعلی را از جامعه‌ی درگیر با این مسائل دور می‌کند. ‌

ساختار

کتاب با مقدمه محسن عقیل آغاز و مطالب در فصول متعددی، سامان‌دهی شده است.

در بیان مطالب، از آیات قرآن و برخی جداول حروف و اعداد، مربوط به طلسمات، استفاده شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه، ضمن اشاره به موضوع کتاب و اهمیت آن، به این نکته اشاره شده است که سوءاستفاده از اوراد و ادعیه کتاب در جهت ضرر رساندن به دیگران، حرام می‌باشد. شرح‌حال نسبتاً مختصری نیز از غزالی، در انتهای مقدمه آمده است.

هدف نویسنده از تنظیم فصول کتاب، اشاره به شرافت و حرمت اسماء الله تعالی است و بیان آنچه خداوند در دریای پرگهر اسامی از اقسام جواهر حکیمانه و لطایف الهی و تأثیرات، در تصرف و تعامل با این اسامی، به ودیعه نهاده است.

کتاب دربردارنده امور فراوانی پیرامون مباحث روحانی و اسرار حروف، کسر و بسط، ترتیب اعمال، بروج، اسرار آیات و حروف سوره‌ها و فایده، خواص و برکات مخفی آنها، در برآورده‌کردن حاجت‌های مردم ونیز در زمینه ابطال سحر، ابطال و دفع جادو، باز کردن گره‌هایی که دیگران برای انسان ایجاد می‌کنند، دور کردن جن و شیاطین از انسان و احضار و تعامل با آنها، بیماری‌ها و شفای آنها، ازدواج، خلاصی از زندان، غلبه بر دشمن، مقابله با حکمران‌ها، دفع و دوری حیوانات موذی از انسان، حفظ و صیانت افراد از بلاها و فتنه‌ها، حفظ اموال، ایجاد محبت و دوستی، آسان کردن کارها، پیدا کردن گمشده و حاجت‌های متنوع دیگر، تأثیر و برکت‌های خلوت، اعتکاف، ریاضت‌ها، اذکار، دعاهای مستجاب در تسخیر و خواص برخی از طلسمات، حروف عربی، تأثیر کواکب و... می‌باشد.

مطالب کتاب، به بیان خواص برخی از اسماء الهی، مانند «لطیف»، «حکیم»، «معید»، «مجید»، «مبدیء»، «لطیف»، «حفیظ»، «محیط»، «کافی»، «ولی»، «ودود» و خواص نام پیامبر(ص)، مادر حضرت موسی (یوحانذ) آغاز شده و در ادامه، مطالبی در اعداد و آثار و نحوه نوشتن آن‌ها در جدول‌های مختلف، انواع طلسم‌ها در رابطه با انسان، جن و حشرات گزنده، ابطال سحر، مداوای برخی بیماری‌ها و... نظیر فوائد وفق ثلاثی، وفق عددی، موازین اوفاق بیان شده است.

از دیگر مطالب و مباحث کتاب، می‌توان به طلسمات هفت‌گانه (طلسم زحل، مشتری، مریخ، خورشید، زهره، عطارد و ماه)، صفات اسم اعظم، طبیعت برج‌ها (برج حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سنبله، میزان، عقرب، قوس، جدی، دلو، حوت)، جدول ایام هفت‌گانه، اسمی ملائکه، ملوک، ساعات، حروف و اسماء اشاره نمود.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، به ذکر شماره آیات و نام سوری که آیات آن در متن آمده، پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. خاکدوست، حمیدرضا؛ رجب نژاد، محمدرضا، «جدال عقل و هوی از دیدگاه رازی»، تاریخ پزشکی، بهار 1399، شماره 42، صص 90 تا 97.
3. سید قریشی، ماریه؛ احمد‌پور، علی، «سلامت معنوی نفس از دیدگاه زکریا رازی در کتاب طب روحانی»، پژوهش‌های اخلاقی؛ زمستان 1395، شماره 2، صص175 تا 188.