مصباح الشريعة في شرح تحرير الوسيلة، كتاب الإجتهاد و التقليد

    از ویکی‌نور
    ‏ مصباح الشريعة في شرح تحرير الوسيلة، كتاب الإجتهاد و التقليد
    مصباح الشريعة في شرح تحرير الوسيلة، كتاب الإجتهاد و التقليد
    پدیدآورانموسوی خمینی، سید روح‌الله (نويسنده) نمازی، عبدالنبی (نويسنده)
    ناشرمؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
    مکان نشرايران - تهران
    سال نشر1375ش
    موضوعفقه جعفری - رساله عمليه، اجتهاد و تقليد،
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏ ‏BP‎‏ ‎‏183‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏خ‎‏8‎‏ ‎‏ت‎‏3‎‏029‎‏
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    مصباح الشريعة في شرح تحرير الوسيلة: كتاب الإجتهاد و التقليد، شرح آیت‌الله عبدالنبی نمازی بر کتاب فقهی «تحریر الوسیلة» امام خمینی(ره) است. این اثر در چندین جلد به زبان عربی منتشر شده که در این جلد مبحث «اجتهاد و تقلید» مطرح شده است.

    ‌‌‌تحریر الوسیله،‌ مهم‌ترین و جامع‌ترین رساله فتوایی امام خمینی (متوفی 1368ش) و یکی از ماندگارترین آثار فقهی شیعه‌ امامیه‌ است‌ که از بدو تألیف تاکنون، همواره مورد شرح و تعلیقه فقهای پس از مؤلف قرار گرفته‌ است. این کتاب تحریر و تکمیل کتاب گران‌سنگ وسیلة النجاة می‌باشد[۱]‏.

    علم فقه به معنای مصطلح نزد فقها علم به احکام شرعی فرعی از ادله تفصیلی آن است. از اینجا جایگاه علم فقه و شرافت آن آشکار می‌شود زیرا شرافت هر علمی به شرف موضوع آن است؛ زیرا این علم موجب شناخت احکام الهی از حلال و حرام و کیفیت عبودیت و تقرب به سوی خداوند و موجب تکامل مجتمع بشری می‌شود[۲]‏. نویسنده در مقدمه، وجوب تفقه در دین را با استناد به آیات و روایات مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس روایات فراوانی را در فضیلت تفقه و ثواب آن متذکر می‌شود؛ از جمله اینکه «یک فقیه بر شیطان از هزار عابد سنگین‌تر است» و «فقه افضل عبادات است»[۳]‏.

    یکی از راه‌هایی که سبب سلامت دین و بقای شریعت مقدس تا امروز و حفظ آن از دسیسه‌ها و بدعت‌ها شده نهی کتاب و سنت از فتوای بدون علم است[۴]‏. آیات و روایات فراوانی بر این موضوع دلالت دارد که به‌خاطر این آیات و روایات، سیره علما اجتناب از تصدی مقام مرجعیت و افتاء بوده است. دلیل کثرت احتیاط در فتاوایشان نیز همین موضوع است؛ همچنان‌که از سید جلیل سید ابن طاووس (متوفی 664ق) صاحب کرامات و مقامات جلیله در علم و فقه و زهد و تقوی و از جمله ستارگان آسمان فقاهت و صاحب تألیفات فراوان است. لکن در فقه تنها یک کتاب با نام «غیاث سلطان الوری لسکان الثری» در قضای نماز از اموات نوشته است. خودش در این رابطه می‌گوید: غیرازاین کتابی در فقه و تقریر مسائل و جواب‌ها ننوشتم؛ زیرا من مصلحت خویش و نجاتم در دنیا و آخرت را در پرهیز از فتوا در احکام شرعیه می‌دانم. چراکه بین فقهای شیعه در تکالیف فعلی اختلاف در نقل یافتم و شنیدم که خداوند درباره محمد(ص) عزیزترین خلایق می‌فرماید: «و لو تقول علینا بعض الاقاویل لاخذنا منه بالیمین ثم قطعنا منه الوتین»: «اگر این‌ بنده ما (محمد) بعضی‌ از گفتارها را از نزد خود بگوید و به‌ ما نسبت‌ دهد، ما باید قدرت خود، او را می‌گیریم‌؛ سپس‌ رگِ قلب‌ او را قطع‌ می‌کنیم‌؛ و آن‌وقت‌ کیست‌ از شما که‌ بتواند از او دفاع‌ کند، و او را از عقوبت‌ و کیفر ما دور نگه دارد؟». پس اگر کتاب‌هایی در فقه تصنیف کنم که پس از من بر طبق آن‌ها عمل شود، نقض پرهیزکاری من از فتوا و دخول تحت آیه مذکور است؛ زیرا خداوند جل‌جلاله هنگامی‌که رسول عزیز اعلم را تهدید می‌کند، پس اگر دروغی را به خداوند جل‌جلاله نسبت دهم و فتوا یا نوشته خطایی یا اشتباهی داشته باشم حال من در روزی که در برابر حضرتش حاضر شوم چگونه خواهد بود[۵]‏.

    درعین‌حال نیاز مردم به کسانی که معالم دینشان را به آن‌ها آموزش دهند و آن‌ها را به صراط مستقیم هدایت و به سوی حق ارشاد و از لغزش و گمراهی در عقاید و اعمال حفظ ‌کنند و نیز عدم تمکن از وصول و تشرف به خدمت معصوم(ع) برای همه مردم در همه زمان‌ها و مکان‌ها سبب شد در موارد مختلف معصوم(ع) امر نمود که مؤمنین در امور و شئون خویش به فقها رجوع کنند. روایات فراوانی نیز به‌صراحت دلالت بر وجوب مراجعه به فقها دارد[۶]‏.

    ذکر اصحاب امام صادق، امام کاظم و امام رضا علیهم‌السلام و مبدأ تأسیس مدرسه فقه استدلالی از دیگر عناوین مطرح شده در مقدمه کتاب است[۷]‏.

    شارح در انتهای مقدمه به برخی نکات اشاره کرده است:

    1. من متن تحریر الوسیله که رساله عملیه امام راحل خمینی کبیر(ره) است را محور مباحث فقهی خویش قرار دادم تا بعضی از حقوقی که ایشان بر فقه و فقها و حوزه‌های علمیه مبارکه دارد ادا شود؛ چراکه کسانی که معاصر ما بودند و شاهد مصائبی که ستمگران و طواغیت بر اسلام و مسلمین وارد کردند به‌گونه‌ای که از اسلام و مسلمین جز اسمی و از قرآن و فقه جز رسمی باقی نماند و از احکام شرعی و معارف الهی و مفاهیم عالی قرآنی جز در کتب و خانه‌ها و مدارس علمیه وجودی نماند... و با آمدن امام راحل عزت به مسلمین بازگشت و قلعه‌های کفر و ضلالت فرو ریخت. پس بر اصحاب علم واجب است که سعی در احیای افکار و مبانی امام راحل داشته باشند...
    2. بهتر دیدیم که در مباحث فقهی رعایت اختصار و اقتصار بر مطالب علمی مفید بشود و از پیچیدگی در ذکر آراء و نظرات مختلفی که تأثیر مهمی در تنقیح اصل بحث و استحکام ارکان آن ندارند پرهیز کردیم. این موارد تنها تطویل بدون فایده و سبب تشویش اذهان و هدر رفتن عمر در موارد غیرمفید بود.
    3. در مواردی که در آن‌ها نیاز به مسائل علم اصول فقه است به‌گونه‌ای که اظهار رأی صحیح بر بیان و توضیح این مسائل متوقف است، مسائل را بدون پیچیدگی مطرح کرده‌ایم.
    4. در موارد متعددی احوال روات و رجال حدیث که در ضمن بحث اسامی آن‌ها آمده ذکر شده است[۸]‏.

    شرح نمازی به سبک رایج با ذکر متن تحریر الوسیله در بالای صفحه و شرح آن در ذیل صفحه ارائه شده است. شارح در هر موضوع با اشاره به دیدگاه‌های مختلف موضوع را مورد ارزیابی قرار داده و نظر خویش را مطرح کرده است؛ به‌عنوان‌مثال در رابطه با تعریف اصطلاحی تقلید به پنج تعریف اشاره و سپس اختلاف تعاریف را حاکی از تفاوت در حقیقت تقلید نمی‌داند بلکه تعاریف را اشاره به حقیقت و احدی دانسته و اختلاف را تنها در عبارت می‌داند[۹]‏.

    فهرست مطالب در انتهای کتاب و آدرس آیات و روایات و مستندات مطالب در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.

    پانویس

    1. ر.ک: انصاری قمی، ناصرالدین، ص128
    2. ر.ک: مقدمه شارح، ص5
    3. ر.ک: همان، ص7
    4. ر.ک: همان، ص8
    5. ر.ک: همان، ص10
    6. ر.ک: همان، ص11
    7. ر.ک: همان، ص32-17
    8. ر.ک: ص33-32
    9. ر.ک: متن کتاب، ص50-49

    منابع مقاله

    1. مقدمه شارح و متن کتاب.
    2. انصاری قمی، ناصرالدین، «کتاب‌شناسی تحریر الوسیلة»، پایگاه مجلات تخصصی نور: آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1384، شماره 91، صفحه 128 تا 131.

    وابسته‌ها