مفاتيح الشرائع (تحقیق توحیدی)

    از ویکی‌نور
    ‏ مفاتيح الشرائع
    مفاتيح الشرائع (تحقیق توحیدی)
    پدیدآورانفیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی (نويسنده)

    امامی کاشانی، محمد (محقق)

    توحیدی، مسیح (محقق)
    ناشرمدرسه عالي شهيد مطهري
    مکان نشرايران - تهران
    سال نشر1395ش
    شابک978-600-5283-02-3
    زبانعربی
    تعداد جلد2
    کد کنگره
    ‏/ف9م7 182/7 BP
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    مفاتيح الشرایع، اثر ملا محسن فیض کاشانى (متوفاى 1091ق) متخلص به فیض، از حکیمان، حدیث‌شناسان و فقیهان امامیه در قرن یازدهم است. این اثر مهم‌ترین‌ و جامع‌ترین‌ تألیف فقهی فیض است‌ که‌ نگارش آن را به سال 1042ق به پایان رسانده است. این نسخه منقح از کتاب با مقدمه و تصحیح مسیح توحیدی در دو جلد به زبان عربی منتشر شده است.

    در مقدمه تحقیقی مصحح ابتدا به زندگی‌نامه و آثار فیض کاشانی و نیز سخنان علما پیرامون این شخصیت و اساتید و شاگردانش اشاره شده است. دسته‌بندی آثار فراوان این عالم شیعی در چهارده عنوان از بخش‌های مفید مقدمه است[۱]‏.

    مصحح در ادامه مقدمه به بررسی کتاب مفاتیح الشرایع پرداخته و می‌نویسد: مولی محسن فیض در تنظیم و ترتیب مباحث فقهی این کتاب از شیوه تنظیم تألیفات فقهی فقهای پیشین پیروی نکرده است؛ بلکه آن را به‌واسطه دیدگاه نو، ترتیب جدیدی ارائه داده است[۲]‏. درواقع فیض در کتاب‌های فقهی‌ و حدیثی‌ خود‌ مانند وافی، معتصم الشیعة و مفاتیح الشرائع ترتیب ‌ ‌جدیدی را اختیار نموده و با‌ ادغام‌ پاره‌ای‌ ابواب در بعضی دیگر و جابه‌جا کردن ابواب، تدوین‌ جدیدی برای فقه و حدیث پدید آورد‌. فیض‌ این‌ روش را تا حدود زیادی از شیوه‌ غزالی در احیاء العلوم الهام گرفته است‌[۳]‏. وی مفاتیح را همانند ترتیب کتاب دیگرش «معتصم الشيعة في أحكام الشريعة» در دوازده کتاب تدوین کرده است؛ بدین‌صورت که فقه را به دو بخش: فن عبادات و سیاسات و فن عادات و معاملات تقسیم کرده است. هر یکى از این دو بخش، از شش کتاب و یک خاتمه تشکیل شده و هر کتاب نیز حاوی مقدمه و ابوابی است[۴]‏.

    وجود ده‌ها نسخه خطی از کتاب مفاتیح الشرایع بین منابع ارزشمند خطی در کتابخانه‌های بزرگ و معتبر جهانی حکایت از اهمیت این اثر نزد علما و شارحان دارد[۵]‏.

    اختصار‌، ایجاز، استدلالی بودن و استناد مباحث به کتاب و سنت در مفاتیح‌ الشرائع، موجب گردید تا در آغاز تألیف موردتوجه و عنایت عالمان فقه اعم از مجتهدان، محدثان، اصولیان و اخباریان قرار گیرد‌. لذا‌ بر این کتاب عالمان اصولی‌ و اخباری حواشی نوشته‌اند. فراوانی شروح و حواشی بیان‌گر جایگاه آن در میان‌ فقیهان امامیه می‌باشد[۶]‏.

    امتیازات نسخه

    1. عنوان‌گذاری هر مفتاح به‌نحوی‌که حکایت از مطالب طرح شده در آن مفتاح کند. این عناوین بین کروشه [ ] در ابتدای هر مفتاح ذکر شده است. در گوشه سمت راست نیز شماره مفاتیح در کروشه ذکر شده است که 1231 مفتاح را بالغ می‌شود.
    2. ذکر خلاصه بحث در حاشیه صفحات و ذکر فهرست این خلاصه‌ها در آخر کتاب تا خواننده به‌راحتی بتواند به آن مراجعه کند.
    3. تقویم نص با مراجعه به دیگر کتب فقهی مانند شرح محمدهادی بر مفاتیح الشرایع.
    4. اعراب‌گذاری همه آیات و روایات ذکر شده در کتاب.
    5. مستندسازی آیات، روایات و اقوال.
    6. شرح و توضیح مطالب کتاب در پاورقی‌ها.
    7. مقابله با چند نسخه خطی که شرح آن نسخ در مقدمه ذکر شده است[۷]‏.

    پانویس

    1. ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص18-5
    2. ر.ک: همان، ص18
    3. ر.ک: نقیبی، سید ابوالقاسم، ص78
    4. ر.ک: همان
    5. ر.ک: همان، ص82
    6. ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص20؛ نقیبی، سید ابوالقاسم، ص80
    7. ر.ک: مقدمه مصحح، ص40-26

    منابع مقاله

    1. مقدمه و متن کتاب.
    2. نقیبی، سید ابوالقاسم، «مکتب، آثار و آرای فقهی فیض کاشانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، فصلنامه رهنمون، تابستان و زمستان 1386، شماره 23 و 24، ص71 تا 114.


    وابسته‌ها